Sana: “ ” Biologiya fani Sinf: 10-A10-B10

Yangi mavzuni mustahkamlash
Savol va topshiriqlar:
1. Gomopolimer va geteropolimer tushunchalarini izohlang.

2. 
   Uglevodlar va ularning guruhlarini aytib bering.
   
3. 
   Uglevodlarning funksiyalarini aytib bering.
   
4. 
   Lipidlar va ularning guruhlarini aytib bering.
   

Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar: Uglevodlarning xususiyatlariga mos ravishda tegishli raqamlarni yozing. 1) riboza; 2) dezoksiriboza; 3) glukoza; 4) fruktoza; 5) saxaroza; 6) maltoza; 7) laktoza; 8) kraxmal; 9) glikogen; 10) kletchatka.

Uglevodlarning xususiyatlari	Raqam	Uglevodlarning xususiyatlari	Raqam
RNK nukleotidlarning tarkibida bo‘ladi		DNK nukleotidlarining tarkibida bo‘ladi
Mevalarda, nektarlarda, asalda bo‘ladi		Meva shakari
Hayvon kraxmali		Miqdor jihatdan organik moddalar orasida birinchi o‘rinda turadi
Sut shakari		Don shakari
Jigarda zaxira sifatida to‘planadi		Hujayralarning asosiy energiya manbayi
Ptialin, amilaza fermentlari ta’sirida parchalanadi		Kraxmal, glikogen, sellulozaning monomeri
Uzum shakari, qon qandi		Tamaki mozaikasi virusida bo‘ladi
Saxaroza, maltoza va laktoza tarkibida bo‘ladi		ATF tarkibida bo‘ladi
Yod ta’sirida ko‘k rangga kiradi		Qand lavlagi shakari

Uyga vazifa:Mavzuni o`qib o`rganib kelish____________________
Foydalanilgan adabiyotlar:10-sinf darsligi, vaqo`shmcha adabiyotlar.
Fan o`qituvchisi______________________________________________
O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari: ________________________
Sana:________“_____” Biologiya fani Sinf: 10-^A10-^B10-^V


6- Mavzu: Oqsillar va nuklein kislotalar. 6 -§


I.Darsning maqsadi:
a) ta’limiy: o`quvchilarga oqsillar va nukein kislotalar haqida umumiy ma`lumotlar berish.
b) tarbiyaviy: o`quvchilarning biologiya faniga bo`lgan qiziqishlarini oshirish,ekologik, axloqiy tarbiya berish.
v) rivojlantiruvchi: O`quvchilarning darslik va qo`shimcha adabiyotlar ustida mustaqil ishlash ko`nikmalarini rivojlantirish.
d)shakllantiriladigan tayanch va fanga oid kompetensiyalar: Tk-1, Tk-2, Tk-3, Tk-4, Tk-5, Tk-6, Xk-1, Xk-3
II.Darsning turi:Amaliy, nazariy, aralash, noan`aviy, ananaviy.
III.Darsning usuli: .Aqliy hujum, savol-javob, guruhlarda ishlash.
IV.Darsning jihozi:Darslik ,ko’rgazmali qurollar.
V.Didaktik jihoz:Tarqatma materiallar, slaydlar ,bukletlar.
VI.Texnik jihoz:Kadoskop, kompyuter, flepchat doska.
VII.Darsuchun talab etiladigan vaqt:45 minut:
Darsning texnologik xaritasi:

Dars bosqichlari	Vaqt
Tashkiliy qism.
Yangi mavzuni boshlashga hozirlik
Yangi mavzuni yoritish
Guruhlarda ishlash. Yangi mavzuni tahlil qilish
Darsni yakunlash
Uyga beriladigan topshiriqlar

VIII.Darsning borishi (reja):


1.Tashkiliy qism: a)Salomlashish, b)tozalikni aniqlash,
d)davomatni aniqlash c) darsga tayyorgarlik ko`rish va dars rejasi
2.Uyga vazifani so`rab baholash:a) og`zaki so`rov b) daftarni tekshirish
v)tarqatma materiallar orqali g) misollar yechish e) amaliy.


IX.Yangi mavzu bayoni:
Oqsillar tarkibida C, O, H, N, S tutuvchi yuqori molekular biologik polimerlar bo‘lib, ular 20 xil aminokislotalardan tashkil topgan. Ular birinchi darajali biologik ahamiyatga ega ekanligi uchun proteinlar (grekcha «protos» - birlamchi, muhim) deb ataladi. Tirik organizmlar hayot jarayonlari ko‘p jihatdan oqsil moddalarga va ularning biologik funksiyasiga bog‘liq.
Oqsillar viruslar va barcha tirik organizmlar: bakteriyalar, zamburug‘lar, o‘simliklar, hayvonlar tarkibining ajralmas qismi hisoblanadi. Hujayrada yuz beradigan kimyoviy o‘zgarishlarda oqsillar ishtirok etadi. Oqsillar polimer moddalar bo‘lib, ularning monomerlari aminokislotalardir.
Aminokislotalar.Aminokislotalar kichik molekulali organik birik­malar bo‘lib, organik karbon kislotalarning hosilalari hisoblanadi. Tirik organizmlardagi oqsil turlarining xilma-xilligi oqsillar tarkibiga kiruvchi aminokislotalarning turli variantlarda kombinatsiyalar hosil qilishi tufayli ta’minlanadi.
Aminokislotalar molekulasi barcha aminokislotalar uchun bir xil bo‘lgan ikki qismdan, aminoguruh (- NH₂) va karboksil guruh (- COOH) va har bir aminokislota uchun o‘ziga xos bo‘lgan qism- radikaldan iborat. O‘simliklar va ko‘pchilik mikrooganizmlar hujayralaridagi oqsillar tarkibiga kiruvchi barcha aminokis­lotalar tabiatda uchraydigan boshqa mod- dalardan sintezlanadi. Biroq bu xususiyat odam va hayvonlarda (ayrim xivchinlilardan tashqari) mavjud emas. Odam va hayvon organizmida boshqa organik moddalardan sintezlanadigan aminokislotalar almashinadigan aminokislotalar deyiladi.
Oqsillarning tuzilishi. Oqsillar tarkibida aminokislotalar o‘zaro peptid bog‘ hosil qilib birikadi (2-rasm). Shuning uchun oqsillar polipeptidlar deb ham yuritiladi.Bunda qo‘shni aminokislotalarning birikishidan bir molekula suv ajraladi. Aminokislotalarning o‘rtacha molekular massasi 138 ga, oqsiltarkibidagi aminokislota qoldig‘ining o‘rtacha molekular massasi 120 ga tengdeb olish mumkin



2-rasm.Aminokislotalarningo`zarobirikishi
Oqsilmolekulasidaaminokislotalarningjoylashishtartibi, turningo‘zgarmasxossasibo‘lib, oqsilsintezivaqtidaDNKdagiirsiyaxborotasosidatuziladi. Harbiroqsilmolekulasio‘zigaxostuzilishgaega.Organizmninghujayralaridagioqsillar (fermentlar, gormonlar) birxilfunksiyanibajarishigaqaramayaminokislotalartarkibibo‘yichao‘zarofarqqiladi. Turlarbir-biridankelibchiqishijihatidanqanchauzoqbo‘lsa, ularningoqsillariorasidagifarqhamshunchalikkattabo‘ladi.