Sana: 21-yanvar 2011-yil

III.  Dars jihozlari: 

Jahonning  siyosiy  va  aholi  xaritalari,  slaydlar,  9-sinf  o’quv 

atlaslari, jadvallar, tarqatma materiallar. 

Texnik vositalar:  

-  kodoskop, proeksion slaydlar. 

IV.  Dars turi: aralash. 

V. 

Dars o’tish metodlari: “Aqliy hujum”, amaliy ish, guruhlarda 

ishlash. 

VI.  Darsning  usullari:  Diqqatni  jamlash,  matn  bilan  ishlash, 

kutilmagan savollar. 

 

---

Dars jadvali 

№ 

Dars bosqichlari 

Vaqt 

1 

Tashkiliy qism: Salomlashish, davomatni 

aniqlash. 

3 daqiqa 

2 

Guruhlarga topshiriq berish orqali o’tilgan 

mavzuni so’rash. 

8 daqiqa 

3 

Amaliy ish. 

7 daqiqa 

4 

Yangi mavzuni bayon etish. 

10 daqiqa 

5 

“Zakovat o’yini” 

6 daqiqa 

6 

Sardorlar berlashuvi 

4 daqiqa 

7 

Dars yakuni va o’quvchilarni baholash. 

3 daqiqa 

8 

Uyga vazifa berish. 

3 daqiqa 

 

VII.  Darsning borishi:  

1.  Tashkiliy qism: 

a)  Salomlashish. 

b)  Davomatni aniqlash. 

c)  Sinf xonasi va o’quvchilarning darsga tayyorgarlini tekshirish.

   

 

2.  “Oltin qoidalar” bilan tanishish: 

1) Intizom.  

2) Faollik. 

3) Vaqtga rioya qilish. 

4) Mantiqiy fikr bildirish. 

5) Aytilgan fikrni takrorlamaslik. 

6) O’zaro hurmat. 

7) O’ng qo’l qoidasi. 

---

8) To’g’ri javob uchun rag’bat. 

3.  Guruhlash: O’quvchilar 3 ta guruhga ajratiladi. 

Guruh nomlari: 

1) “Farobiy” guruhi 

2) “Globus” guruhi 

3) “Farg’oniy” guruhi 

4.  Uy vazifasi bo’yicha ishlash. 

     Hurmatli  o’quvchilar,  bugungi  darsda  Siz,  o’zingizni  “Bilimlar 

banki”ning  mijozi  deb  tasavvur  qiling.  Har  bir  bergan  to’g’ri 

javobingiz uchun bankning kredit kartochkalarini olasiz. 

     Bugungi  darsimizning  shiorini  “50x50”  deb  tanlab  oldik,  shuning 

uchun  dars  davomida  Siz,  tinglovchi  emas,  balki,  faol  ishtirokchi 

bo’lishga harakat qiling. 

     Avvalgi  darsimizda  “Atrof-muhitning  ifloslanishi”  mavzusi  bilan 

tanishganmiz.  Olgan  bilimlarimizni  quyidagi  topshiriqlar  bilan 

takrorlab olamiz. Darsni musobaqa tarzida olib borish uchun sinfni 3 ta 

guruhga  bo’lib  olamiz.  Darsni  birinchi  topshiriq,  ya’ni  savol  javob 

usuli bilan boshlaymiz. Har bir guruh uchun bittadan savollar yozilgan 

kartochka beraman.  

     Guruhlar uchun savollar: 

1.  Atrof-muhitning  ifloslanishiga  asosan  qanday  omillar  rol 

o’ynaydi? 

2.  Atrof-muhitning  ifloslanishi  geografik  qobiqning  qaysi  qismida 

kuchayib bormoqda? 

3.  O’zbekistonda  va  jahonda  tabiatni  muhofaza  qilish,  aholi  yashash 

muhitini  sog’lomlashtirish  yo’lida  qanday  ishlar  amalga 

oshirilmoqda?  

---

     Guruhlar  savollarga  javob  berganidan  so’ng  ikkinchi  topshiriq, 

ya’ni amaliy mashg’ulot beriladi.  

     Guruhlar uchun amaliy ish topshiriqlari: 

1.  Darslik  matni  va  “Atlas”ning  “ekologik  xarita”  ma’lumotlaridan 

foydalanib,  gidrosferaning  ifloslanishida  inson  faoliyatining 

ta’siri va ularning oqibatlarini  o’rganing va ifloslangan havzalar 

va daryolarning ro’yhatini tuzing. Shuningdek ifloslangan havza 

va daryolarni xaritadan ko’rsating. 

2.  Darslik  matni  va  “Atlas”ning  “ekologik  xarita”  ma’lumotlaridan 

foydalanib, 

atmosferaning 

eng 

ifloslangan 

hududlarini 

daftaringizga yozing va xaritadan ko’rsating. 

3.  Atrof-muhitni  ifloslanib  borishini  oldini  olishni  qanday  samarali 

yo’llari mavjud. Sizningcha atrof-muhitni himoya qilishni qanday 

yo’llaridan 

samarali 

foydalanmoq 

kerak. 

Javobingizni 

daftaringizga yozing. 

VIII.  Yangi mavzuning bayoni: 

     Yangi mavzuni mustahkamlash: 

     Guruhlar uchun tezkor o’yin. 

     Plakatda  savollar  javoblari  bilan  yozilgan.  O’quvchilar  to’g’ri 

javobning tagiga qalam bilan chizishlari kerak (javoblar bir nechta). 

     1  –  Savol.  Jahonning  qaysi  mamlakatlarida  demografik  o’tish 

davrining birinchi bosqichi xosdir? 

     Javob:  O’zbekiston,  Germaniya,  Keniya,  Tanzaniya,  Fransiya, 

Bolgariya, Afg’oniston. 

     2  –  Savol.  Dunyoning  qaysi  mamlakatlarida  demografik  o’tish 

jarayonining ikkinchi bosqichini o’tamoqda? 

---

     Javob:  O’zbekiston,  Keniya,  Meksika,  Braziliya,  Kanada, 

Avstraliya, Yaponiya. 

     3  –  Savol.  Dunyo  mamlakatlarining  qaysilarida  aholining  oddiy 

takror barpo etilishi ta’minlanmayotganini belgilang 

     Javob:  O’zbekiston,  Tojikiston,  Germaniya,  Avstriya,  Misr, 

Saudiya Arabistoni, Belgiya, Daniya, Vengriya, Niderlandiya. 

     Guruhlar  navbat  bilan  topshiriqlarni  bajarib  bo’lganlaridan  so’ng 

javoblarni  sharhlab  beradilar.  Ular  bergan  javoblar  tahlil  qilinadi  va 

rag’batlantiriladi.  

 “Zakovat” o’yini. 

Bunda  biron  bir  davlat  haqida  ma’lumot  o’qiladi.  Guruh  a’zolari 

uning qaysi davlat ekanligini aniqlaydi.  

I.  Savol:  “Bu  davlat  aholisi  atiga  2000  kishidan  iborat,  shahar  o’z 

hukumati, banki, gvardiyasi, qonunlari, valyutasi, pochta markalari 

va  eng  muhimi  o’z  monarxiyasiga  ega.  Uning  ta’sir  doirasi  esa 

butun dunyoni qamrab oladi”. Bu davlatning nomini toping? 

                  Javob:  Vatikan. 

II.  Savol:  “Bu  davlat  dunyodagi  eng  ko’p  gul  yetishtiradigan 

mamlakat, uning poytaxti yaqinidagi Alsmera shahrida dunyodagi 

eng  katta  gul  bozori  bor.  Bu  bozor  binosining  sathi  30  ta  futbol 

maydonining kattaligiga teng bo’lib, unda yiliga  1 mlrd donadan 

ortiq    atirgul  sotiladi.  Gullari  140  dan  ortiq    mamlakatlarga 

eksport qilinadi”. Bu mamlakatning nomini toping. 

Javob: Niderlandiya (Gollandiya) 

III. Savol: “Bu davlat orolda joylashgan. Davlatda baliq ovlovchi floti 

1000  ta  kemadan  ortiq.  Ularning  yillik  ovlangan  baliq  hajmi  1,7 

mln tonnani tashkil etadi. Aholi jon boshiga 7 tonna baliq to’g’ri 

---

keladi.  Mamlakat  aholisining  40  %i  baliq  ovlash  va  uni  qayta 

ishlash bilan shug’ullanadi”. Bu mamlakatning nomini toping. 

Javob: Islandiya. 

VIII. Sardorlar bellashuvi. 

3 tadan Jahon mamlakatlariga tegishli ob’ektni topish. 

IX. Darsni 

yakunlash: 

O’qituvchi  ko’rilayotgan  mavzuning 

xususiyatlari  haqida  xulosa  chiqaradi  va  bugungi  darsda  nimaga 

erishilganligini  ta’kidlaydi.  Darsda  faol  ishtirok  etgan  guruh  va 

o’quvchilar rag’batlantiriladi. 

X.  Uyga vazifa berish. 

     3-mavzu  8-§  asosida  darslikni  38-betidagi  savol  va  topshriqlarni 

bajarish. 5-jadval ma’lumotlarini daftaringizga tushirib uni tavsiflang.