Samarqand davlat unviversiteti fizika fakulteti

Yumshoq va qattiq magnit materiallar.

Tuzilishi va olinishiga qarab qattiq magnitli materiallar turlari:

1). Martensli po‘lat
2). Quyma magnit qattiq qotishmalar,
3). Kukundan olingan magnitlar,
4). Plastik qotishma va magnit lentalar.
Doimiy magnitlar uchun tavsiflovchi kattalik, bu tashqi muhitga o‘zgaruvchi qoldiq induksiyaning maksimal energiyasini korreksiyalovchi kuchdir.


Yopiq zanjirlarda (o‘zakda) magnit oqimi va energiyasining ma’lum qismi kutblarida bo‘lib, uning kattaligi bo‘shliq uzunligiga bog‘liq. Induksiya Bd oralig‘ida qoldiq induksiya Br dan kichik bo‘lib, nisbiy magnit energiyasi havo bo‘shlig‘i hisoblanadi.
Hd- maydon kuchlanganlik
Bd=Br Hd=0
Bo‘shliq juda yuqori bo‘lsa,
Bd=0. Hd=Hc bo‘ladi
ba’zi qiymatda maksimal qiymatga erishadi. Yangi material sifatini aniqlovchi doimiy magnitlar hosil qilishda foydalaniladigan tavsiflovchi asoslarni ifodalaydi.
1) martensli po‘latdan volfram, xrom, molibden, kobalt qo‘shib tayyorlanadi.
W maks 1-4 k J/m ga teng bo‘lib, magnit xossalari yuqori emas. Shuning uchun hozir kam qo‘llaniladi.
2) quyma magnit yumshoq qotishmalar.
Al-Ni-Fe alyuminli deb ataladi.Kremniy qo‘shilsa alnisi, kobalt bilan qotishmasiga alnika deyiladi. Molekulyar panjarali qotishmalar yuqori korsetiv kuchga ega. Yozuv va yozib olishda magnit qattiq po‘latlar yoki qotishmalar qo‘llanilib, ulardan lenta yoki sim, bimetallenta tayyorlanadi. Ularga ovoz tashuvchi qotishma, plastmassa va selofanli lentalarda sirtiga kukun shaklidagi temir yoki kobalt ferrit yoki magnit to‘ldiruvchi bilan qoplanadi.
Qattiq magnit materiallar tarkibi, holati va olinish ussulariga ko’ra quyidagicha tasniflanadi: 1) legirlangan martensit po’latlari; 2) quyma qattiq magnit qotishmalari; 3) kukunlardan tayyorlangan magnit; 4) qattiq magnitli ferritlar; 5) egiluvchan qotishmalar va magnit tasmalari. Qutblar orasida havo bo’shlig’i mavjud bo’lganida energiyaning bir qismi magnit materiali hajmidan tashqaridagi maydon bilan bog’liq bo’ladi. Mazkur energiyaning qiymati bo’shliqning uzunligiga bog’liq. Magnit qutblarining magnitsizlanishi hisobiga oraliqdagi induksiya Bd qoldiq induktsiya Br ga nisbatan kichikroq bo’ladi.
Tutashtirilgan magnitda Bd = Br, Hd = 0 bo’lgani sababli, mazkur energiya nolga tenglashadi. Agar qutublar oralig’i juda katta bo’lsa, Bd = 0, Hd = Hc bo’lganligi sababli bunda ham energiya nolga intiladi.
Magnit qattiq qotishmalardan lenta yoki sim tayyorlashda foydalanilib, asosiy parametrlari ( 34 % Fe, 52% So, 14 % V) koersetiv kuchi 36 kA / M, qoldiq induksiyasi 1 Tl ga teng. Magnit kukunini qo‘shishda (0.1-5 mk m) shovqin uncha yuqori emas. 15-20⁰C da namlik 50-60 ⁰C xaroratda lenta yaxshi saqlanadi.
Bir qavatli plyonkalar polivinixlorid yoki chiziqli polimerlarning magnit to‘ldiruvchilari bilan birga tayyorlanmoqda.
Bir qavatli plyonkada shovqin kam bo‘lishi bilan ajralib turadi. Lekin tez uziladi, magnit xossalari yomonligi bilan farqlanib qoladi.