Salep biTKİSİNİn doku küLTÜRÜ İle çOĞaltilmasi çalişmalari cevdet Gümüş 2

---

1 
SALEP BİTKİSİNİN DOKU KÜLTÜRÜ İLE ÇOĞALTILMASI ÇALIŞMALARI 
 
 
Cevdet Gümüş
2 
 
 
 
Şebnem Ellialtıoğlu
1
 
 
1
Y.Doç.Dr., Bartın Üniversitesi Bartın Meslek Yüksekokulu, Bartın 
2
Prof.Dr., Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Ankara 
Batı Karadeniz Bölgesi’nde salep elde edilmesinde kullanılan orkidelerle yapmış 
olduğumuz çalışmalarımızda, orkide tohumları denemelerde yer alan bütün türlerde kültür 
ortamına alındıktan sonra tepki vermiş ve en azından şişerek embriyonun belirgin ve ilk ekim 
yapıldığı andan daha iri bir yapıya ulaştığı görülmüştür. Ancak bu türlerden bazıları 
gelişmelerini sürdürememiş ve daha sonraki denemelerde tek başlarına ele alınmak üzere 
çalışmanın dışında bırakılmışlardır. Bu türler Orchis purpurea, Orchis pallens, Orchis 
tridentata ve Ophrys apifera’dır. Orchis coriophora, in vitro çoğaltım için çok başarılı bir tür 
olarak belirlenmiştir. Orchis laxiflora, O.morio, Dactylorhiza nieschalkiorum, Serapias 
vomeracea türleri de ticari olarak üretim faaliyetlerine alınma potansiyeli sunan türler olarak 
öne çıkmıştır. Orchis simia, Platanthera chloranta ve Ophrys ferrum-equnium türlerinde de 
çok yavaş gelişen ve “binde” oranıyla ifade edilebilecek kadar düşük miktarda bitki oluşumu 
sağlanabilmiştir. Orchis purpurea, Orchis pinetorum, Orchis pallens, Orchis trdentata, 
Ophrys apifera, Dactylorhiza incarnata, Dactylorhiza romama, Anacamtis pyramidalis 
türlerinde çimlenme ve protokorm oluşumu elde edilmiş olmakla birlikte, bitkiye dönüşüm 
sağlanamamıştır. Bitkinin dış koşullara aktarılması aşamasında sorunlarla karşılaşılmıştır 
(Ellialtıoğlu ve Gümüş 2011). 
Orkide türlerinin in vitro çoğaltılması konusunda dünyada başarılı sonuçlar rapor 
edilmiş olmakla birlikte, ülkemizde yapılmış çalışmalar sınırlı sayıda olup elde edilen 
sonuçlar pratikte kullanılabilecek bir yeterliliğe sahip görünmemektedir (Gönülşen ve ark., 
1996; Kısakürek, 2011). Bunun nedenleri şöyle sıralanabilir: a)Konuyu çalışan kişi ve 
kurumlarda sürekliliğin olmaması, her yeni başlayan araştırıcının bilinen aşamaları yeniden 
keşfetmek zorunda kalması, b) Bilgi aktarım ve paylaşımında yetersizlikler, kurumlar arası 
iletişimsizlik, c) Çok sayıdaki farklı türlerde birbirinden kopuk araştırmaların, yine 
birbirinden habersiz yürütülmesi, d) Türlerin in vitro koşullardaki istek ve yanıtlarının çok 
farklı olması, e) Aynı tür içerisinde bile genotipler bazında in vitro çimlenmeye verilen cevap 

---

2 
bakımından farklılıkların bulunması, f) Araştırma bulgularının özel sektör tarafından 
uygulanabilmesi için gerekli bağlantılardaki eksiklik ve yetersizlikler. 
Burada sonuçları sunulan çalışmada, doku kültüründe çoğaltılan salep bitkilerinin dış 
koşullara alıştırılması aşamasında yapılan bazı uygulamalara yer verilmiştir.