Sabzavotlarni etishtirish usullari

SCIENTIFIC PROGRESS
 
VOLUME 2 ǀ ISSUE 6 ǀ 2021
 
ISSN: 2181-1601
 
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 313
 
5,5kg, piyoz va sarimsoq 18,3kg, sabzi 18,3kg, lavlagi 5,5kg, boshqa sabzavotlar 
20,0kg) taʼminlash maqsadida sabzavotchilik jadal rivojlantirilmoqda. Yirik shaharlar 
va sanoat markazlari atroflaridagi tumanlar, asosan, Sabzavotchilik bilan shugʻullanadi. 
Shirkat, dexqon va fermer xoʻjaliklarida ochiq dalada polietilen plyonkalar ostida 
yerosti sabzavotlarni yetishtirish yoʻlga qoʻyilgan. Respublikaning jami. viloyatlarida 
yerosti sabzavotlar yetishtirish rivojlanib bormoqdi. Sabzavotchilikda chet el navlari va 
tajribalari keng qoʻllanilmoqda. 2000 yilda Oʻzbekistonda sabzavot ekinlari maydonlari 
130,4 ming ga, yalpi hosili 2637,3 ming tonna, hosiddorligi 173,1 s/ga boʻldi. 
Yurtimizda 
himoyalangan 
joylarda 
sabazavot 
ekinlarini 
yetishtirish 
texlonogiyalari ham keng miqyosda qo’llanib kelinadi. Himoya qilingan joyda pomidor, 
bodring bilan bir qatorda ko’katlar rediska, ko’k piyoz, karam, shirin qalampir, poliz 
mahsulotlari va boshqalar ham yetishtiriladi. Ular kamroq maydonga ekiladi va 
O’zbekistonda asosan ustiga plyonka yopiladigan issiqxonalarda va vaqtincha plyonka 
yopib o’stiriladi. 
O’zbekistonda himoya qilingan joyda har xil ko’katlar ham yetishtiriladi. Ular 
noyabrdan kelgusi yil aprelgacha o’stiriladi. O’zbekistonda kuzning oxiri va qishning 
boshlanishida meva, uzum, yangi va tuzlangan sabzavotlar mo’l bo’ladi. Bu davrda 
ko’katlarga talab kamroq bo’ladi. SHuning uchun kuz-qishki muddatda faqat shivit, 
kress-salat va kashnich ekiladi. Bahorgi muddatda asosan bargli salat ekiladi. O’suv 
davri qisqa bo’lgan ko’katlar urug’ini sepib o’stiriladi. O’suv davri uzun bo’lganlari 
tezlashtirish usulida yetishtiriladi. Bunda “yorug’lik” fotosintez jarayoni uchun energiya 
manbai 
hisoblanib, 
o’simliklarning o’sishiga, anatomik tuzilishiga, suvni 
bug’lantirishiga va mineral oziqlanishiga katta ta’sir ko’rsatadi. 
Sabzavot ekinlarining ba’zilari ko’k-binafsha nurlar ta’sirida yaxshi o’sib 
rivojlansa, boshqalari qizil yoki sariq-yashil nur ta’sirida yaxshi o’sadi va rivojlanadi. 
Ultrabinafsha nurlar assimlyatsiya jarayoniga ta’sir ko’rsatmaydi, lekin vitamin S ning 
sintezlanishiga yordam beradi. Oyna ultrabinafsha nurlarni tutib qoladi. Shuning uchun 
ham teplitsa va parniklarda yetishtirilgan sabzavot ekinlarida vitamin S, dalada 
o’stirilgan o’simliklardagiga nisbatan kamroq bo’ladi. 
O’simlik to’qimalarida erkin suv bo’lishi ularning sovuqqa chidamliligiga juda 
katta ta’sir etadi. Hujayralarda suv qancha kam bo’lsa, harorat pasayganda hujayralar 
oralig’iga suv shuncha kam o’tadi va o’simlik sovuqqa shuncha chidamli bo’ladi. 
Shuning uchun quruq urug’lar -100/-200
C
sovuqgacha chidaydi, ivitilgan yoki nishlagan 
urug’lar esa salgina sovuqdan nobud bo’ladi. Sabzavot ekinlari issiqqa talabchanligiga 
qarab beshta guruhga bo’linadi. 
Sovuqqa va qishga eng chidamli ekinlar. Bu guruhga ko’p yillik piyozlar, shovul, 
rovoch, sparja, xren, lyubistok, estragon kirib, o’simliklari o’sishni 1
C
haroratda 
boshlaydi. Qulay harorat 15–20
C
. O’sib turgan o’simliklari 8-10
C
sovuqqa chidaydi. 

---