Samarqand davlat chet tillar instituti

I Bob boʻyicha xulosa 

Xulosa  qilib  aytishimiz  mumkinki,  o„zbek  xalqi  o„z  milliy  tiliga  kirib 

kelayotgan  yangi  iboralarni  samimiy  qabul  qilish  bilan  bir  qatorda  ularga  ijodiy 

ham  yondashgan.  Ingliz  tilidan  tarjima  qilingan  iboralar  bilan  o„z  ona  tili  qonun-

qoidalariga  asoslangan  holda  yangi-yangi  iboralar  yasagan.  Hatto  ayrimlari 

ko„chma  ma'no kashf  etishgan. Misollar tahlili shuni  ko„rsatadiki, iboralar  avvalo 

erkin  asosda  keyin  esa  turg'unlashib  borishgan.  Erkin  iboralar:  o„z  uying  o„lan 

tushaging. Turg'un iboralar:  mevali yogurt, milliy folklor, yangi fayl, tender e'lon 

qilmoq, rangli salayd, biznes qilmoq, lizingga olmoq.  

E'tiborlisi shundaki, xalqimiz inglizcha iboralar bilan ko„chma ma'nodagi til 

birliklarini yasab ulgurishgan.  

Iboralarning  tadrijiy,  darajama-daraja  iboralarga  aylanish  xususiyatlari 

bo„yicha  tilimizga  yangi  kirib  kelgan  iboralar  avvalo  bir  butun  tugal  gap  sifatida 

qabul qilingan. Keyin ular asta sekin milliy tilimizga moslashib shaxs-son, kelishik 

va  so„z  yasovchi  qo„shimchalar  olishgan,  biroq  turlanish  so„zlarga  jon 

kirgazmaydi.  

Zero,  narsa  va  hodisani  faoliyatini,  harakati  va  holatini  bildirish  uchun 

albatta  iboralar  gap  bilan  birikishlari  kerak.  Bu  ma'noda  ham  aytib  o„tishi  joizki, 

bizning  inventarimizdagi  iboralarning  deyarli  barchasi  bilan  milliy  tilimiz  lug'at 

tizimiga asoslangan holda yangi-yangi iboralar yasalgan. Bularning hammasi qabul 

qilingan  iboralar  va  ular  vositasida  yasalgan  iboralar  orqali  milliy  tilimizning 

rivojlangan  lug'at  tizimining  boyigani  va  ifoda  qudratini  yana  oshib  borayotgani 

yaqqol dalildir. 

Iboralar  dunyo,  obyektiv  borliq  va  jamiyat  haqida  madaniy  informatsiya 

tashuvchi  lingvomadaniy  birlik  hisoblanadi.  Shuning  uchun  ham  iboralar  o„zida 

xalq  mentaliteti  va  madaniyatini  saqlovchi  "hikmatlar  xazinasi"  bo„lib,  ular 

avloddan avlodga meros qilib qoldiriladi. 

O„zbek  tilining  ibora  boyligi  haligacha  to„liq  to„planmagan.  Iboralar 

lingvomadaniy jihatdan o„rganilmagan. Shuning uchun iboralar yig'ish, tasniflash, 

lingvomadaniy  nuqtayi  nazardan  tadqiq  etish,  ularni  o„zga  madaniyat  iboralari 

---

38 

bilan  qiyosiy  o„rganish  bugungi  o„zbek  tarjimashunosligining  kechiktirib 

bo„lmaydigan dolzarb masalalaridan biridir.