Samarqand davlat veterinariya meditsinasi, chorvachilik va biotexnologiyalar unversiteti Veterinariya proflaktikasi va davolash fakulteti 202- guruh

Samarqand davlat veterinariya meditsinasi, chorvachilik va biotexnologiyalar unversiteti Veterinariya proflaktikasi va davolash fakulteti 202- guruh Falsafa fanidan mustaqil ishi.

Bajardi:Choriyev.N
Tekshirdi: Haydarov.O

Mavzu: Avloniy ,, Madaniyat to`lqinlari” maqolasi va E.Tofflerning ,,Uchinchi to`lqin” asarini qiyosiy tahlil etish.

• Mavzu: Avloniy ,, Madaniyat to`lqinlari” maqolasi va E.Tofflerning ,,Uchinchi to`lqin” asarini qiyosiy tahlil etish.
• Reja:
• 1.,, Madaniyat to`lqinlari” maqolasi haqida.
• 2. ,,Uchinchi to`lqin” asari haqida.
• 3.Xulosa.

Har kimga ma’lumdirki, dengizlarning to‘lqunlari bir tarafdan ikinchi tarafg‘a ko‘chub yuriydir.
Bu kun bir tarafda to‘lqun bo‘lsa, ertasi ikinchi tarafda boshlanub, avvalgi shovullab, qichqirub, shodligindanmi yoki boshqa bir sababdanmi bir necha sajin yuqoriga sakrashub turgon yerlari sukut va sokit bo‘lub qoladir. Shunga o‘xshash Bani bashar (Odam bolalari) orasida ham madaniyat to‘lqunlari quvishub va surishub yuriydir. Bir asr ichinda taraqqiy va madaniyat dunyosinda g‘o‘ta urub, suzishub yurgan bir qavmni ko‘rasanki, ikinchi asrda tanazzul dunyosiga yuzlanub, vahshiylik olamining eng og‘ir nuqtasiga borub yetadur. Buning sababi ijtihod va g‘ayratning ozayuvi, ittifoq, insof va adolatning yo‘qoluvi, xalqning ilmu ma’rifatdan uzoqlashub, buzuq ishlarga mayl va rag‘batlari ortuvidir.Har bir millat maishat tarafindan taraqqiyga yuz qo‘ymasa, ma’naviy tarafdan, ya’ni ma’rifat tarafidan ham taraqqiy qilolmas, bir kishining o‘z maishatiga yetarlik molu ashyosi bo‘lmasa va bularning sababiga harakat qilmasa, moddiy va ma’naviy ishlarni qilmoqdan ojiz qolur.
Va bunday ochu yalang‘och o‘z avqotini o‘tkaraolmayturgan bir xalqga ma’rifat, madaniyat, ulum va funundan dars vermak munosib bir ish o‘lmasa kerak, chunki faqir xalqlarning kecha-kunduz fikri-zikri non topmak va bola-chaqasining qornini to‘yg‘uzmakdir. Taajjubki, mamlakatimizning yerlari, o‘simlik tuprog‘i barakatlik bo‘lib turub, yerli xalq och va yalang‘och, boyqush kabi vayronalarda umr o‘tkaradirlar.Qariya[1] va qishloq odamlarini bir tarafga qo‘yub turib, shahardagi madaniylarimizga ko‘z solsak, madaniyat to‘lqunlari bizlarni kemalarimiz ila qayu yerga olib ketub turg‘onlig‘i ochiq ma’lum bo‘ladir. Xalqimizning yuzdan to‘rtini boyga, ikisini ulamoga, uchini eshonga, beshini dehqonga chiqarsak, qolgan 86 si ko‘mirchi, temirchi, yamoqchi, fanarchi va qorovulchilik kabi eng past xidmatlarda turub, kunlik avqotlarini zo‘rg‘a o‘tkazadilar. Bularning orasida oyda, yilda bir martoba go‘sht, yog‘ ko‘rmay umr o‘tkaradurg‘onlari, butun yilni(ng) birgina kiyim ila o‘tkaradurg‘onlari, hifzi sihhat qaysi, madaniyatni na ekanini tushunmaydirganlari ko‘bdir. Bularga oni tushundirmak, yerdan turub, yulduzlarga qo‘l so‘zmak ila barobardir.Bu taraqqiy zamoni va madaniyat asri, bilmam, bizni na yerga olib borajak, ibrat ko‘zi ila Eski shahrimizning musulmon dahalariga nazar solgan kishi har mahallada yuzdan to‘qson xonalarni(ng) buzilgan, yorilgan, vayrona va inqiroz dunyosiga yuzlangan bir holda ko‘radir. Go‘yo bu xonalarning devorlari, tomlari lisoni hol ila bizni ilmsizlik, tarbiyasizlik, to‘y deb minglarcha aqchalarni behuda isrof qilmak, to‘ylarda jomafurushlik qilmak vayrona va xarobazorlikg‘a soldi, deyurlar
Bu faqirlikning eng qo‘rqunch to‘lqunlari orasida ezilgan xalqimizni to‘y marazidan qutqarurga tirishmak va iloj istamak lozimdir.Buning davosi va chorasi uchun hech bir tabibga muhtoj o‘lmasdan, balki bir oz orqa-o‘ngg‘a qaramak, hamyonning og‘zini mahkam qilmak, iqtisodni rioya qilmak, isrofdan saqlanmak lozimdir. Ajabo. Bu isrof to‘lqunlari bizlarni na yerga olub boradir?.. «Dard ustiga chipqon» degandek, kundan-kun bid’at ustiga bid’at ortmakda. Ulamo, fuzalo va eshonlarimiz zikr va tasbeh o‘rniga «to‘y ustiga to‘ylar bo‘lsun» so‘zini virdi zabon qilmaqda. Ag‘niyo va sarvatdorlarimiz to‘y poygasi qilub, bir-birlarining bor-yo‘qlariga qaramasdan, faqir va kambag‘allarimiz uylarini, bog‘larini, otlarini, to‘nlarini sotub to‘yga sarf qilmaqdadurlar. Bir tarafdan, madaniyat to‘lqunlari shoshirmoqda, ikinchi tarafdan faqirlik va miskinlik ko‘paymakda, yana bid’at ustiga bid’at ortmakdadir. Mundan besh-olti yil muqaddam eng sarvatli kishilarimiz uch kundan ortiq osh ham yigirma-o‘ttizdan ortiq chopon bermas edilar. Hozir bu tarafdan ko‘b taraqqiy qilib, olti-etti kun osh va yuzlab chopon bermakdadirlar. Avvalda bir yarim — iki so‘mlik chopon beradigan kishilarga, hozir 20—25 so‘mlik zarrinlar, baxmallar berurga boshladilar. Mana shul tariqada biz keyinga qarab taraqqiy qilmakdamiz, bilmam, bizim bu isrof va bid’atlarimiz qachon yo‘q bo‘lib ketar?!.
Hama poyon ba bolo metariqad,
Man az bolo ba poyon metariqam.
II
Muhtaram o‘quvchilarga ibrat uchun madaniyatning koni, manbai va chiqg‘on yeri o‘lan Osiyo qit’asidagi Arabiston yarim otosini go‘starajagam. Oltinchi asrda dini mubiyn Islom ila barobar madaniyat dengizlari harakat qildi. Va bu qit’ada yashamish arablar o‘zlari borgan mamlakat va qit’alarga madaniyat suvlarini ham surub bordilar. Oradan bir asr o‘tar-o‘tmas madaniyat to‘lqunlari Osiyodan ko‘chub, Ovrupo qit’asini bosdi. Ovrupolilar hozirgi yigirmanchi asrgacha madaniyat to‘lqunlari ichra yashadilar va bu cholishqon ovrupolilar madaniyat to‘lqunlaridan qo‘rqmadilar, qochmadilar, harakat qildilar, asbob va mashinalar hozirladilar. Va bu madaniyat to‘lqunlarini o‘zlarig‘a asiru musaxxar qilub oldilar. 15 nchi asrda madaniyat suvlarini surib, Amriqo qit’asig‘a olib bordilar. Amriqoning yerli vahshiy xalqlari «eshiklaridan oqg‘on suvning qadrini bilmadilar», madaniyatga kirishmadilar, qabul qilmadilar. Ota-bobolaridan qolg‘on odatlarini tashlamadilar, o‘zlaricha vahshatda avratlarini yaproqlar ila o‘rtub, boshlarig‘a tovus patlarini sanchub, yalang‘och goh daraxtlar ustida, goh kafalarda, goh yerto‘lalarda do‘mbira va chirmandalarni cholub, yashay berdilar, madaniyat orqalaridan quvdi, qochdilar. Na yerga borsalar, madaniyat ham bordi, qochib qutulolmadilar, oxirida madaniyat g‘alaba qilib, inqiroz dunyosig‘a kuzatub yubordi. Mana shu jumladan, yarim-yorti vahshatda yashash O‘rta Osiyoga, Turkistonimizg‘a Rusiya hukumati ila
barobar madaniyat suvlari kelub kirdi. Hozir yarim asrdurki madaniyat bizni orqamizdan quviyur. Biz qirdan-qirg‘a qochurmiz, qarshimizda maishat mashaqqatlari chiqub hujum qilur, o‘ngimizdan bilimsizlik va jaholat kelub, jonlarimizni siqur, so‘ngimizdan musriflik, faqirlik va bid’atlar chiqub yo‘limizni to‘sur. Dangasalik, yalqovlik, ishsizlik ustimizdan bosub bo‘g‘mak istar.
Ajabo! Bizlar hamon bu eskincha romka orasidan chiqub qochmak istamaymiz. Bir oz tushunmak va o‘ylamak lozimki, bu romka orasindan chiqub qochmak va qutulmak mumkinmi? Yo‘qmi? Bizim fikrimizcha, qochmoqning imkoni yo‘q, kutulmaku xalos bo‘lmakning faqat birgina chorasi bordurki, madaniyatni qabul qilmak va madaniyatga kirishmakdir. Lekin kirishganda ham madaniyatning haqiqatini bilmak va haqiqiy madaniyatga kirishmak lozimdir. Ba’zi yoshlarimizga o‘xshash usti yaltiragan, ichi qaltiragan bo‘lub, boshlariga Yevrupo qalpog‘ini kiyub «Madaniyat!», «Madaniyat!» deb og‘izlarini ko‘purturub, oz-moz musulmoncha, chala-yarim ruscha so‘ylashub kulgu bo‘lib yurmak madaniyat bo‘lmay, masxarabozlikning bir shu’basidur. Agarda tabiatning jilovini nafsimiz qo‘lig‘a bersak, ul bizlarni na yerga olub bormasun? Chiroylik va chikka bel qizlari ila o‘ynashmakni, resturan va fivaxonalarga borub, qimor o‘ynamak va ichkulik qilub, tong otquzmakni, bir oz qizishgandan so‘ng odobdan tashqari madaniyatga yarashmagan so‘zlarni aytishmakni, hatto urushmakni, jabr va zulm qilmoqni xohlaydir. Lekin madaniyat qonunida (ustofida) munday fano va buzuq ishlar bo‘lmasa kerak. Madaniy bo‘lmak va madaniyatga kirmak uchun unday yomon sifatlardan saqlanmak va hazar qilmak ila barobar haqiqiy madaniyat ilmi, maishiy va
axloqiy ishlar ila uch qismg‘a bo‘linadir. Agar millat bolalari bu xislatni mukammal suratda o‘zlariga darbar olsalar, mana shul vaqtda biz «madaniyatni qabul qilduk, madaniy bo‘lduk» deb lof ursak, maqtansak kulgi bo‘lmaymiz.Yoshlarimizdan madaniyatga loyiq ravishda o‘qub, diniy va madaniy kishilar hozirlansa, tarbiya va ta’limg‘a mohir olim va olima, adib va adibalarimiz yetushsa, maktab va madrasalarimiz muntazam va tartiblik bo‘lsa, ziroat, sanoat va tijorat ishlariga mohir kishilar yetushub, zamonag‘a muvofiq ravishda ish yuritilsa, tartiblik «Dorul-yatim» — yetimxonalar, «Dorul-ojizin» — kambag‘alxonalar, kutubxonalar va qiroatxonalar ochilsa, shirkat (tovarishistvo)lar barpo qilinsa, yuqorida dedigimiz kabi, xalqimiz orasida zamonag‘a loyiq ulum va funundan boxabar ulamolarimiz ko‘paysa, och va yalang‘och kishilarimizning maishatlarini tuzatmak uchun harakat qilinsa, o‘qutilsa, axloq va odob o‘rgatilsa, shul vaqtda eskincha orasidan chiqub, haqiqiy madaniyat bo‘stonig‘a yuzlang‘on hamda madaniyat to‘lqunlaridan qutulub, sohili salomatg‘a chiqg‘on bo‘lur eduk. Sohili salomatg‘a chiquvimizga zamon musoid verurmi, vermasmi bilmaymiz.
Ilm ila olam musaxxar bo‘ldi, biz johil hanuz,
Xobi g‘aflat boshimizg‘a yetsa ham g‘ofil hanuz,
Ochmayin ibrat ko‘zin biz uyqug‘a moyil hanuz,
Ilmi hikmatlarg‘a bizlar bo‘lmaduk qobil hanuz
she’rini virdi zabon qilmakdan boshqa choramiz yo‘q.
Alvin Toffler o'z faoliyatini jurnalist sifatida boshlagan. Biroq, kun mavzusiga javob berib, u bizning kunlarimizning oddiy yilnomachisiga aylanmadi. Oddiy kundalik hayot, hokimiyatning har kungi almashinishi, oila birligining ko'tarilishlari va tushishlari, siyosatning metamorfozalari, axborot oqimlari ortida u ijtimoiy rivojlanishning ba'zi umumiy tendentsiyalarini aniqlashga harakat qildi.
Biroq, "Uchinchi to'lqin" deyarli yigirma yil oldin yozilgan. U eskirgan emasmi? Uning asosiy qoidalari so‘nggi utopik, futurologik deklaratsiyalar oqimida yaroqsiz holga kelib qolmadimi? Zamonaviy rus o'quvchisi E. Toffler tomonidan taqdim etilgan tarix fenomenologiyasiga qay darajada ishonishi mumkin?.
Biz tushuntirishlar, individual qoidalarni ochish haqida gapirishimiz mumkin. Ammo, asosan, u o'zining dolzarbligini va shubhasiz qiymatini saqlab qoldi. Yuz yil oldin, Tomas Mannning so'zlariga ko'ra, ma'lum bir davrning o'lim hissini ifodalovchi formula tug'ilgan. Va endi insoniyat, shubhasiz, bir davrni boshqasidan ajratib turadigan ko'rinmas chegaraga keldi. Bugun biz kelajak tsivilizatsiyasi bizning zamonaviy sivilizatsiyamizdan tubdan farq qilishini aytishimiz mumkin.
O'shanda evropalik insoniyat hayotida romantizm deb ataladigan butun bir davr aynan shunday boshlanganini ko'pchilik oldindan bilishi mumkin edi. Shubhasiz, jamiyat sa’y-harakatlarini safarbar etuvchi maqsad sifatida kelajakning ma’lum bir qiyofasi zarur. Kelajakning bunday qiyofasini rivojlantirishning asosiy shartlari: uni hozirgi qadriyatlarni hisobga olgan holda bugungi kayfiyatga yaqin toifalarda shakllantirish.
Nahotki, o‘z manfaatini ko‘zlab bankda xizmat qilishdan, davlat xizmatiga borishdan bosh tortgan, yomg‘irli palto kiygan ba’zi yoshlarga ma’rifat ahli hayrat bilan qarashgan emasmi? Bu yoshlar she’riyatga berilib, hayot nasri ortidagi ko‘zga ko‘rinmas o‘zga olamlarni aniqlashga intildi.
Zamonaviy insonning psixologik va axloqiy munosabati o'zining madaniy va tarixiy tabiati unga qo'ygan cheklovlarni engib o'tishdir. Fransuz sotsiologi Jak Ellul fikricha, ziyolilar kelajakdagi jamiyatning ijtimoiy foydali va ijtimoiy jihatdan samarali qiyofasini shakllantirishga qodir emas. Shunday qilib, masalan, Kampanella, Tomas More yoki Sharl Furyening utopiyalari o'z davrining tarixiy voqealari rivojlanishida arzimas rol ham o'ynamagan. Ushbu utopiyalarda bugungi kunda amalga oshishi mumkin bo'lgan vahiylar ham yo'q edi.
Mavzu:,,Estetika” fanining obekti va falsafiy mohiyati.
Reja:
1.Estetika fanining obekti va mohiyati.
2.Estetika kategoriyalari.
3.Xulosa.
Nafosatshunoslik yoki estetika eng qadimgi fanlardan biri. Uning tarixi ikki yarim-uch ming yillik davrni o‘z ichiga oladi. Biroq u o‘zining hozirgi nomini XVIII asrda olgan. Ungacha bu fanning asosiy muammosi bo‘lmish go‘zallik va san’at haqidagi mulohazalar har xil san’at turlariga bag‘ishlangan risolalarda, falsafa hamda ilohiyot borasidagi asarlarda o‘z aksini topgan edi. «Estetika» atamasini birinchi bo‘lib buyuk nemis faylasufi Aleksandr Baumgarten (1714–1762) ilmiy muomalaga kiritgan. Baumgartenning «his qilish», «sezish», «his etiladigan» singari 118 ma’nolarni anglatuvchi yunoncha aisthetikos – «oyestetikos» so‘zidan «estetika» (nemischa «estetik» - «eshtetik») iborasini olib, ushbu fanni ana shunday nomlaydi. Baumgarten nafosatshunoslikni hissiy idrok etish nazariyasi sifatida ilgari surdi. Lekin, ko‘p o‘tmay, u goh «go‘zallik falsafasi», goh «san’at falsafasi» sifatida talqin etila boshlandi. Nafosatshunoslik fanining eng buyuk nazariyotchilaridan biri Gegel esa o‘z ma’ruzalarining kirish qismida yozadi: «Estetika» degan nom muvaffaqiyatsiz chiqqani va yuzaki ekani sababli boshqa atama qo‘llashga urinishlar bo‘ldi.
Bizning fanimiz mazmuniga javob beradigan ibora, bu – «san’at falsafasi» yoki yana ham aniqroq qilib aytganda - «badiiy ijod falsafasi». Gegelning «estetika» atamasidan ko‘ngli to‘lmaganligiga jiddiy sabablar bor. Bulardan biri – yuqorida uning o‘zi aytib o‘tgan fikrlari bo‘lsa, ikkinchisi – mazkur so‘zning barcha his-tuyg‘ularga taalluqliligi. Vaholanki, fanimiz faqat nafosatli his tuyg‘ular va ularning ziddini nazarda tutadi. Ayniqsa, mana shu ikkinchi sababga ko‘ra, «estetika» atamasining talabga javob berishi shubhali. Buning ustiga allaqachon fanimizning tadqiqot doirasi san’at hududidan chiqib, inson hayotining deyarli barcha sohalariga yoyilib ketgan. Shu bois biz «nafosatshunoslik» atamasini ilmiy muomalaga kiritishni maqsadga muvofiq deb o‘ylaymiz. Zero mazkur atamaga asos bo‘lgan «nafis», «nafislik», «nafosat» so‘zlari o‘z qamrovi bilan fanimiz talabiga to‘la javob bera oladi. «Nafis» so‘zi «O‘zbek tilining izohli lug‘ati»da - go‘zal, nozik, latif, yoqimli, badiiy jihatdan juda yuksak ma’nolarida izohlanadi. Bundan tashqari «estetika» («estetik») so‘zi nemislardagi yoki ruslardagi kabi bizda keng yoyilib, xalqimiz nutqiga singishib ketgan emas.
Nafosatshunoslik – falsafiy fanlar tarkibiga kiruvchi maxsus soha. Falsafani esa, o‘zingizga ma’lumki, fanlar podshosi deb atashadi. Darhaqiqat, u fanlar podshosi sifatida barcha tabiiy va ijtimoiy ilmlar erishgan yutuqlarni o‘z qamroviga olib, ulardan umumiy xulosalar chiqarib, shular asosida insoniyatni haqiqat tomon yetaklaydi. Shu bois tafakkurni falsafaning tadqiqot ob’ekti deb atash maqsadga muvofiq bo‘ladi. Nafosatshunoslik - falsafiy fan sifatida, barcha san’atshunoslik fanlari erishgan yutuqlardan umumiy xulosalar chiqarib, shu xulosalar asosida insonni go‘zallik orqali haqiqatga yetishtirishga hizmat qiladi. Bundan tashqari nafosatshunoslik ishlab chiqqan qonun-qoidalar barcha san’atshunoslik fanlari uchun umumiylik xususiyatiga ega. Estetik g‘oyalar datsavval qadimgi Sharq o‘lkalarida, jumladan, Misr, Mesopotamiya, Bobil, Hindiston, Xitoy, Eron va Turon mamlakatlarida vujudga keldi.
Qadimgi Sharq estetik qarashlarini o‘rganib, ularni umumlashtirib, nazariy jihatdan yanada boyitib bayon etish, boshqa hayot jabhalarida bo‘lganidek, estetik qarashlar tarixida ham qadimgi Sharq mamlakatlari erishgan yutuqlar zaminida Yevropa mamlakatlari badiiy madaniyati tarkib topganligi sir emas. Qadimgi Yunon san’atkorlari va faylasuflari qadimgi Sharq badiiy madaniyati merosiga tayangan holda estetik g‘oyalar va fikr-mulohazalarni ishlab chiqdilar. Qadim Yunon ilk afsonalariga asoslangan Gomer eposlari san’atning, adabiyotning tub ma’nosini, obrazli tafakkurning buyuk vazifasini, badiiy so‘zning qudrati va o‘lmasligini eslatib, ta’kidlab, isbotlab kelmoqda. U davrlarda bu buyuk 119 asarlar axloq, go‘zallik va tarbiya muassasalarining ham, dorilfununlarda falsafa va tarix darsliklarining ham o‘rnini bosgan va qadim dunyo qomusi deb atalgan.
Go‘zallik- nafosatshunoslikning asosiy tushunchasi. Zero, go‘zallik- nafosat olamining mag‘zi, bosh xossasi, mohiyati, asosini tashkil qiladi. Shuning uchun bo‘lsa kerak, estetika, nafosatshunoslik, go‘zallik falsafasi tarzida ham talqin etib kelinadi. Go‘zallik muammosiga murojaat etgan barcha mutafakkirlar go‘zallik haqida fikr yuritib va uni tadqiq qilish nihoyat darajada mashaqqatli masala ekanligini doimo ta’kidlaydi. Mazkur qiyinchilik, birinchi navbatda, go‘zallik tushunchasining o‘zaro hech bir umumiyligi bo‘lmagan turli-tuman hodisalarning keng doirasiga taalluqliligi bilan bog‘liqdir. Go‘zal bo‘lgan, ya’ni bizda ijobiy tuyg‘u qo‘zg‘atgan narsani ko‘rsatib berish nisbatan ancha oson. Lekin nima uchun mazkur narsa go‘zal эkanligini tushuntirib berish ancha mushkul. Xuddi shu tarzda go‘zallik muammosiga falsafiy yondoshish tarixan shakllangan
Ulug‘vorlik – nafosatli va axloqiy mezonlar bilan bog‘lanib, nihoya darajada yaqqol va bevosita amal qidadigan nafosatli mezoniy tushunchani tashkil etadi. Ulug‘vorlik ko‘lami go‘zallik ko‘lamidek cheksiz va benihoyat. Ulug‘vorlik tabiatda, jamiyatda, inson ishlarida, uning faoliyat mahsulotlarida jamlangandir. Ulug‘vorlik belgisiga ega bo‘lgan barcha narsalarning, hodisalarning hammasiga xos bo‘lgan umumiylik – ularning me’yoriy barkamolligi shu qadarki, undan tashqarida me’yor qonuni buzilishi mumkin. Ulug‘vorlik kategoriyasi odamlar uchun alohida ahamiyatli hodisalar sirasiga kiradi. Bunday hodisalar mohiyatan shu qadar keng ko‘lamliki, ular ijtimoiy taraqqiyotning ma’lum bosqichida to‘la o‘zlashtirilishi mumkin bo‘lmaydi, shuning uchun odamlarni faol harakatga, o‘zlaridagi ijodiy imkoniyatlarni ishga solishga doimo rag‘batlantiradi
Kulgulilik. Insonnning dunyo voqea-hodisalariga o‘ziga xos munosabatlaridan biri – dunyoga kulgili nigoh bilan qarashdir. Bunday qarashni mavjud voqelik va uning beo‘xshov tomonlari to‘ldiradi. Barcha tadqiqotchilar bir ovozdan kulgililik kategoriyasining murakkabligi va uni tushunchalar sistemasini anglab, in’ikos etish juda qiyinlikidan noliydilar va ogohlantiradilar. Masala shundaki, kulgu qo‘zg‘aydigan hodisalarning benihoyat ko‘pligi, eng muhimi, kulgulilik ko‘lami hamda chegarasining o‘ta harakatchan, qo‘nimsiz, o‘zgaruvchan bo‘lishi natijasida nima, qachon, qayerda, qanday sharoitda kulgu qo‘zg‘aydiyu, nima, qachon, qayerda, qanday sharoitda kulguni to‘xtatadi yoki umuman kulguga olib kelmaydi degan savolga bir mazmunda javob topib bo‘lmaydi.