Sana “ ” 201 yil
Download 447.32 Kb. Pdf ko'rish
|
10-sinf geografiya yillik
Yangi dars bayoni
: Yer boshqa osmon jismlari kabi koinotning bir qismidir. Koinot Yerni o„rab turgan mavjud moddiy borliq. Koinot makonda cheksiz-chegarasiz va zamonda abadiydir. Koinotda osmon jismlari tuzilishi turli xil bo„lgan tizimlarni hosil qiladi. Shulardan biri Quyosh sistemasidir. Quyosh atro f
sayyoralar, yo„ldoshlar, asteroidlar, kometalar bilan bir tizim bo„lib galaktikamiz Somon yo„li markazi atro fi
yo„li galaktikasi haqidagi ma‟lumotlar astronomiya darsligidan Sizga ma‟lum.Quyosh sistemasidan galaktika markazigacha bo„lgan masofa 23–28 ming yorug„lik yiliga teng. Quyosh galaktikaning chekkaroq qismida joylashgan. Bu holat Yer uchun juda qulay: u Galaktikaning nisbatan tinch qismida joylashgan va paydo bo„lganidan buyon fazoviy halokatlarga uchramasdan rivojlanib kelmoqda. Quyosh sistemasi Galaktika markazi atro f
da 200–220 km/s tezlik bilan harakatlanib, 180–220 mln yilda bir marta aylanib chiqadi. Yerdagi 200 mln yil – tektonik siklning davomiyligi hisoblanadi. Bu Yer hayotida tektonik hodisalarning ma‟lum ketma-ketligi bilan tavsifl anadigan muhim davr. Sikl boshida Yer po„stining cho„kishi, qalin cho„kindi qatlamning to„planishi, suv osti vulqonlarining otilishi ro„y beradi. Keyin, tektonik jarayonlar kuchayadi, tog„lar vujudga keladi, materiklarning tashqi ko„rinishi, qiyofasi o„zgaradi. Bu esa, o„z navbatida, Yer tabiatining o„zgarishiga olib keladi.Quyosh – Yerga eng yaqin yulduz bo„lib, diametri 1,39 mln km, o„ta qizigan, yorug„lik va issiqlik taratib turadigan, gazlardan iborat sharsimon osmon jismidir. Unda Quyosh sistemasining 99 % dan ortiq massasi to„plangan. Shuning uchun u atro f
hisobiga ushlab turadi va sayyoralarning deyarli bir xil tekislikda harakatlanishini ta‟minlaydi. Yer yuzida tabiiy sharoit va resurslarning o„zgarishiga, o„z navbatida, inson xo„jalik faoliyatiga ta‟sir ko„rsatadi.Yer – Quyosh sistemasidagi sayyoralardan biri bo„lib, uning shakli, o„lchamlari, zichligi, moddalar tarkibi, tuzilishi va harakatlari koinotda joylashgan o„rniga bog„liq. Uning shaklini Siz quyi sinfl arda sharsimon deb o„qigansiz. Bu to„g„ri, lekin, aslida, uning shakli geoid. Yer hech bir geometrik shaklga yoki jismga o„xshamaydi. Yer yuzasida geodezik-kartogra Download 447.32 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling