Самгу reja: Galogen xosilalarning Tayanch iboralar

per so’zini qo’shib nomlash qabul qilingan.

• 7

• To’liq galogenga almashinganlarini per so’zini qo’shib nomlash qabul qilingan.
• C2F6 – perftoretan
• C3Cl8 – perxlor propan
• CCl4 – tetraxlormetan yoki to’rt xlorlimetan

• Galogenlarni xosilalarni nomlashda agar ular molekulasida asimmetrik uglerod atomi bo’lsa ularni IYUPAK tomonidan R, S-nomlash usuli ishlab chiqilgan. Bunga ko’ra molekulalardagi eng kichik o’rinbosar va asimmetrik uglerod atomi orasidagi bog’ga nisbatan eng katta o’rinbosardan kichikroq o’rinbosarga o’tish soat strelkasi buylab bo’lsa R-, teskari joylashgan bo’lsa S – konfiguratsiyaga mos keladi.

• 8

• b) Xlorlash reaksiyasi UB nurlari ta’sirida amalga oshiriladi. Xlor ko’proq bo’lganda reaksiya bosqichma - bosqich amalga oshadi.

• Uchlamchi uglerod atomidagi vadorod juda oson, ikkilamchidagi qiyinroq almashinadi.

• c) Bromlash reaksiyasi ham CH4, C2H6 lar uchun unchalik xarakterli emas geksan, geptanlar UB nuri ta’sirida va qaynatish orqali brom bilan erkin radikal mexanizmda reaksiyaga kirishadi

• d) Tug’ridan tug’ri yodlash reaksiyalari ham qaytar xarakterga ega yod passiv, reaksiyani oxirigacha olib borish uchun hosil bo’lgan HJ ni HgO ni yoki HJO3 ni qushib oksidlash kerak

• СH4 + J2 ↔ CH3J + H
• 5HJ + HJO3 → 3H2O + 3J2

• 9

• 2. Spirtlardan olinishi. Spirt gidroksilini galogenga almashtirish uchun quyidagi reagentlar ta’sirida reaksiyalar olib boriladi; Galogen vodorodlar HX ( X=F, Cl, Br, J), PCl5, POCl3, PCl3, PBr3, PBr5, PJ3, SOCl2, SF4 reagentlari olinadi.

• 3ROH + POBr3 → R – Br + PO(OH)3

• (PoCl3 fosfor (V) trixloroksid)

• HJ kuchli qaytaruvchi bo’lganligi uchun u spirtni uglevodorodgacha qaytarishi mumkin. PCl3 ham kerakli natijani bermaydi. Birlamchi spirtlar bilan fosfat kislotani efirlari hosil bo’lib qoladi.

• 3C2H5OH + PCl3 = P(OC2H5)3 + 3HCl
• Spirt molekulasining tuzilishiga ko’ra reaksiyalar turlicha amalga oshadi.

• Uchlamchi spirtlarda:

•