Samarqand shaxar 39- maktab geografiya fan o’qituvchisi bekqulov ibrohimning markaziy osiyo mavzusida tayyorlagan bir soatlik

6	Uyga vazifa
Mavzuni konspekt qilish, mavzu bo`yicha 10 ta test tuzib kelish

DARSNING BLOK SXEMASI

Dars bosqichlari	Tarkibiy qismlari	Vaqt taqsimoti
1. Tashkiliy qism	1.Salomlashish	5 daqiqa
	2.Navbatchini aniqlash
	3.Davomadni aniqlash
	4.O’quvchilarning darsga tayyorgarlik darajasini tekshirish
2. O’tilgan mavzuni mustahkamlash	“Raqamli o`yin” metodi Test	10 daqiqa
	Uy vazifasi nazorati
3.Yangi mavzu bayoni	Ko’rgazmali ma’ruza	13 daqiqa
	“Aqliy hujum” metodi
	Maslahatli ma’ruza
4.Yangi mavzuni mustahkamlash	“Test” nazorati “Klaster” metodi	13 daqiqa
5.Uyga vazifa berish va darsni yakunlash.	O’quvchilar Janubiy Afrika Respublikasi haqida olgan bilimlari asosida matn yozib kelish.O’quvchilar bilimni 5ballik tizim asosida baholash.	daqiqa

Darsning borishi:

I bosqich: 1.Tashkiliy qism: Salomlashish, davomat, dars shakli va o’yin shartlarini tushuntirish. O’quvchilar diqqatini darsga jalb qilish:

II bosqich: O‘tilgan mavzuni takrorlash:

Raqamli diktant (O`quvchi varianti)

1. 
   1000-?
   
2. 
   2000-?
   
3. 
   500-?
   
4. 
   +26 ⁰ C
   
5. 
   -6 ⁰ C
   

Raqamli diktant (O`quvchi varianti)

1. 
   1000 mm--janubidagi yillik yog`in miqdori.
   
2. 
   2000—Sharqiy Osiyodagi Nanlin va Uishan tog`larining balandligi
   
3. 
   500—shimolida yillik yog`in miqdori.
   
4. 
   +26 ⁰ C -Sharqiy Osiyoda iyulning o`rtacha harorati.
   
5. 
   -6 ⁰ C- Sharqiy Osiyoning shimolida qish oyi harorati.
   

O`tilgan mavzu yuzasidan test

1. 
   Sharqiy Osiyoga qaysi hududlar kiradi.
   

1. 
   Tinch okeani sohillari
   
2. 
   Xitoy davlatining sharqiy qismi, Koreya yarim oroli, Yapon va Filipin orollarini egallaydi
   
3. 
   Xitoy va Mongoliya hududini
   
4. 
   Hammmasi to`g`ri
   

2. 
   Sharqiy Osiyoda yog`adigan yog`inlarning 80 % I qaysi faslda tushadi?
   

1. 
   Qishda C. Bahorda
   
2. 
   Yozda D. Kuzda
   

3. 
   Bu hududdagi eng yirik ko`l qanday nomlanadi.
   

1. 
   Lobnur C. Onega
   
2. 
   Tayxu D. Kukunur
   

4. 
   Gaolyan nimaning nomi?
   

1. 
   Bug`doyning C. Sholining bir turi
   
2. 
   Tariqning turi D. Soyaning bir turi
   

5. 
   Sharqiy Osiyoning qaysi hududlarida paxta ekiladi.
   

1. 
   Shimol va janubida C. Xunxe va Yanszi daryo xavzalarida
   
2. 
   Janub va sharqida D. Amur daryosing bo`ylarida
   

III bosqich . Yangi mavzu bayoni

Geografik O`rni. Markaziy Osiyo tabiiy-geografik o‘lkasi Osiyoning Markaziy qismini egallaydi. Uni shimolda Sibir, sharqda Sharqiy Osiyo, janubda Janubi-Sharqiy va Janubiy Osiyo, g‘arbda esa O‘rta Osiyo o‘lka- lari o‘rab turadi. Bu o‘lkada Xitoy va Mongoliya hududidagi tog‘ va chollar joylashgan.

Oikaning markaziy va janubiy qismidan Yer po'stining faol Alp- Himolay seysmik mintaqasi o`tadi. O`lkada keksa, lekin yoshargan togiar (Mongoliya Oltoyi, Tyanshan, Tibet) bilan birga eng yosh (Qoraqurum) togMar ham bor.

Tog‘li hududlarda magmatik va metamorfik tog‘ jinslari, botiq va cho'kmalarda qalin cho^lkindi jinslar paydo boMgan. Rudali va nodir metall konlarining hosil bo‘Iishi magmatik va metamorfik jinslar bilan, yonuvchi va norudali konlar esa cho‘kindi jinslarning tarqalishi bilan uzviy bog‘liq.

Relyefi. Markaziy Osiyo o4kasining relyefida, asosan, tog‘, tog‘lik, tog‘ oralig‘idagi botiqlar va baland tekisliklar uchraydi. Tibet tog‘ligi, Qoraqurum, Sharqiy Tyanshan yoki Xitoy Tyanshani, Oltoy (Mon­goliya Oltoyi), Kunlun tog‘lari, Taklamakon botig‘i, Gobi cho‘li joylashgan baland tekislik o‘lka relyefming asosiy shakllari hisoblanadi. 0‘lkaning eng baland joyi (8611 m) Qoraqurum tizmasidagi Chogori cho‘qqisi bo‘lsa, eng past nuqtasi Taklamakon cho‘lidagi Turfan botig‘iga (—154 m) to‘g‘ri keladi.

Markaziy osiyo

Iqlimi. 0‘lka hududi mo‘tadil va subtropik iqlim mintaqalarida joylashgan. Markaziy Osiyo maksimumi (qish oylarida) va Tinch okeandan esadigan havo massalarining hissasi katta. Yillik yog‘in-sochin Tibet tog‘ligining markazida, Taklamakon va Gobi cho‘llarida 100 mm dan kam. 0‘lkaning janubi-sharqiy qismidagi tog‘larning (Tibet, Kunlun) sharqiy yonbag‘riga 1000 mm va undan ko‘p yog‘in tushadi. Yanvarning o‘rtacha harorati o‘lka shimolida —24 °C (iyuida +16 °C), markazida (Taklamakon cho‘lida) —8 °C (iyuida +24°C), janubida (Tibet togMigida) — 20 °C (iyuida +10 °C) atrofida bo‘ladi.

O‘lkada yirik daryolar yo‘q, ammo mavjud kichik daryolari Tinch va Hind okeanlariga quyiladigan daryolaming yuqori oqimidagi irmoq- laridan iborat. Suvsiz va qurib qoladigan ko‘pgina kichik daryolar (Tarim, Zulayho va b.) berk havzada joylashgan. Ko‘llaridan Lobnor (maydoni o^lzgarib turadi), Kukunur, Ubsu-Nur sho‘r ko‘llar bo‘lsa, Bagrashko‘l, Orin-Nur chuchuk ko‘llardir.

Markaziy Osiyoda mo‘tadil va quruq subtropik iqlim mintaqalarining o‘rmon-dasht (tog‘ etaklari), chalacho‘1, cho‘l zonalari hosil boigan. Tibet tog‘ligining 4000 m balandliklaridagi yassi tog‘ oralig‘i botiqlarida ham chalacho‘l va dasht zonalariga xos tabiat manzaralarini uchratamiz. Tog‘laming 6000 m dan baland qismlari qor va muzlar bilan qoplangan.

Tog‘oldi tekisliklar, dasht va cho‘llarning tabiatiga antropogen ta’sir sezilarli darajada. Lekin ular tabiiy landshaftlarga nisbatan oz may- donlarni egallaydi. Aholi juda notekis va siyrak joylashgan. Ular o‘zlashtirishga yaroqli va suv bilan ta’minlangan hududlarda, tog‘-kon sanoati bor joylarda yashaydi.

IV bosqich

Mustahkamlash guruhlarda ishlash:

“ Klaster” metodi (O`quvchi varianti)

Markaziy osiyoga chegaradosh o`lkalarni yozing

Klaster. O`qituvchi varianti



Teskor savollar.

1. 
   Tibet tog`ligining balandligi qancha?
   
2. 
   Markaziy Osiyoda qanday tabiat zonalari hosil bo`lgan?
   
3. 
   Markaziy Osiyoda qanday ko`llar bor?
   
4. 
   O`lkada qanday tog`lar joylashgan.
   

V bosqich:

Mavzuni yakunlash

Mavzuni o`rganar ekanmiz, Markaziy Osiyo haqida o`quvchilarga savol va topshiriqlar berildi. Mavzuni turli xil interfaol usullar yordamida mustaxkamlab olindi.

VI bosqich. Baholash

O’zaro baholanish o’quvchilar o’rtasida ijobiy, sog’lom muhit yaratishda ko’mak beradi. Boshqalarning muvaffaqiyatidan qat’iy nazar har bir o’quvchining betakror , o’ziga xos xususiyatlarini baholash kabi mezonlarga asoslanib baholash kerak.Sinfdoshining ishi to’g’risida axborotning mavjudligi o’zini o’zi baholash faoliyatiga ijobiy ta’sir qiladi: ishini rejalashtiradi, maqsad qo’yadi,o’zini nazorat qila boshlaydi. Bu o’rinda o’qituvchi advokat va maslahatchi rolida chiqishi mumkin.

Bahoning mohiyati – xatoning oldini olish va xatolar orqali o’rganish ekanligini anglatishdir.

Uyga topshiriq.

1. Berk havza, botiq, Turfan, Chgori, Tibet ushbu tushunchalarga izox yozing

2. Mavzu yuzasidan raqamli test tuzib kelish.

XULOSA

Yuqoridagi mavzu yuzasidan darsni xulosalar ekanmiz, shuni aytishimiz mumkinki, zamonaviy darsga bo’lgan talab, o’quvchi ongi va qiziqishlarining kengayishi, talabning ortib borishi bizni yanada faollikka, tirishqoqlikka, izlanuvchanlikka chorlaydi. Hozirda o’qituvchining asosiy vazifasi o’quvchini chuqur va puxta bilim bilan qurollantirish, tushunish, o’zlashtirish orqali shaxsning har tomonlama rivojlanishini ta’minlash, ularda bilim olish ehtiyojini tarbiyalash.Shaxsning to’laqonli kamol topishi uchun, kelajakning ishonchli, mustahkam poydevori qilib shakllantirish bizning barcha faoliyatimizning bosh asosi bo’lmish bir soatlik darsga bog’liq.

ADABIYOTLAR RO’YXATI.

1. 
   I.A.Karimov . “O`zbekiston XXI asrga bo`sag`asida; havsizlikka tahdit, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari” 1997 yil
   
2. 
   A. Soatov, A. Abulqosimov Geografiya (materiklar va okeanlat tabiiy geografiyasi) “O`qituvchi” Toshkent-2009
   
3. 
   Vahob rafiqov Qiziqarli geografiya. Toshkent – 2010
   
4. 
   Zionet.uz
   
5. 
   wwwedu. uz
   
6. 
   wwwgov.uz 6. kitob.uz