Саўда орнына молшерленген жабық базарлар 1 Жабық базарлар бойынша қағыйдалар

Жабық базарларды функционал зоналарға ажратыў
Жер майданларында томендеги функционал зоналар жойбарланады:

1. 
   Саўда- сатық зонасы;
   
2. 
   Админстратив ҳам онимлерди сақлаў зонасы;
   
3. 
   Хожалық зонасы;
   
4. 
   Автотранспорт қою ушын зона;
   
5. 
   Базар менен пиядалар журиў ағымынын байланысын қабыллаў ҳам жайластырыў зонасы;
   
6. 
   Коклемзарластырыў ҳам харийдарлардын дем алыў зонасы;
   

Саўда –сатық орынлары зоналарға болинеди:
Мийўе- палыз, гош, балық ҳам т.б. сатыў зоналары.


Базарлардағы ўақтынша автомабиллерди саклаў орны (парковка)
Базарлардағы персонал ҳам посетителлер ушын ҳызмет корсетиўшилердин ўақтынша автомабиллерин саклаў орны (парковка)
Талап етилген машиналар ушын тоқтаў орны (парковка) женил автомашиналары ушын 1машина орны базар майданынын 10м² бир манина орны ямаса бир саўда орнына бир машина орнынан есапланады.
Жамийетлик жумыс зоналарында жайласқан базарларда 1000 м² қа шекемги олшемлерде болады, 50 саўда орнына 25 машина орнын қурайды.
Базарлардағы отиў орынлары
Отиў орынлары (проход) турли енли етип жойбарланады: тийкарғысы 4-10 м, шеткиси 2,5 -7 м, конделен 1,5-5 м. Базарлардын саўда-сатық залынын улыўма майданы 1 харидар ушын 0,5 м² есабынан белгиленеди, ал бир саўда орны ушын 6 дан 13 м² қа шекем қабылланады. Базар имаратынын ишки температурасы қыста +5⁰ С дан кем болмаўы, жазда 4-18-20⁰ тан жоқары болмаўы керек.
Базарлар бир мартели ҳам стационарлы (хар дайымлы) саўда орынларынан турады ҳам базарларға келиўшилер ушын айрықша отиў орынлары жойбарланады. Бир мартели- базар залынын орайлық болиминде жайласқан ашық прилавкалар. Стационарлы орынлар, онимлерди сақлаў орынлары ҳам санитариялық басқарыў станциялары менен байланысқа ийе болған онша улкен болмаған ускенеленген палаткилер.
Онимлерди сақлаў орынлары ҳам музлатқышлар болек турған имаратлардын биринши қабатында, 2- қабатында ҳам жер толелерде жайласыўы мумкин. (павильонлы схемада)
Ишки бойлама транспорт ( текшелер ҳам жук котериўши лифтлер) оним ҳам харидарлар ушын болек жойбарлаў козде тутылған.
Базарлардын композицион шешими – орайлық –компактли; блокли ҳам павильонлы. Орайлық композиция басқарылыўына салыстырғанда жақсырақ, ол кем майданларды талап етеди, имараттын сметалық баҳасы 10-14 % кем ҳам ол сарыпланыўға тежемлирек.
Колемли таянышсыз дузилисли жоқары ара жаппалар менен жабыў залларды жойбарлаўда майданларды унемлеп пайдаланыўды 7-10 % ке котереди. Базарларда ҳызмет корсетиўши жардемши ханалар жойбарланады: санитарлық хызмет корсетиў, админстратив ханалар. Олардан басқа асхана ҳам хажетханалар болыўы тийис. Санитариялық ҳызмет корсетиў ханаларында сатыўға шығарылатуғун онимлерди тексереди.
Админстратив ҳызмет корсетиўши ханаларында сатыўшылар сатыў ушын ускенелер менен тамийнленеди.
Коплеген базарларда жер толелер бар болып, сатылмаған тез бузылыўшы онимлерди сақлаған музлатқышлар менен тамийнленеди.
Ауыл-қожалық онимлерин сататуғун 2-типтеги базарларда ислеп шығарылатуғун онимлери сатылады.
Базарлар кесилиспейтуғун магистраллар бойында, базар алды майданларында женил автомашиналар тоқтаў орынлары козде тутылады.
Жабық базарларда жазғы саўда ушын майданша болыўы керек, машиналары менен яки ашық саўда орынлары ушын.
Базарларды жойбарлаўда томендегилер менен тамийнлениўи керек:

1. 
   Пиядалар отиў жолы зонасынан пиядалардын харекетинин қаўипсизлигин тамийнлеў.
   
2. 
   Пиядалар отиў жолы зонасынан харекетленищши нагиранлар =ам басқа топарлардын харекетин таьминлеў;
   
3. 
   Жамийетлик транспортынын бандиргилерден пиядалар отиў орны 250 м ден жоқары болмаўы керек.
   
4. 
   Саўда обьектлерине жук автомашиналары базарлардын жумыс ўақтынан тыс ўақытларда қаптал ҳам параллел кошелерден тийкарғы пиядалар отиў жолын кеспестен кириледи.
   
5. 
   Базарлардын қалеген точкаларынан автомабиллерди қойыў орны 400 м ден жоқары болмаўы керек.
   
6. 
   Базарлардын қалеген ноқатынан жамийетлик хажетханалар 200 м ден жоқары болмаўы керек.
   
7. 
   Базарлардын болек жайласқан обьекти 400 м ден аспаўы керек.
   

Ҳар 300 метрден отиў жолынан орт қауипсизлиги автомашиналары ушын еки бас тарепи ашық (сквозной) отиў орынлары болыўы тийис. Базар имараты оз қурамында томендеги ханалар топары болыўы тийис.
Саўда- сатық;
Онимлерди сатыўға таярлаў;
Ҳызмет корсетиўши турмыслык буйымлары ханалары;
Онимлерди сақлаўшы ханалар;
Жардемши ханалар.
Ҳызмет корсетиўши ҳам турмыслық буйымлар ханаларына томендегилер киреди:

1. 
   Базарлардын админстратив офислы ханалары;
   
2. 
   Аўқатларды қабыл ететуғун жумысшы ушын хана (буфет);
   
3. 
   Жумысшынын жеке буйымларын сақлаў ушын хана;
   
4. 
   Базарларды кузетиўши ханасы;
   
5. 
   Ишки ислер органы хызметшилери ушын хана;
   
6. 
   Харидарлар ҳам хызметшилер ушын хажетхана;
   
7. 
   Хаяллар гигиенасы ушын хана;
   
8. 
   Радиоузеллер.