Samarqand iqtisodiyot va servis instituti «Xalqaro turizm va turizm servisi» kafedrasi

20.5. Turist uchun tibbiy rasmiyatchiliklar

Hozirgi kunda xalqaro va ichki turizm mamlakatga molyaviy kirim va xorijiy valyuta, quvvatlari va aholi bandligini oshirish, investitsiyalar va yuqori texnologiyalar ta’minoti ko‘rinishidagi ijobiy holatlarini keltiradi. Biroq, afsuski salbiy ta’siri ham mavjud. Gap ijtimoiy-madaniy yoki siyosiy harakterdagi (turmush-tarzini, mentalitetini, boshqaruv shaklini qabul kilmaslik) ta’sir haqida emas, sayohat jarayonining nazoratsiz va ko‘proq tasodifiy ta’sir qiladigan biologik tizim buzilishi haqida borayapdi. Xavflar:

• 
  sanitar biologik
  
• 
  tabbiy xususiyatga ega.
  

Sanitar biologik xavf deganda tabiiy va qishloq xo‘jaligi muhitiga mazkur joyda qarshi immunitet paydo bo‘lmagan begona biologik tajavuzkorlarni olib kirish xatari tushuniladi. Bu ekologik muxit (ba’zan barqaror) tizimlar yemirilishining kuchli manbai va unga qarshi muqobil vosita hozircha mavjud emas.
Tibbiy havf – virusli epidemiyalar tarqalishi, ammo insoniyat ko‘p hollarda ularga qarshi profilaktik va muolajaviy choralar yaratgan. Biroq, bu jarayon yaqqol ifodalanagan tezkor va keskin jihatga ega holda jahonning turli mintaqalaridagi ekologik tizim yangi tabiiy tajavuzkorlar paydo bo‘lishi tufayli tazyiq seza boshlayatdi. Deyarli yuz yillik faol insoniy ko‘chishlar natijasida avvallari bir-biri bilan hech to‘qnash kelmagan va aloqasi bo‘lmagan biologik turlar tabiiy tarqalishida buzilish yuz berdi. Aytaylik, inson qishloq va o‘rmon xo‘jaligi uchun olib ko‘rib, butun dunyoga o‘simliklar, bot-bezaklarini tarqatadi, bu esa 10-30 emas, balki o‘n minglab turlar demakdir.
Nazorat tizimi: Bunga ko‘ra, hukumatlar turistlardan ma’lum tibbiy rasmiyatchiliklarini talab qilishadi. Masalan: Ichki Ishlar, Mudofa, Sog‘liqni Saqlash Vazirligi, Milliy Xavfsizlik Xizmati, Davlat chegaralarini qo‘riqlash qo‘mitalari, Bojxona xizmati, «O‘zbekiston havo yo‘llari», «O‘zbekiston temir yo‘llari», «O‘zavtotrans» xizmatlari tomonidan «O‘zbekiston Respublikasi davlat chegarasidan o‘tkazish punktlarida tibbiy (sanitar) nazorat haqida» qonun qabul qilingan. Bu qonun davlat chegarasi orqali o‘tish punktlarida mamlakat hududiga SanPiN № 0080-98 tomonidan belgilangan kasalliklar, xususan, o‘lat, vabo, sariq bezgak, virusli gemoragik bezgaklar, malyariya va inson hayoti uchun havfli boshqa zooantropoz hamda kontagioz kasalliklar kirib kelishining, tarqalishining oldini olishga qaratilgan. U xorijdan keladigan transport vositalari (havo, daryo kemalari, poyezd, avtotransport vositalari), yuklar, ekipaj, yo‘lovchilarga qaysi davlatga mansubligidan qat’iy nazar va O‘zbekiston Respublikasidan chiqib ketayotgan shaxslarga nisbatan qo‘llanadi. Hududning sanitar muhofazasi bo‘yicha tadbirlarni barcha vazirliklar va muassasalar, tashkilotlar, korxonalar, amaldor shaxslar, alohida fuqarolar, shuningdek chet el fuqarolari va xalqaro hamda xorijiy tashkilot va korxonalar bajarishi shart.