Samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Jihoz va materiallar: laboratoriya tegirmoni, issiq suvli choynak, 8x8 shisha 
plastinkalar, kimyoviy ajratmalar, nuqsonli donlar kolleksiyasi (o’zgargan hid, 
ta’m va rangli). 
 

---

112 
O’zlashtirish uchun savollar. 
3. Donning asosiy sifat ko’rsatkichlariga nimalar kiradi? 
4. Don sifati organoleptik usulda qanday aniqlanadi. 
5. Donning ranggi, hidi va ta’mi qanday bo’lishi kerak. 
 
37- ish Donning ifloslanganlik darajasini aniqlash. 
Darsning maqsadi: talabalarga don to’plamida begona va asosiy donga 
mansub bo’lmagan boshqa don aralashmasi miqdorini aniqlash usullarini o’rgatish. 
Aralashma ko’rsatkichiga ko’ra donni ozuqa, em yoki texnik maqsadlarga tavsiya 
qilish bilan tanishish. 
Ishlash tartibi: bug’doy, javdar, arpa, suli va sholini ifloslanishini aniqlashda 
50 gr namuna tortib olinib, 6 mm li g’alvirda tozalanadi. Shundan so’ng g’alvir 
to’plamini ustiga qo’yiladi va ifloslikni aniqlashga tushiladi. 
1-vazifa. Buning uchun bir qator kattalikdagi g’alvirlardan foydalaniladi. Bu 
quyidagicha amalga oshiriladi. 1 mm g’alvir va uni ostidan mayda donlarga 
mo’ljallangan (bug’doy uchun 1,7 x20, javdar uchun 1,4x20, arpa uchun 2,2x20 
mm) g’alvirlar to’plami ustidan qopqoq bilan yopiladi. G’alvirlarni ustma-ust 
o’rnatishda cho’zinchoq teshiklari bir-biriga to’g’ri kelishi kerak. Elash qo’lda 
yoki mexanik usulda amalga oshiriladi. 
Qo’lda bir tekis elash tavsiya qilinadi. Elash kengligi 10 sm dan oshmasligi kerak. 
Elash vaqti har soniyada 2 marta elash tavsiya qilinadi. Har bir elakni aniqlash 
taxtasiga olinib qo’lda ajratiladi. Begona va donli aralashmasiga ajratiladi. Ajratilgan 
fraksiyalar tortilib ularning miqdori quyidagi formulada aniqlanadi.
Т
Т
Х
%
100
1


bu erda: 
T
1
– aralashma fraksiyasi,
T – don og’irligining o’rtacha ko’rsatkichi 
Donda metall aralashmalarini aniqlash uchun 1 kg donni tekis joyga to’kiladi 
(qalinligi 0,5 sm bo’lishi kerak). Metall aralashmalarini magnit yordamida 3 marta 
ko’ndalanggiga yurgizib tozalanadi. Har yurgizilganda magnit temirdan 
tozalanadi. Magnitni har tomonlama bug’doy sochmasining ichida yurgizish kerak. 
Shundan so’ng metallar 0,001 g aniqlikda tortilib, uning og’irligi mg bilan 1 kg 
donga taqsimlanadi. 
Zararli aralashmalar hammasi 1% dan oshmasligi kerak. 
Oziq-ovqat, em, texnik donlar to’plamidagi aralashmalarning foiz miqdoriga 
ifloslanish deyiladi. 
Don ifloslanishiga qarab ikki turga bo’linadi. 
1-turda o’tlar urug’i qo’shilib ifloslanadi; 
2-turda boshqa donlarning urug’i qo’shilib ifloslanadi. 
1-jadval