Sanoat korxonalarida asosiy ishlab chiqarish fondlarining jismoniy va

 
1. Xarajatlarning iqtisodiy mazmuni va mohiyati 
Korxonada ishlab chiqarish xarajatlari korxona faoliyati uchun muhim rol 
o’ynaydi, chunki mahsulot ishlab chiqarish va sotish xarajatlari qancha kam 
bo’lsa korxona foydasi va rentabelligi shuncha oshadi.
Korxona sarf xarajatlari o’z ichiga 1) mahsulot ishlab chiqarish tannarxi, 2) davr 
xarajatlari, 3) moliyaviy faoliyat bo’yicha xarajatlar, 4) favqulotda zararlarni 
oladi. 
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 5 fevralda qabul 
qilgan 64 qarori bilan tasdiqlangan «Mahsulot (xizmatlar)ning sotish 
xarajatlarining tuzilishi va moliyaviy natijalarning tashkil topishi qoidalari»ga 
asosan korxonalarning xarajat moddalari quyidagilardan tashkil topadi: 
Ishlab chiqarish xarajatlari: 
 – mahsulot tannarxi: 
Ishlab chiqarishning moddiy xarajatlari: 
− mahsulotga qushiladigan xom ashyo va materiallar – sotib olingan materiallar 
(ishlab chiqarishni me’yorida o’tishini ta’minlash, ehtiyot qismlar, mahsulotlarni 
urash, joylash uchun materiallar va h.k); 
− ishlab chiqarish xususiyatiga ega xizmatlar va ishlar; 
− tabiiy xom ashyo (suv, yog’och va h.k); 
− energiya va yoqilg’ining hamma turlari; 
− materiallarning tabiiy kamayishi. 
Ishlab chiqarish xarakteridagi mehnatga to’lovlar: 
− bajarilgan ishlar uchun to’lovlar; 
− qo’shimcha to’lovlar; 
− ishlanmagan vaqtlar uchun to’lovlar. 
Ijtimoiy sug’urtaga ajratmalar: 
− ish haqi fondiga nisbatan ajratmalar; 
− nodavlat nafaqa fondiga, ixtiyoriy tibbiy sug’urtaga va boshqa ixtiyoriy 
to’lovlar. 

---

Asosiy fondlar va nomaterial aktivlar amortizasiyasi: 
− asosiy fondlarning eskirishiga qarab bosh birlamchi bahodan ajratma. 
Ishlab chiqarish xarakteridagi boshqa xarajatlar: 
− ishlab chiqarish jarayoniga ko’rsatilgan xizmatlar; 
− ishlab chiqarish xom ashyo va materiallar bilan ta’minlash; 
− asosiy fondlarni ishchi holda saqlash xarajatlari; 
− o’t o’chirishni ta’minlash va qorovullar; 
− ishlab chiqarish asosiy fondlarining ijara haqi.