Salimova durdonaning noorganik kimyo
Download 0.63 Mb. Pdf ko'rish
|
elektrolitik dissotsiyalanish nazariyasi. tuzlar gidrolizi
|
PO 4 - + + OH - 3-bosqich. KH 2 PO 4 + H 2 O = H 3 PO 4 + KOH K + +H 2 PO 4 - + H 2 O = H 3 PO 4 + K + + OH - H 2 PO 4 - + H 2 O = H 3 PO 4 + OH - 4. Kuchsiz asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuzlar ham kation, ham anion bo’yicha gidrolizlanadi. Eritma muhiti neytral yoki kislota va asosning nisbiy kuchiga qarab kuchsiz kislotali yoki ishqoriy bo’lishi mumkin. CH 3 COONH 4 + H 2 O = CH 3 COOH + NH 4 OH CH 3 COO - + NH 4 + + H 2 O = CH 3 COOH + NH 4 OH Bunday tuzlar eritmalarida muhit deyarli neytral bo’ladi. Ko’pchilik gidrolizlanish reaksiyalari qaytardir. Agar gidroliz natijasida cho’kma yoki gaz modda hosil bo’lsa, bunday gidroliz to’la gidroliz deyiladi. Chunki bu holda reaksiya qaytmas bo’lib oxirigacha boradi. Al 2 S 3 + 6H 2 O = Al(OH) 3
2 S
Al 2 (CO 3 ) 3 + 6H 2 O = 2Al(OH) 3 + 3H 2 CO 3 2 S
va Al 2 (CO 3 ) 3 larning eritmalari mavjud emas, ularni faqat quruq holda olish mumkin. Birgalikdagi gidroliz. Kuchli asos hamda kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuz va kuchsiz asos hamda kuchli kislotadan hosil bo’lgan tuzlar 36
eritmalarini aralashtirganimizda ular bir-birining gidrolizlanishini kuchaytiradi. Chunki bunda hosil bo’layotgan H + va OH - o’zaro birikib suv hosil bo’ladi va muvozanat o’ngga siljiydi. Bunday gidrolizni birgalikdagi gidroliz deyiladi. Agar gidroliz jarayonida bir nechta tuz ishtirok etsa gidroliz oxirigacha boradi: 2AlCl 3 + 3Na 2 CO 3 + 3H 2 O = 2Al(OH) 3
2
2Al 3+ + 3CO 3 2- + 3H 2 O = 2Al(OH) 3 + 3CO 2
Bu jarayonda AlCl
larni olish mimkin. Na 2 CO 3 o’rniga K 2 CO 3 , Li 2 CO 3 o’xshash karbonatlarni olsa bo’ladi. Agar gidroliz jarayoni CuSO 4 ishtirokida olib borilsa: 2CuSO 4 + 2K 2 CO 3 +H 2 O = (CuOH) 2 CO 3
2 SO 4 + CO 2
2Cu 2+ + 2CO 3 2- +H 2 O = (CuOH) 2 CO 3
2
Bu gidroliz jarayonida CuSO
o’rniga MgSO 4 , BeSO 4 olish mumkin. Gidroliz jarayonida karbonatlar o’rniga ,sulfidlar, asetatlar ham olsa bo’ladi: 2FeCl
2 S
2Fe 3+ + 3S 2- + 6H 2 O = 2Fe(OH) 3 + 3H 2 S
2Al(NO 3 ) 3 + 6CH 3 COONa + 6H 2 O = 2Al(OH) 3
3 COOH + 6NaNO 3 3K 2 CO 3 + Al 2 (SO 4 ) 3 + 3H 2 O = 2Al(OH) 3
2 SO 4 + 3CO 2 6K + + 3CO 3 2- + 2Al 3+ + 3SO 4 2- + 3H 2 O = 2Al(OH) 3 + 6K + + 3SO 4 2- + 3CO 2 3CO 3 2- + 2Al 3+ + 3H 2 O = 2Al(OH) 3 + 3CO 2 3Na 2 S + Cr 2 (SO 4 ) 3 + 6H 2 O = 2Cr(OH) 3
2 S
2 SO 4 6Na + + 3S 2- +2Cr 3+ + 3SO 4 2- +6H 2 O =2Cr(OH) 3 + 3H 2 S
+ +3SO 4 2- 3S 2- + 2Cr 3+ + 6H 2 O = 2Cr(OH) 3
2 S
37
Gidroliz konstantasi Gidroliz reaksiyasi qaytar bo’lganligi uchun unda muvozanat qaror topadi. Muvozanatga massalar ta’siri qonunini tatbiq etamiz. Masalan: kuchsiz kislota va kuchli asosdan hosil bo’lgan tuz: CH
3 COOH + OH – [CH 3 COOH] * [OH - ] [CH 3 COOH] * [OH - ] K= -------------------------; K g =K * [H 2 O]= --------------------------- [CH 3 COO - ] * [H 2 O] [CH 3 COO - ] Shu tenglamani surat va maxrajini [H + ] ga ko’paytirsak: [CH 3 COOH] * [OH - ] * [H + ] [OH - ] * [H + ] K g =--------------------------- = -------------- [CH 3 COO - ] * [H + ] K kis
[OH - ] * [H + ]=K w qiymat suvning ion kopaytmasi ekanligi hisobga olinsa: K w K g =-------------- K kis Kuchsiz kislota va kuchli asosdan hosil bo’lgan tuzning gidrolizlanish konstantasi, suvning ion ko’paytmasini kuchsiz kislota dissotsiya konstantasiga nisbatiga teng. Gidroliz konstantasi tuzning tabiatiga va haroratiga bog’liq bo’lib, tuzning konsentratsiyasiga bog’liq emas. Kucsiz asos va kucli kislotadan hosil bo’lgan tuzlarning gidrolizi: NH 4 Cl+H 2 O=NH 4 OH+HCl NH 4 + + H 2 O = NH 4 OH +H + [ NH 4 OH]*[H + ] K g = -------------------- [ NH 4 + ] Bu tenglamani ham surat va maxraji [OH - ] ga ko’paytirilsa, unda : 38
[ NH 4 OH] * [H + ] * [OH - ] [H + ] * [OH - ] K g = ---------------------------- = -------------- [ NH 4 + ] * [OH - ] K asos K w K g = ---------------; K asos Tuzning gidroliz konstantasi asos yoki kislotaning dissotsiyalanish konstantasi qancha kichik bo’lsa shuncha yuqori bo’ladi. Agar tuz kuchsiz asos va kuchsiz kislotadan tashkil topgan bo’lsa gidroliz konstantasi: CH 3 COO - + NH 4 + + H 2 O = CH 3 COOH + NH 4 OH [ CH 3 COOH] * [ NH 4 OH] K g = ---------------------------------- ; [ CH 3 COO - ] * [ NH 4 + ] Agar bu tenglama [H + ]
[OH - ] ga ko’paytirilsa: [ CH 3 COOH] * [ NH 4 OH] * [H + ] * [OH - ] [H + ] * [OH - ] K g = -------------------------------------------------= ------------------ [ CH 3 COO - ] * [ NH 4 + ] [H + ] * [OH - ] K kis* K asos [H + ] * [OH - ] K w K g = ------------------= ------------ K kis* K asos K kis* K asos K w K g = --------------- K kis* K asos 39
Bu tenglamaga ko’ra kislota va asosnong dissotsilanish konstantasi qancha kichik bo’lsa uning gidrolizlanish konstantasi shuncha yuqori bo’ladi.
Gidrolizlanish darajasi Gidrolizlangan tuz molekulalari sonining(n) umuman erigan tuz molekulalari soniga(N) nisbati gidroliz darajasi(
haroratiga bog’liq bo’ladi. Kuchli asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuzlarning gidrolizini ko’raylik:
CH 3 COONa +H 2 O = CH 3 COOH + NaOH CH 3 COO - + +H 2 O = CH 3 COOH + OH - ( 1-
C K g =-----------------------------= --------------=---------- [CH 3 COO - ] ( 1-
* C ( 1-
2 C K g =--------------; ( 1-
Agar gidrolizlanish darajasi juda kichik bo’lsa, 1 -
va formula soddalashadi:
C ;
= -------------- C 40
Demak, gidroliz darajasi kuchli asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuzlarning konsentratsiyasi qancha kichik bo’lsa gidroliz darajasi shuncha yuqori bo’ladi. Agar kuchsiz asos va kuchli kislotadan hosil bo’lgan tuzlarning gidrolizlanish tenglamasi qarab chiqilsa: Download 0.63 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|