Sanoat korxonalarida maxsulotlar sifati boshqaruvini takomillashtirish yo’llari
Download 156.76 Kb.
|
BMI Asliddin aka
|
Mahsulotning hayotiy sikli
Mahsulot sifatiga ilmiy tadqiqotlar, konstruktivlar va texnologik ishlanmalarga asos solinadi, foydalanishda esa ular ro’yobga chiqadi. Mahsulot sifatini joriy qilish ta’minlash va saqlab turishning asosiy bosqichlarini tavsiflovchi ’’sifat sirtmog’i’’ mavjud. Bu bosqichlarda: Mahsulotga bo’lgan talablar, mahsulotning texnikaviy darajasi va sifatini oldindan ko’rish; Ilmiy texnikaviy taraqqiyot yutuqlarini hisobga olib, sifat darajasini shakllantirish, me’yoriy – texnikaviy hujjatlarni tayyorlash; Ishlab chiqaruv korxona imkoniyatlarini tahlil qilish; Sifatli xom-ashyo, material, jamlovchi buyumlar bilan, moddiy texnikaviy ta’minlash; Ishlab chiqarishni texnikaviy tayyorlash, texnologik jarayonlarni ishlab chiqish jihoz, uskuna va asboblar bilan ta’minlash; Tegishli me’yoriy texnikaviy hujjatlar va standartlarga muvofiq mahsulotni ishlab chiqarish; Texnikaviy nazorat va sinash, tayyorlash sifatini baholash; Tayyor mahsulotni sotish, mahsulotni saqlash transporti va sotish jarayonlarida uning sifatini saqlab qolish; Korxonaning iqtisodiy ko’rsatkichlari tahlili. Korxonalar xo'jalik faoliyatining iqtisodiy tahlili quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi: 1) tahlil obyekti va predmetini tanlash va rejasini (dasturini) tuzish; 2) tahlil uchun zarur bo'lgan hisobot materiallarini у ig'ish; 3) ma’lumotlarni tanlash, qayta ishlash va taqqoslash holatiga keltirish; 4) ko'rsatkichlarni taqqoslash, tahlil qilish, natijalarini baholash,o'zgarish sabablarini aniqlash omillar ta’sirini hisoblash; 5) tahlil natijalarini umumlashtirish, xulosa va takliflar berish. Tahlilning obyekti va predmetini tanlash va rejasini tuzish bosqichi xo'jalik nomi, tahlil mavzusi, o'tkazish muddatlari, ijrochilari, tahlil vazifalarini qamrab oladi.Tahlilning ikkinchi bosqichi tahlil uchun zarur bo'lgan ma’lumotlarni yig'ish, ularni o'zaro bog'liqligini, haqqoniyligini tekshirib ko'rish jarayonlarini o'z ichiga oladi.Tahlilning uchinchi bosqichida ko'rsatkichlarni tanlash, qayta ishlash, ular orasidagi bog'liqlikni belgilash, tahliliy jadvallar tuzish, ma’lumotlar bazasini taqqoslash holatiga keltirish vazifasi bajariladi.Tahlilning to'rtinchi bosqichida ko'rsatkichlarni taqqoslash va tahlil qilish asosida xo'jalikning ishlab chiqarish va moliyaviy faoliyatiga baho beriladi. Biznes rejaning bajarilishi o'rganiladi. Qo'rsatkichlar dinamikasi tahlil etiladi. Erishilgan natijalar, ularning o'zgarish sabablari, omillarning ta’sir etish doiralari hajmi tahlil qilinadi.Tahlilning yakuniy bosqichida tahlilning natijalari umumlashtirilgan holda rasmiylashtiriladi, taklif va tavsiyalar beriladi. Tahlil yakuni qisqa,lo'nda, tushunarli tarzda bayonnoma, ma’lumotnoma shaklida ifoda etiladi. Tahlil natijalarini rasmiylashtirish tahlilning muhim yakuniy bosqichi bo'lib hisoblanadi. Ushbu bosqichda tahlil natijalari umumlashtirilgan holda rasmiylashtiriladi. Tahlil natijalarini umumlashtirishda o'zaro ta’sir va uslubiy ketma-ketlik asosida korxona biznes-rejasining bajarilishi, moddiy, mehnat va moliyaviy resurslari hamda tadbirkorlik faoliyatidan foydalanish darajasiga baho beriladi. Xo'jalik faoliyatida yo‘l qo'yilgan kamchiliklar va ularning sabablari, ichki imkoniyatlar va ulardan ishlab chiqarish samaradorligini oshirish maqsadida foydalanish bo'yicha taklif va tavsiyalar beriladi.Umumlashgan tahliliy ma’lumotlar korxona faoliyatini rivojlantirish, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, istiqbolIi reja topshiriqlarini belgilashning zaruriy asosi sifatida alohida bayonnoma va izohlar tarzidagi qisqa, lo'nda va tushunarli qilib yoritilishi lozim.Bayonnoma ma’Iumotlarining haqqoniyligi ko'p jihatdan hisob-kitob ishlarining hamda iqtisodiy tahlilning qay darajada yo'lga qo'yilganligiga va tahlil etuvchining kasbiy mahoratiga bog'liqdir. Odatda, korxona faoliyatining natijasi yuzasidan umumiy xulosa - tavsifnoma mazkur korxona ma'sul xodimlari tomonidan tuziladi va tahlil natijalari yuzasidan tuzilgan barcha axborotlar, yozma xulosalar jamlanib, korxona rahbariga, mulkdorlarga topshiriladi. Rahbar tahlil natijasiga asosan boshqaruv qarorlarini qabul qiladi. Xulosada barcha erishilgan yutuqlar bilan birga yo'l qo'yilgan kamchiliklar, ularning sabablari va qanday oqibatlarga olib kelganligi ko'rsatiladi. Ayniqsa, yo'l qo'yilgan xato va kamchiliklar uchun kimlar aybdor ekanligi ochiq-oydin ko'rsatilishi lozim, chunki bu tadbir kelajakda mazkur shaxs va boshqa ma’sul shaxslarning kamchilikka yo'l qo'ymasligini ta’minlaydi. “Andijon don mahsulot” aksionerlik jamiyatida mahsulot sifatini boshqarishni takomillashtirish yo’llari. “ANDIJON DON MAHSULOTLARI" AKSIYADORLIK JAMIYATI - oziq-ovqat sanoati korxonasi. Andijon shahrida joylashgan. "O‘zdonmahsulot" davlat-aksiyadorlik korporatsiyasi tarkibiga kiradi. 1964-yil Andijon un kombinati sifatida tashkil etilgan. 1994-yildan beri to hozirgi davrgacha shu nomda va ochiq turdagi aksiyadorlik jamiyati bo’lib kelmoqda. Ushbu aksiyadorlik jamiyati hisoblangan korxona asosan un va chorva uchun aralash yem mahsulotlari ishlab chiqaradi. Ushbu korxonaning yillik ko’rsatkichlari quyidagicha: Bir yilda 68500 t un, 73000 t aralash yem ishlab chiqarishquvvatiga ega. Ushbu korxona o’z faoliyatini yo’lga qo’yganidan so’ng yillar davomida korxona o’zining sifat darajasini ko’tara oldi va quyidagicha o’zgarishlarni kirita oldi: -1967-yil korxonada elevator (don saqlash bo‘limi), -1968-1969-yillarda aralash yem sexi ishga tushirildi. -1984-1989-yillarda asosiy ishlab chiqarish uskunalari Shveysariyaning "Byuller" firmasining texnologik liniyalari bilan almashtirildi va 503ishlab chiqarish .\ quvvatlari oshirildi. Mahsulot sifatini boshqarish kompleks tizimini takomillashtirish. Sifatli mahsulot ehtiyojlarni to‘laqonli qondirish uchun xizmat qiluvchi yuqori naflilikka ega bo‘lganligi bois doimo o‘z xaridorlariga egadir. Sifatli mahsulotga bo‘lgan talab qondirilganda u dunyo bozorlarida o‘z o‘rnini topa oladi. Bu korxonaning ishlab chiqarish samaradorligining yuksalishi uchun imkon beradi. Zamonaviy bozor iqtisodiyoti sharoitida mahsulotning nafliligi, uning xaridor iste’molini qondira olishi muhim ahamiyat kasb etadi. Shu bois bugungi kundagi bozor iqtisodiyoti ishlab chiqariladigan mahsulot va ko‘rsatiladigan xizmat uchun qat’iy sifat talablarini qo‘yadi. Shuningdek, mahsulot sifati uning raqobatbardoshlik darajasi yuqori bo‘lishi uchun ham xizmat qiluvchi asosiy ko‘rsatkich bo‘lib hisoblanadi. Mahsulot sifatini oshirish korxonaning bozordagi mavqeyini oshirish bilan bir qatorda resurslarni tejash, jamiyat a’zolarining ijtimoiy, shaxsiy ehtiyojlarini to‘laroq qondirish uchun ham xizmat qiladi. Jamiyatda sifat muammosi hal qilinmas ekan, ijtimoiy ishlab chiqarish va aholining tovarlarga bo‘lgan ehtiyojlarini qondirib bo'lmaydi. Mahsulot sifati - bu mahsulotning har tomondan foydalanishga mukammal ekanligini belgilovchi xususiyatlar bo‘lib hisoblanadi. Mahsulot sifati - bu shu mahsulotdan ma’lum muddat foydalanish uchun uning yaroqlilik darajasi, mahsulotning xalq xo‘jaligi ehtiyojlarini, iste’molchilarning talab va didlarini qondirish qobiliyatidir. Ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifati ishlab chiqarishni tashkil etuvchi elementlar - ishlab chiqarish vositalari, ishlab chiqarish buyumlari va ishchi kuchi kabi ishlab chiqarish omillaridan samarali foydalanishga bevosita bogʻliq. Shu tufayli korxonada ishchi-xodimlarning malaka darajasini oshirish, ularni moddiy va ma’naviy rag’batlantirish tizimini takomillashtirish muhim ahamiyat kasb etadi. Har qanday korxonaning asosiy maqsadi mahsulot sifatini doimiy yaxshilab borishga intilish bo‘lib hisoblanadi. Bu vazifa ijobiy hal bo‘lishi uchun sifat tizimi boshqaruviga alohida e’tibor qaratish maqsadga muvofiq. Korxona rahbariyati ishlab chiqarish jarayonlarining tizimli ketma-ketligini nazorat qilib turish mahsulot sifatini oshirish bir qatorda ishlab chiqarish natijaviyligiga ham o‘z ijobiy ta’sirini ko‘rsatadi. Jahonning yetakchi mamlakatlaridan biri bo‘lib hisoblangan AQSh tajribasi shuni ko‘rsatadiki, mahsulot sifatini samarali boshqarishga, avvalo, sifat tizimini rejalashtirish bilan erishiladi. Sifat tizimini rejalashtirish va uni bajarish jarayoni xavf va imkoniyatlar darajasini aniqlash, jarayonning hisobot natijalariga muvofiqligini tekshirish-monitoringni amalga oshirish, nuqsonlarni aniqlash va zaruriy choratadbirlar ko‘rish orqali mahsulot sifatini oshib borish imkoniyatini beradi. Sifatni boshqarishning zamonaviy konsepsiyasi XX asr ikkinchi yarmida E.Deming PDCA sifat tizimini doimiy takomillashtirish siklida, “Sifat, unumdorlik va raqobatbardoshlik” va “Inqirozdan chiqish” kabi kitoblarida o‘z aksini topgan. Bu monografiyalarda “14 qoida” nomi bilan tanilgan Demingning falsafasi oʻrin olgan boʻlib, ular umumiy sifat (Total Quality)ning asosini tashkil qilgan. Mahsulot sifati masalalarini hal qilishda Yevropa mamlakatlarining ham alohida yondashuvi mavjud bo‘lib, u sifatni boshqarish va tasdiqlash bilan bog’liq ishlarning huquqiy asosi mavjudligi, korxona rahbariyatining sifatni boshqarish tizimiga qiziqishini orttirish, mahsulot sifatini oshirishda ham jamoa ishtirokni ta’minlash va istiqbolli strategik dasturlarni qabul qilish kabi xususiyatlarni o‘z ichiga oladi. Mahsulot sifatini boshqarish xususiyatlari Mahsulot sifatini boshqarish jarayonining xususiyatlari mahsulot sifatining nazorat obyekti sifatidagi xususiyatlaridan kelib chiqadi.Keling, ushbu xususiyatlarni ko'rib chiqaylik: 1. Mahsulot sifatini boshqarish ishlab chiqarishni boshqarishning jihatlaridan biridir. Biroq, mahsulot sifatini boshqarish jarayoni uni ishlab chiqarish jarayoni bilan chegaralanib qolmaydi, balki ancha kengroq ko'rib chiqiladi. GOST 15467 belgilaydi mahsulot sifatini boshqarish, "O'rnatish, ta'minlash va saqlash maqsadida mahsulotlarni yaratish va ishlatish yoki iste'mol qilishda amalga oshiriladigan faoliyat" sifatida talab darajasi uning fazilatlari." Ushbu ta'rifdan mahsulot sifatini boshqarishning birinchi xususiyati kelib chiqadi - sifatni boshqarish bo'yicha harakatlar mahsulotning hayot aylanishining barcha bosqichlarida amalga oshirilishi kerak: mahsulot sifati bosqichlarda belgilanadi. ilmiy tadqiqot va dizayn, ishlab chiqarish jarayonida taqdim etilgan va foydalanish yoki iste'mol bosqichida saqlanadi. Shu bilan birga, tadqiqot va loyihalash bosqichlari hal qiluvchi ahamiyatga ega, chunki. aynan shu bosqichlarda kelajakdagi mahsulotlarning asosiy xususiyatlari va parametrlari, shuningdek uni ishlab chiqarish uchun ishlab chiqarish jarayonlarining tabiati aniqlanadi. 2. Ikkinchi xususiyat shundaki, sifat shakllanishining boshidan uni amalga oshirishgacha bo'lgan butun tsiklning davomiyligi bir necha yilga etishi mumkin. Shu munosabat bilan sifat menejmenti jarayoni o'z vaqtida sezilarli darajada uzaytirilishi mumkin. 3. Uchinchi xususiyat shundan kelib chiqadiki, individual mahsulot sifat ko‘rsatkichlari darajasi hayot siklining bir bosqichidan ikkinchisiga o‘tish jarayonida pasayish tendentsiyasiga ega (ya’ni, mahsulot hayot aylanish bosqichlari bo‘ylab harakat qilganda pasayadi: tadqiqot. - ishlab chiqish - ishlab chiqarish - foydalanish). Ushbu ob'ektiv holat mahsulotning hayot aylanishining har bir bosqichida sifat menejmentining maqsadlari va mezonlarini shakllantirishda hisobga olinishi kerak. 4. Quyidagi xususiyat nazorat ob'ekti sifatida mahsulot sifatining dinamikligi bilan bog'liq. Bu ishlab chiqarish jarayonida ham, ekspluatatsiya jarayonida ham turli omillar ta'sirida sifat darajasining doimiy o'zgarishida namoyon bo'ladi. Bu xususiyat sifatni beqaror qiladi, bu boshqaruv qarorlarini qabul qilishda sifatga ta'sir qiluvchi barcha omillarni doimiy hisobga olish va tahlil qilish zarurligini anglatadi. 5. Tuzilishiga ko‘ra mahsulot sifati ierarxik xususiyatlar tizimi bo‘lib, unda har bir oldingi darajaning xossalari keyingi darajalarning soddaroq xossalari bilan belgilanadi. Shuning uchun, ma'lum bir mulkni o'zgartirish orqali erishish mumkin ko'proq joylashgan tegishli xususiyatlarga ta'siri past darajalar ierarxiya. Sifat xususiyatlarining ko'pligi, ularning o'zaro bog'liqligining murakkabligi, qoplashning to'liqligi kafolatining yo'qligi, ularni hisoblashning ishonchli usullari mahsulot sifatini shakllantirish jarayonini boshqarish qiyinligini oshiradi. Bu mahsulot sifatini boshqarishning beshinchi xususiyati. 6. Mahsulot sifati - bu tarkibiy qismlarning o'zaro ta'sirini oldindan aniq belgilab bo'lmaydigan xususiyatlarning ehtimollik tizimi, chunki individual xususiyatlarga va umuman sifatga ta'sir qiluvchi omillar ta'sirining o'zgarishini oldindan aniqlash qiyin. Shuning uchun sifatni boshqarish jarayoni ehtimollar nazariyasi va matematik statistika usullaridan foydalanishga asoslangan bo'lishi kerak. 7. Yana bir xususiyat - sifat darajasini saqlab qolish uchun qo'shimcha harakatlar va xarajatlar zarurati texnik mahsulotlar faoliyat sohasida. Bu xususiyatlar mahsulot sifatini boshqarish jarayonining tabiatida namoyon bo'ladi. Mahsulot sifatini ta'minlashga ta'sir qiluvchi omillar va shartlar Mahsulot sifati uni loyihalash va ishlab chiqarish bosqichlarida shakllanadi va foydalanish bosqichida saqlanadi. Har bir bosqichda ma'lum omillar va shartlar sifatga ta'sir qiladi.Mahsulot sifatini boshqarish - bu mahsulotlardan foydalanishda maqbul sifatli mahsulotlarni yaratish va uni saqlashni ta'minlaydigan omillar va sharoitlarga ta'sir qilishning uzluksiz, tizimli, maqsadli jarayoni.Mahsulot sifatini ta'minlash omili deganda xom ashyo, materiallar, konstruktiv elementlar yoki umuman mahsulot xususiyatlarini o'zgartiruvchi o'ziga xos kuch tushuniladi. Bunga quyidagilar kiradi: mehnat ob'ektlari va asboblari, asbob-uskunalar, asbob-uskunalar, asboblar, texnologiya, shuningdek ishlab chiqaruvchilar, ishchilar va ishlab chiqarish tashkilotchilarining kasbiy bilimlari va ko'nikmalari. Mahsulot sifatini ta'minlash shartlari deganda ishlab chiqarish sharoitlari, vaziyat, mahsulot sifatini ta'minlash omillari faoliyat ko'rsatadigan muhit tushuniladi.O'ylab ko'ring asosiy omillar bo'yicha mahsulotlar sifatini belgilaydigan turli bosqichlar uning hayot aylanishi.Dizaynni ishlab chiqish bosqichida asosiy omillar mahsulot sifatini ta'minlash quyidagilardan iborat: − mahalliy va xorijiy patentlarni hisobga olgan holda mahsulotni loyihalashdan oldin chuqur o'rganish; − texnik va iqtisodiy mahsulotning konstruktiv va ekspluatatsion xususiyatlarini asoslash; − nuqsonsiz dizayn; − standart sxemalarni keng qo'llash, unifikatsiyalangan, standartlashtirilgan qismlar, agregatlar, yig'ilishlardan maksimal darajada foydalanish; − o'rnatilgan boshqaruv tizimlarini, shu jumladan avtomatlarni mahsulotga kiritish; − uning uchun takrorlanadigan hayotiy tizimlar mahsulotini loyihalashtirishga kiritish; − murakkab sharoitlarda laboratoriya sinovlarini o'tkazish; − eksperimental partiyani ishlab chiqish natijalari bo'yicha NTDni tekshirish va aniqlashtirish va operatsion ma'lumotlar. Ustida ishlab chiqarish bosqichi mahsulot sifatiga ta'sir qiluvchi omillaga ajratish mumkin: texnik, tashkiliy, axborot, ijtimoiy, iqtisodiy. Texnik omillarga quyidagilar kiradi: − mehnat ob'ektlarining sifati: xom ashyo, materiallar, sotib olingan butlovchi qismlar, hujjatlar va boshqalar Bu erda sifatni ta'minlashga xom ashyo, materiallar, yarim tayyor mahsulotlar va butlovchi qismlarning kirish nazorati samaradorligini oshirish orqali erishish mumkin; − mehnat vositalarining sifati: asbob-uskunalar, apparatlar, texnologik asbob-uskunalar, asboblar, o'lchov asboblari, mehnatni avtomatlashtirish vositalari va boshqalar.Bu omilni amalga oshirishning asosiy yo'llari ishlab chiqarishni texnik qayta jihozlash va rekonstruksiya qilish, ishlab chiqarish jarayonlarini kompleks mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish; yuqori aniqlikdagi uskunalardan foydalanish; − texnologik jarayonlarning sifati. Ushbu omil ta'sirini kuchaytirishga bosqichma-bosqich texnologiyalarni ishlab chiqish, texnologik jarayonlarni tiplashtirish, ilg'or texnologiyalarni joriy etish, ishlab chiqarish jarayoniga faol sifat nazorati orqali erishish mumkin. Tashkiliy omillarga quyidagilar kiradi: − ishlab chiqarishni tashkil etish: ixtisoslashuv, ishlab chiqarish tarkibi, operativ tashkil etish - ishlab chiqarishni rejalashtirish. Bu omil hisobiga mahsulot sifatini oshirishga joriy etish orqali erishish mumkin samarali shakllari zavod ichidagi ixtisoslik: mavzu, batafsil; tashkilotlar ommaviy ishlab chiqarish(konveyer va ishlab chiqarish liniyalari); ishlab chiqarishning tsikl va operativ grafiklarini ishlab chiqish, korxonaning ritmik ishini ta'minlash va boshqalar; − mehnatni tashkil etish: mehnatni oqilona taqsimlash va kooperatsiya qilish; oqilona tashkil etish ish joylari va ularni saqlash, mehnat va dam olishning oqilona rejimi, ilg'or mehnat texnikasi va usullarini ommalashtirish va boshqalar. − boshqaruvni tashkil etish: boshqaruvning oqilona tuzilishi, ish jarayonini ratsionalizatsiya qilish, bo'limlar o'rtasidagi o'zaro aloqaning oqilona texnologiyasi, ishlab chiqarishni boshqarishni avtomatlashtirish axborot omillar quyidagilardir: − sifatli ma'lumotlarni ro'yxatga olish, ularni aniqlash, saqlash; − sifatli axborotni yig'ish va qayta ishlashni avtomatlashtirish; − rahbarlar va mutaxassislarning sifati, undan foydalanish va h.k.lar to'g'risida tezkor ma'lumotlarni taqdim etish. Ayniqsa muhim omil ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifati haqidagi ma’lumotlarning samaradorligini ta’minlashdan iborat. Axborotning samaradorligi qabul qilishning o'z vaqtida bo'lishining ajralmas shartidir boshqaruv qarorlari mahsulot sifatini ta'minlash. Axborotning talab qilinadigan samaradorligi kompyuter texnologiyalaridan foydalanishga asoslangan mahsulot sifatini boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimlarini yaratish va ulardan foydalanish bilan ta'minlanadi. Ijtimoiy omillarga quyidagilar kiradi: − xodimlarning professional tuzilishi; − xodimlarning malakasini oshirish; − xodimlarni sertifikatlash; − xodimlarni rag'batlantirish; − ijtimoiy va maishiy xodimlarga xizmat ko'rsatish va boshqalar. Iqtisodiy omillarga quyidagilar kiradi: − mahsulot sifatini ta'minlash va yaxshilash bo'yicha ishlarni moliyalashtirish; − sifatsiz mahsulot ishlab chiqarganlik uchun xodimlarning moddiy javobgarligi; − yuqori sifatli mahsulot yaratish va ishlab chiqarish uchun xodimlarni moddiy rag'batlantirish; − mahsulot sifatini ta'minlash uchun xarajatlarni hisobga olish, tahlil qilish va tartibga solish va boshqalar. Ustida operatsion bosqichi texnik qurilmalarning sifati va ishonchliligini saqlashga ta'sir qiluvchi asosiy omillar quyidagilardir: − qurilmalardan texnik hujjatlarda nazarda tutilgan rejimlarga muvofiq maqsadli foydalanish; − xizmat ko'rsatishni yaxshilash va ta'mirlash ishlarini o'z vaqtida bajarish; − oqim sifatini yaxshilash rejali profilaktik va kapital ta'mirlash. Texnik qurilmalar hayotiy tsiklining barcha ko'rib chiqilayotgan uch bosqichida mahsulot sifatiga hal qiluvchi ta'sir mehnat va texnologik intizomni yaxshilash, har bir xodimning shaxsiy tashabbusi va mehnatiga ijodiy munosabatini rivojlantirish kabi omillar bilan ham bog'liq; xodimlarning kasbiy darajasining doimiy o'sishi; ilova samarali tizim ma'naviy va moddiy rag'batlantirish. Mahsulot sifatini ta'minlash shartlarini ko'rib chiqaylik. Mahsulot sifatini ta'minlash joyiga nisbatan shartlar ichki va tashqi shartlarga bo'linadi. Ichki shartlarga quyidagilar kiradi: − ishlab chiqarish jarayonining tabiati, uning intensivligi, ritmi, davomiyligi; − ish joylarini jihozlash va texnik xizmat ko'rsatish darajasi; − ishlab chiqarish binolarining ekologik holati; − ichki va sanoat dizayni; − mehnatni muhofaza qilish holati; − mehnat va texnologik intizom holati; − jamoadagi axloqiy - psixologik iqlim va munosabatlar, nizolarni hal qilish xarakteri; − sifat uchun moddiy va ma'naviy rag'batlantirishning tabiati. Tashqi shartlarga quyidagilar kiradi: - ilmiy - texnik rivojlanish mamlakatlar; - atrof-muhitning ekologik holati; - ishlaydigan iqtisodiy mexanizm; - korxonada boshqaruvni tashkil etish; - korxonaning iqtisodiy holati; - narxlash tamoyillari; - qonunchilik va huquqiy muhit; - ishchilarning umumiy ijtimoiy va moddiy ahvoli. Mahsulot sifatini ta'minlash shartlari bir qator hollarda mahsulot xususiyatlarini bevosita o'zgartiruvchi kuchlarga hal qiluvchi ta'sir ko'rsatadi. Ular omillarning imkoniyatlarining to'liq namoyon bo'lishiga yordam berishi yoki turli darajada ularni cheklashi, o'z imkoniyatlarining namoyon bo'lishini sekinlashtirishi mumkin (masalan, bonuslarning ustuvorligini o'zgartirish - sifat yoki miqdoriy ko'rsatkichlar uchun va boshqalar). Faktorlar va shartlarning eng uyg'un kombinatsiyasini ta'minlash sifatni ta'minlash va mahsulot sifatini boshqarishning eng muhim va murakkab vazifalaridan biridir.Ko'rib chiqilgan omillar va shartlar asosiyni shakllantirishga imkon beradi Mahsulot sifatini yaxshilash yo'nalishlari: − qurilmalarning texnologik konstruksiyalarini yaratish; − ishlab chiqarish jarayonlarini takomillashtirish; − mahsulotlarni unifikatsiya qilish darajasini oshirish; − ishlab chiqarishning texnik darajasini oshirish, ishlab chiqarish jarayonlarini (asosiy va yordamchi) kompleks mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish; − korxonaning barcha bo'limlarining ritmik ishlashi; − mahsulot sifatini nazorat qilish va tahlil qilishning ilg'or usullarini ishlab chiqish va qo'llash; − texnologik, ishlab chiqarish va ishlash intizomiga so'zsiz rioya qilish; − standartlar talablariga muvofiqligi; − mehnatni progressiv tashkil etishni joriy etish va ishlab chiqarish madaniyatini oshirish; − xodimlarning ijodiy faolligini rivojlantirish va rag'batlantirish, ularning mahsulot sifatini oshirishga qiziqishi va boshqalar. Sifatni boshqarish tizimlari Mahsulot sifatini ta'minlash muammosi keskinlashgani sari uni hal qilish usullari ishlab chiqildi va takomillashtirildi, ularning rivojlanishi sifatni boshqarish usullarini yaratishga, uni takomillashtirishning yangi usullarini ishlab chiqishga olib keldi. Sifatni yaxshilash sohasidagi asosiy yutuq sifat menejmentiga kompleks, tizimli yondashish va uning asosida boshqaruvning turli darajalarida sifat menejmenti tizimlarini yaratishdir. Tizimli yondashuvning mohiyati mahsulot hayotiy tsiklining barcha bosqichlarida sifatga ta'sir ko'rsatadigan texnik, tashkiliy, iqtisodiy, mafkuraviy chora-tadbirlar majmuini izchil va o'zaro bog'liq holda amalga oshirishdan iborat.Mahsulot sifatini boshqarishga tizimli yondashish zarurati sifatga ta’sir etuvchi tashqi va ichki omillar va shart-sharoitlarning xilma-xilligi va o‘zaro bog‘liqligidan, uning butun hayot sikli davomida shakllanishi va ta’minlanishining uzluksizligidan, ushbu jarayonda sohaning barcha elementlarining ishtirokidan kelib chiqadi. ishlab chiqarish va foydalanish yoki iste'mol qilish. Integratsiyalashgan sifat menejmenti boshqaruvning zamonaviy shakli - talab qilinadigan sifat darajasidagi mahsulotlarni ishlab chiqarish orqali tijorat muvaffaqiyatiga erishishga qaratilgan korxona boshqaruv tizimi. Tizimli ravishda - Kompleks yondashuv sifat menejmentiga XX asrning 50-yillarida kirib kela boshladi. rivojlangan mamlakatlar korxonalarini yaratish va keng joriy etishda mahsulot sifatini boshqarish tizimlari(xorijiy firmalar - sifat menejmenti tizimlari, sifat tizimlari). Mamlakatimizda bu boradagi birinchi yirik qadam bo‘ldi1955 yilda Saratov mahsulotlarini nuqsonsiz ishlab chiqarish va bo'limga etkazib berish tizimini yaratish va joriy etish. texnik nazorat va birinchi taqdimotdan mijozga (BIP tizimi). Keyingi yillarda sifat menejmentining tizimli usullari ishlab chiqildi va mamlakatimizning ko‘plab shaharlari korxonalarida amaliy sinovdan o‘tkazildi (tizimlar: KANARSPI - sifat, ishonchlilik, dastlabki mahsulotlardan resurs; NORM - motor resurslarini ko‘paytirish bo‘yicha ishlarni ilmiy tashkil etish; SBT - nuqsonsiz mehnat tizimi; NOTPU - mehnatni, ishlab chiqarishni va boshqaruvni ilmiy tashkil etish va boshqalar). Tajribani umumlashtirish va sifatni boshqarishning tizimli usullarini ishlab chiqish 70-yillarning boshlarida integratsiyalashgan boshqaruvning asosiy qoidalarini ishlab chiqishga olib keldi.Mahsulot sifatini boshqarish tizimlari (CS UKP). Ushbu tizim o'sha davrdagi barcha eng yaxshi va ilg'or narsalarni o'zida mujassam etgan, bu avvalgi tizimlarga xos edi. DA UKP CS ning asosi ishlab chiqarishning o'ziga xos xususiyatlariga bog'liq bo'lmagan va ko'pchilik korxonalar uchun maqbul bo'lgan sifat menejmenti bo'yicha ishlarni tashkil etishning umumiy tashkiliy tamoyillari va yagona metodologiyasi edi. UKP CS ning tashkiliy va uslubiy asosini korxonalar standartlari tashkil etdi va asosiy qoidalarga, UKP CS ni ishlab chiqish va ishlash tamoyillariga ko'ra, GOSTlar. Oldingi mahalliy tizimlardan farqli o'laroq, UKP CS mahsulotning hayot aylanishining barcha asosiy bosqichlari va bosqichlarini va ishlab chiqarish jarayonining barcha ishtirokchilarini qamrab oldi. U ishlab chiqarishni boshqarish tizimiga organik ravishda kirdi va uning funktsional quyi tizimi edi. UKP CS ning shubhasiz afzalliklari bilan u sezilarli kamchiliklarga ega edi, ularning asosiylari ishlab chiqarilgan mahsulot sifati va korxonaning iqtisodiy natijalari o'rtasidagi bog'liqlikning yo'qligi; birinchi navbatda uning oldini olishga emas, balki sifat nazoratiga e'tibor qaratish; muammolarni hal qilishda ishlab chiqarish jarayonining barcha ishtirokchilarini jalb qilishdan ko'ra, sifat masalalarini, asosan, ixtisoslashgan xizmatlarga yuklash va hokazo. Bu menejerlar va ijrochilarning mahsulot sifatini yaxshilashga befarqligi va natijada, mahsulot sifatini yaxshilashga rasmiy yondashuvga olib keldi. tizimlarni joriy etish va ularning ishlashini ta'minlash. Bundan tashqari, UKP MKlari samarali faoliyat yuritish uchun moslashtirilmagan bozor sharoitlari, chunki ular iste'molchilarning tez o'zgaruvchan talablariga emas, balki tartibga soluvchi sifat ko'rsatkichlarini ta'minlashga qaratilgan edi. Sifat menejmenti tizimlarini yanada rivojlantirish yuqori darajadagi boshqaruv tizimlarining bir qismi sifatida amalga oshirildi: sifat dasturlarini ishlab chiqish va ularni xalq xo'jaligi rejalariga kiritish asosida tarmoq va davlat darajasiga qadar hududiy. 1978 yilda Davlat standarti Yagona tizimning asosiy tamoyillarini ishlab chiqdi hukumat nazorati ostida mahsulot sifati (ESGUKP). DA boshqa sanoati rivojlangan mamlakatlarda (AQSh, Germaniya, Angliya, Yaponiya va boshqalar) ham tegishli milliy standartlarda o'z aksini topgan sifat menejmenti tizimini yaratish bo'yicha ishlar olib borildi. Ko'pgina rivojlangan mamlakatlarning eng yirik firmalarining sifat menejmenti bo'yicha tajribasi, sifat menejmenti tizimlarini shakllantirishning turli xil tushunchalari va usullari bilan tavsiflanadi, ISO 9000 seriyali xalqaro standartlar to'plamida (IS) umumlashtirildi. 9000 seriyali standartlar dunyoning deyarli barcha rivojlangan mamlakatlarida, shu jumladan Rossiyada milliy standartlar sifatida qabul qilingan. Ushbu standartlarning tavsifi keyingi paragrafda muhokama qilinadi.Ishlaydi yanada rivojlantirish sifat menejmenti tamoyillari va usullari kontseptsiyani yaratishga olib keldi universal nazorat sifat (TQM - Total Quality Management). Umumiy sifat menejmenti uning barcha a'zolari ishtirokiga asoslangan va mijozlar talablarini qondirish va korxona a'zolari va jamiyat uchun foyda keltirish orqali uzoq muddatli muvaffaqiyatga erishishga qaratilgan sifatga yo'naltirilgan korxona boshqaruvi yondashuvi sifatida talqin etiladi.TQM kontseptsiyasi bunga asoslanadi zamonaviy sharoitlar sifat muammosini hal etishni tobora ko'proq inson omili, ya'ni odamlarning biznesga munosabati va menejerlarning xodimlarga bo'lgan munosabati belgilaydi. asosiy vazifa etakchilik - xodimlarning ijodiy salohiyatini ma'lum bir yo'nalishda boshlash. Shu bilan birga, TQM tushunchasi korporativ (korporativ) madaniyat, yetakchilik uslubi, boshqaruvni demokratlashtirish kabi tushunchalarga asoslanadi. Konsepsiya barcha ishlab chiqarish faoliyatining markazida sifatni qo'yadi, bu iste'molchilar talablarini qondirishni va buning natijasida korxonaning iqtisodiy va ijtimoiy ahvolini yaxshilashni oldindan belgilab beradi. Asosiy tamoyillar TQM tushunchalari quyidagilardan iborat: 1. Kompaniya siyosatining boshqa yo'nalishlari va jihatlari orasida sifat sohasidagi siyosatga ustuvor ahamiyat berish. Sifat samarali boshqaruvning asosidir.
DA MS ga muvofiq sifat menejmenti tizimi sifat bo'yicha tashkilotni boshqarish va nazorat qilish uchun boshqaruv tizimi.DA sifat menejmenti tizimini yaratish uchun asos hisoblanadijarayon yondashuvi, bunda sifat menejmenti tizimi resurslardan foydalangan holda kirishlarni chiqishga aylantiruvchi o'zaro bog'liq jarayonlar majmuasi sifatida qaraladi. Jarayon modeli sifat menejmenti tizimi quyidagilarni o'z ichiga olad: Boshqaruv mas'uliyati bilan bog'liq faoliyat; - resurslarni boshqarish; - mahsulotning hayot aylanish jarayonlarini boshqarish; O'lchash, tahlil qilish va takomillashtirish. Ushbu tadbirlar yopiq tsiklni tashkil qiladi va sifat menejmenti tizimini doimiy ravishda takomillashtirish bo'yicha faoliyat bilan birlashtirilgan. Bunday holda, kirish ma'lumotlari iste'molchilarning (va boshqa manfaatdor tomonlarning) mahsulotga bo'lgan talablari va natijalar ularni qondirishdir. Ushbu faoliyat va tashqi manfaatdor tomonlar o'rtasidagi aloqa tegishli ma'lumotlar bilan ta'minlanadi. Ushbu tadbirlarni uzluksiz amalga oshirish sifat menejmentining mazmunini tashkil etadi. Sifat menejmenti tizimi quyidagilarni qamrab olishi kerak. Mahsulotning hayot aylanish bosqichlari: -mahsulot talablarini aniqlash va tahlil qilish; -dizayn va ishlab chiqish; -xaridlar (logistika); -ishlab chiqarish; -xizmat. Manfaatdor tomonlar Sifat menejmentida quyidagilar mavjud: - iste'molchilar va oxirgi foydalanuvchilar; - tashkilot xodimlari; - mulkdorlar/investorlar (tashkilotga alohida qiziqish bildirgan aksiyadorlar, jismoniy shaxslar yoki guruhlar, shu jumladan davlat sektori kabi);- etkazib beruvchilar va hamkorlar; - turli uyushmalar shaklida jamiyat va davlat tuzilmalari tashkilot yoki uning mahsulotlari ta'sir ko'rsatadi. Resurslarni boshqarish. Sifat menejmenti tizimining ishlashi uchun zarur bo'lgan resurslarga quyidagilar kiradi: xodimlar, infratuzilma, ish muhiti, ma'lumotlar, etkazib beruvchilar va hamkorlar, tabiiy resurslar, moliyaviy resurslar. Resurslarni boshqarish quyidagilarni o'z ichiga oladi: - resurslarga bo'lgan ehtiyojni va ularga bo'lgan talablarni aniqlash; - resurslar manbalarini aniqlash; - resurslar bilan ta'minlashni rejalashtirish, tashkil etish va boshqarish; - resurslarni, shu jumladan ularning sifatini nazorat qilish; - mahsulot sifatini ta'minlash bilan bog'liq holda xodimlarni jalb qilish, rag'batlantirish, o'qitish; - etkazib beruvchilarning tegishli mahsulotlarni etkazib berish qobiliyatini monitoring qilish va ularni doimiy ravishda ish faoliyatini yaxshilashga rag'batlantirish; - infratuzilma va ishlab chiqarish muhitining sog'lom va qulay holatini ta'minlash. Mahsulotning hayot aylanish jarayonlari uchun zarur bo'lgan infratuzilma ishlab chiqarish binolari, ish joylari, asboblar va jihozlarni o'z ichiga oladi. qo'llab-quvvatlash xizmatlari, axborot va kommunikatsiya texnologiyalari, transport vositalari.Rahbariyat infratuzilmani aniqlashi va uning sog'lom holatda bo'lishini, shu jumladan atrof-muhit uchun xavfsiz bo'lishini ta'minlashi kerak.Ish muhiti inson va birikmasidir jismoniy omillar- o'z ichiga oladi: − usullari va texnologiyasi samarali ish va tashkilot xodimlarining salohiyatini to'liq jalb qilish va amalga oshirish imkoniyatlari; − xavfsizlik choralari; − ergonomika; − ish joylarini joylashtirish; − ijtimoiy o'zaro ta'sir; − tashkilotdagi xodimlarga xizmat ko'rsatish vositalari; − ish joylarida ekologik va sanitariya sharoitlari. Ish muhiti ijobiy ta'sir ko'rsatishi kerak xodimlarning motivatsiyasi, qoniqishi va ishlashi. Mahsulotning hayot aylanish bosqichlarida jarayonlarni boshqarish o'z ichiga oladi: -jarayonlarni rejalashtirish, tashkil etish va ularni amalga oshirishni boshqarish; -jarayonlarning bajarilishini nazorat qilish va tahlil qilish davomida mahsulotlarning identifikatsiyasi va kuzatilishini ta'minlash -uni ishlab chiqarish; -jarayon elementlarini optimallashtirish (masalan, mahsulotlarni xarid qilishda etkazib beruvchilarni optimallashtirish - ularni baholash va tanlash); -mahsulotlar va jarayonlarni monitoring qilish va o'lchash asboblarini boshqarish (mahsulotlar va jarayonlarning muvofiqligini nazorat qilish uchun zarur bo'lgan monitoring va o'lchash uchun protseduralar va asboblarni aniqlash belgilangan talablar; o'lchov vositalarining aniqligini ta'minlash, uni o'z vaqtida tekshirish, kalibrlash, sozlash). Bu faoliyat Rossiya Federatsiyasining "O'lchovlarning bir xilligini ta'minlash to'g'risida" gi qonuni va boshqa talablarga muvofiq amalga oshirilishi kerak. normativ hujjatlar. O'lchash, tahlil qilish va takomillashtirish harakatlarni o'z ichiga oladi: -Mijozlarning va boshqa manfaatdor tomonlarning qoniqishini baholash; -Sifat menejmenti tizimining ichki auditlari (tekshirishlari) (o'z-o'zini baholash); -Jarayonlar va mahsulotlarni monitoring qilish va o'lchash. -Monitoring va tekshirish dasturlari ishlab chiqilishi kerak; -Mos kelmaydigan mahsulotlarni boshqarish (uni aniqlash, nomuvofiqlikni bartaraf etish yoki nomuvofiq mahsulotlardan foydalanish bo'yicha harakatlar); -Ma'lumotlarni tahlil qilish (mijozlarning qoniqishi, mahsulot talablariga muvofiqligi, jarayonlar va mahsulotlarning xususiyatlari va tendentsiyalari, etkazib beruvchilar); -Sifat menejmenti tizimini va umuman tashkilot faoliyatini doimiy ravishda takomillashtirish va samaradorligini oshirish; -Mavjud yoki potentsial nomuvofiqliklarning sabablarini bartaraf etish bo'yicha tuzatuvchi va profilaktik harakatlar. Sifat menejmenti tizimini yaratish yoki takomillashtirish kompaniyaning sifat sohasidagi siyosati va maqsadlarini aniqlashdan boshlanishi kerak, bu uning faoliyatining asosiy yo'nalishlarini, sifat bo'yicha maqsad va vazifalarni aks ettirishi kerak. Siyosat korxona rahbariyati tomonidan shakllantiriladi. Sifat maqsadlari tashkilotning tegishli darajalari va bo'limlari uchun belgilanadi. Ular o'lchanadigan va sifat siyosatiga mos kelishi kerak.Sifat bo'yicha qo'llanma sifat menejmenti tizimining asosiy hujjati bo'lib, uning umumiy tavsifi, tizimni qurish va ishlatishning asosiy qoidalari va tamoyillari, uning elementlari tavsifi, sifatni ta'minlash tartib-qoidalari va ularning ijrochilari ro'yxatini o'z ichiga oladi. Sifat qo'llanmasi turli maqsadlarga xizmat qiladi. Shartnoma sharoitida qo'llanma mijozlar uchun ko'rgazmali hujjat sifatida ishlatilishi mumkin. Tizimning ishlashi davomida Qo'llanma korxona xodimlari uchun namuna bo'lib xizmat qiladi.Sifat menejmenti tizimining hujjatlari ham o'z ichiga oladi batafsil tavsif sifatni ta'minlash funktsiyalari, vazifalari va tartiblari; ularni hal qilish va amalga oshirish usullari va texnologiyasi; olingan va berilgan axborotning mazmuni va turi; ushbu ma'lumotlarni o'z ichiga olgan hujjatlar shakllari; protseduralarni bajaradigan va ma'lumotlardan foydalanadigan muayyan bo'limlar yoki shaxslar.Hujjatlar tashkilotning ehtiyojlariga qarab har qanday shaklda yoki vositada bo'lishi mumkin. Standartlar, shuningdek, yozuvlarni boshqarish uchun talablarni belgilaydi.Tashkiliy jihatdan sifat menejmenti tizimi tashkilot boshqaruv tizimining bir qismidir. U mahsulot sifatini ta'minlash va yaxshilash muammolarini hal qilishda tashkilotning barcha xodimlarini jalb qilgan holda umumiy boshqaruv tizimiga organik ravishda kirib boradi. Korxona darajasida sifat menejmenti ikki usuldan birida tashkil etiladi. Birinchisi, mavjud bo'limlar va xodimlar o'rtasida mahsulot sifatini boshqarish funktsiyalari va vazifalarini aniq taqsimlash, funktsiyalarni va vazifalarning o'zini vaqti-vaqti bilan ko'rib chiqish va ish faoliyatini yaxshilash uchun ularni taqsimlash. Shu bilan birga, ixtisoslashtirilgan organ - sifatni boshqarish bo'limi yaratilmagan.Ikkinchisi, birinchi variantga qo'shimcha ravishda, muvofiqlashtirish va tashkiliy funktsiyalarni taqsimlashni nazarda tutadi. uslubiy yordam, va maxsus organ - sifat menejmenti bo'limi (xizmati) tashkil etilishi. Ushbu bo'lim mahsulot sifatini boshqarishning ko'plab maxsus funktsiyalari uchun javobgardir.Ushbu ikkita variantning har biri o'zining afzalliklari va kamchiliklariga egaShunday qilib, birinchi variantning afzalligi shundaki, ishlab chiqarish jarayonining barcha ishtirokchilari sifat uchun javobgardir. Kimdir ular uchun bu mas'uliyatni o'z zimmasiga oladi va sifat bilan bog'liq barcha masalalarni hal qilishi kerak degan fikr yo'q. Kamchilik shundaki, hech kim bir qator muvofiqlashtiruvchi funktsiyalarni bajarmaydi, umumiy xarakterdagi tashkiliy-uslubiy masalalarni hech kim hal qilmaydi. Ikkinchi variant bu kamchilikdan mahrum, ammo boshqa tomondan, korxona xodimlari ko'pincha korxonada sifat uchun mas'ul bo'lgan maxsus tanlangan odamlar borligini his qilishadi, shuning uchun ular sifat bilan bog'liq barcha muammolarni hal qilishlari kerak, ya'ni har bir xodimning sifat uchun javobgarligini pasaytiradi.Qanday bo'lmasin, sifat menejmenti tizimining umumiy boshqaruvini korxonaning barcha faoliyati va iqtisodiy natijalar uchun javobgar bo'lgan korxona rahbari boshqarishi kerak. bozor iqtisodiyoti sifatsiz mahsulot bilan yuqori bo'lishi mumkin emas.Sifat menejmenti tizimini yaratish va ishlatish bo'yicha amaliy yo'riqnomalar tomonidan amalga oshiriladi boshqaruv vakili- yo sifat bo'yicha direktor, yoki o'rinbosari. sifat bo'yicha bosh direktor yoki birinchi rahbarning ushbu ish ishonib topshirilgan o'rinbosarlaridan biri. Sanoat korxonalarida mahsulot sifatni boshqarishda xorij tajribalarining qo’llanishi Maxsulot sifatini boshqarishda xorij tajribalari Oxirgi vaqtda ko‘p AQSH firmalari sifatni boshqarish jarayonlarini takomillashtirishda quyidagi tamoyillarni qo‘llaydilar: -firmaning oliy boshqaruv bo‘g‘inlarining sifatni ta’minlash tizimida oddiy qatnashishdan tizimni bevosita boshqarishga o‘tishi; -barcha toifali kadrlar malakasini oshirishga diqqatni keskin oshishi; -barcha toifali xodimlar uchun firmada bajarilayotgan ishlar va operatsiyalarga standartlar qo‘llash. Bu standartlar ish natijalarini ixtiyoriy baholanishini bartaraf qilishi kerak va "birinchi martadan to‘g‘ri" hamda "defektlar soni — nol" talablarini amalga oshirilishini ta’minlashi kerak -sifatni nafaqat texnikaviy ko‘rsatkichlar orqali, balki narx ko‘rsatkichlari orqali o‘lchash, natijada "sifat narxi" tushunchasi kiritiladi, u o‘z ichiga "nomuvofiqlik narxi" va "muvofiqlik narxi "ni oladi. Shunga qaramasdan AQSH sanoati mahsulot sifati etarli darajada yuqori bo‘lmaganligi tufayli katta talafotlarga uchramoqda. Masalan, korxonaning barcha joriy xarajatlarining 20-25% defektlarni topish va ularni bartaraf qilishga sarflanadi, ya’ni har bir to‘rtinchi xodim mahsulot ishlab chiqarmasdan faqat ishlab chiqarishda defektga yo‘l qo‘yilgan narsalarni qayta ishlaydi. Mahsulot sifatining pastligi ish unumdorligi va raqobatbardoshlikning o‘sishiga asosiy to‘g‘anoqdir. Bu kamchilikni bartaraf qilish uchun Amerika firmalari zamonaviy sifat tizimiga o‘tmoqdalar. U o‘z ichiga mahsulotning yuqori sifatiga erishish bo‘yicha qator rejalashtirilgan va muvofiqlashtirilgan chora-tadbirlarni oladi. Bu tizim quyidagi vazifalarni bajaradigan 9ta kichik tizimlardan iborat: -sifat tizimini boshqarish; -buyum ishlab chiqilishini nazorat qilish; -sotib olinadigan xom ashyo, material va jamlovchi buyumlarni nazorat qilish; -texnologik jarayonni ishlab chiqish va operatsion nazorat; -mahsulot sifati haqida informatsiya; -maxsus tadqiqotlar; -sifat tavsiflarini o‘lchash va nazorat-o‘lchash apparaturasi; -sifatni ko‘tarish ishlariga xodimlarni jalb qilish; -buyurtmachilar bilan aloqa o‘rnatish. Har bir kichik tizim ko‘p masalalardan tarkib topgan, faoliyatning murakkab turlarida ularning soni 100 dan ortiq bo‘lishi mumkin. Masalalar doirasi qanday bo‘lmasin, u sifat tizimini boiqarishning kamida 6ta elementidan iborat bo‘lishi kerak: -tizim holatini aniqlash va mahsulot ishlab chiqarishning hamma bosqichlarini sinchkovlik bilan tekshirish, uning texnikaviy talablarga mosligini o‘z ichiga olgan taxlilni o‘tkazish; -xarajatlar bandlari bo‘yicha sifat narxini baholash: yaroqsizlikning oldini olish, sifatni nazorat qilish, nosozlik sabablarini bartaraf etish va boshqalar; -mahsulotning iste’molchilar talablariga mosligini aniqlash; -mahsulotning texnikaviy talablarga mosligi darajasini aniqlash; -mahsulot foydalanshi sharoitlarida ishlashining tahlili; -mahsulotning bozor talablariga mosligini aniqlash. Amerikalik mutaxassislarning fikri bo‘yicha sifatni boshqarish tizimi qanday mukammal bo‘lmasin, muvaffaqiyatning eng muhim sharti firma xodimlari — direktordan tortib bajaruvchigacha — uni to‘liq qo‘llab-quvvatlashidadir.Sifatni ko‘tarish sohasida sezilarli o‘zgarishlarga faqat xodimlar va ishlab chiqarish texnologiyasini o‘z ichiga olgan ijtimoiy-texnikaviy tizimlarni qayta tashkil qilish asosida erishish mumkin. Qayta ko‘rilgan tizimlar inson omiliga asoslangan bo‘lishi kerak. Faoliyat ko‘rsatayotgan ijtimoiy ishlab chiqarish tizimlarni qayta tashkil qilishning bir nechta modeli mavjud. Ulardan bittasida o‘zgartirish jarayoni uch bosqichga bo‘linadi. Birinchi bosqichda o‘zgartirish zarurati isbot qilinadi. Bunda asosiy omil sifatni ta’minlash xarajatlari tahlilidir. Shu bosqichning o‘zida anketalash yo‘li bilan taxmin qilinayotgan o‘zgarishlarga butun jamoaning munosabati aniqlanadi. Ikkinchi bosqichda tashkilotni o‘zgartirish bo‘yicha faol harakatlar amalga oshiriladi. Ular o‘z ichiga: -butun jamoaga nazorat va etkazib berish sifatini aniqlash usullarini tezkor o‘rgatish; -iste’mol talablari tahlilini o‘tkazish; -sifatga bo‘lgan xarajatlarni baholash; -xodimlar takliflarini o‘rganish va jamlashni oladi. Nixoyat, uchinchi bosqichda ishlab chiqarishga oid o‘zgartirishlarni barqarorlashtirish bo‘yicha chora-tadbirlar amalga oshiriladi. Oxirgi vaqda birinchi o‘ringa sifatning ijtimoiy-psixologik jihatlari (yo‘nalishlari) chiqmoqda. Samarali jihatlardan biri undash omili yoki odamni undashdir. Xodim qanchaki ko‘proq o‘zining aniq faoliyati bilan xarakat qilsa, shunchalik uning undovi kuchliroq, mehnati samaraliroq, buyum sifati yuqoriroq bo‘ladi. "Sifat madaniyati" tushunchasi mavjud, u o‘z ichiga uch muhim elementni oladi: undov, o‘qitish va ta’lim, bajarilgan ishni baholash. AQSH firmalari sifatning ikkita tushunchasini tahlil qilishadi: standart (me’yoriy-texnikaviy xujjat)larga mosligi va iste’mol sifati. Iste’molchi buyum sifatini raqobat qilayotgan buyumlar bilan qiyoslab baholaydi. Hozirgi kunda tayyor mahsulot sifati haqida qabul sinovlari natijalari va sifatli hamda yaroqsiz mahsulotlarning foiz nisbati bo‘yicha xulosa chiqarib bo‘lmaydi. Hozirgi asosiy mezon — iste’molchi talablarining qondirilishidir. Shuning uchun tayyor mahsulot sifatini baholashda reklamatsiyalar soni, bozor talabining egri chizig‘i, iste’molchilarning kafolatli ta’mirlash yoki buyumni almashtirish haqidagi murojaatlari, sotuvdan keyingi xizmatlar xaqidagi xisobotlar, iste’molchilar surovlari natijalari kabi ko‘rsatkichlar xisobga olinadi. Mahsulot sifati xaqidagi haqqoniy axborotni iste’molchilar uyushmalari va jamiyatlari, mustaqil sinov laboratoriyalari, iste’mol tovarlar xavfsizligi komissiyasi, sotib oluvchi davlat organlari va boshqalar etkazib beradilar. AQSHda sifatni ta’minlash tizimlariga bo‘lgan talablar "Mahsulot sifatini ta’minlash tizimlarini yaratish bo‘yicha qo‘llanma" milliy standarti orqali belgilanadi. Mazkur standart mahsulot xayotiy siklining barcha bosqichlarida sifat nazoratini, ya’ni har tomonlama nazoratni nazarda tutadi. U nazoratning turt bosqichini nazarda tutadi: -yangi mahsulotni ishlab chiqish ustidan nazorat; -xom ashyo, material, jamlovchi buyumlar ustidan kirish nazorati; -tayyorlash sifati ustidan nazorat; -istemolchidagi mahsulotga xizmat qilish, sifati ustidan nazorat. Har tomonlama nazoratni tatbiq etishda amerika firmalari ikki tamoyilni amalga oshirishga harakat qiladilar: 1) har tomonlama nazorat - har bir xodimning burchi; 2) ko‘pincha umumiy javobgarsizlikka olib keladigan sifat haqida umumiy g‘amxo‘rlikni e’lon qilish emas, balki har bir xodimning o‘z ishi sohasida anq sifat uchun javobgarligi.Mahsulot ishlab chiqaruvchilar va savdoning sifat uchun yuridik javobgarligiga katta ahamiyat beriladi. Shuningdek ishlab chiqaruvchi va savdo korxonasi qonunga binoan yaroqsiz mahsulotdan foydalangani tufayli iste’molchi ko‘rgan talafotni tuldirishi kerak. Ular mahsulotning atrof-muxitga qilgan ta’siri va mahsulotning amaliy foydalanishdagi xavfsizligi uchun ham javobgardir. Xulosa qilib shuniaytishim mumkinki, Ishlab chiqarish jarayoni - mahsulot ishlab chiqarish uchun mehnat resurslariva ishlab chiqarish vositalari harakatlarining majmuidir, yoki boshqacha qilib ta‘rif berilsa, ishlab chiqarish jarayoni insonning mehnat qurollari yordamida mehnat buyumlariga maqsadga muvofiq ta‘siri.Texnologik jarayon buyumlar holatini o‘zgartirishga qaratilgan ishlab chiqarish jarayoni bir qismidir. Texnologik operatsiya ish o‘rnining ishlov berilayotgan mahsulotning vaishchining o‘zgarmasligi bilan xarakterlanadi. Ana shu elementlardan birortasining o‘zgarishi bir operatsiya tugab ikkinchisi boshlanganidan dalolat beradi.Ishlab chiqarishni samarali tashkil etish tamoyillari: parallellik, proprsionallik,aniqlilik, uzluksizlik, maromiylik, ixtisoslashuv. Buyumlar partiyasini tayyorlash sikli materiallarni ishlab chiqarishga kelib tushgan vaqtdan detallarni ishlab chiqarishni tugatishgacha bo‘lgan kalendar vaqtdir. Ishlab chiqarish sikli ko‘rsatkichi ichki rejalashda xususan korxona, sex, uchastka ishlab chiqarish dasturini asoslashda, mehnat buyumlarini ishlabchiqarish jarayonidagi harakati kalendar grafigini tuzishda, tugallanmagan ishlab chiqarish va aylanma vositalar miqdorini aniqlashda keng qo‘llaniladi. Texnologik sikl davomiyligi bajariladigan operatsiyalar mehnat sig‘imi va detallar partiyasining operatsiyadan mehnat buyumlarining harakat turiga bog‘liq bo‘ladi. Ishlab chiqarishda mehnat buyumlarining 3 xil harakat turi kuzatiladi. Kоrхоnа iхtisоslаshuv dаrаjаsi eng аvvаlо tаnlаngаn ishlаb chiqаrish turi bilаn bеlgilаngаn. Ishlаb chiqаrish tipi uning tаshkiliy-tехnik хususiyatlаri yig‘indisi bilаn хаrаktеrlаnаdi. Ushbu хususiyatlаr bir vаqtdа vа dоimiy rаvishdа ishlаb chiqаrishgа kiritilаyotgаn bir turdаgi mаhsulоt miqdоri shuningdеk mаhsulоt turi bilаn bеlgilаnаdi.Tаnlаngаn ishlаb chiqаrish tipi ishlаb chiqаrish jаrаyonining tаshkiliy-tехnik pаrаmеtrlаrini shаkllаntirishgа, ishlаb chiqаrishni tехnik tаyyorlаsh, rеjаlаshtirish, nаzоrаt qilish usullаrini tаnlаsh, sех, uchаstkаlаrning tаshkiliy tuzilmаsini tuzish, jоylаshtirish, tехnоlоgik jаrаyonlаrni ishlаb chiqаrish, ishlаb chiqаrish vа mеhnаtni tаshkil etish mе‘yorini ishlаb chiqаrishgа tа‘sir ko‘rsаtаdi.Ishlab chiqarish korxonalari o‘z faoliyatlari davomida juda ko‘p turdagi instrument va texnologik jihozlardan foydalanadilar. Ish joylarining ana shu instrument va uskunalar bilan o‘z vaqtida ta‘minlanishi va ularning takomillashganlik darajasi asosiy ishchilarning mehnat unumdorligiga, mahsulot sifati va tannarxiga korxonaning bir me‘yorda ishlashiga katta ta‘sir ko‘rsatadi. Ishlab chiqarishga avtomatlashtirilgan, mexanizasiyalashtirilgan yangitexnologiyani keng joriy qilish asbob uskuna va texnologik uskunalarning sifati, chidamliligi, aniqliligi kabi ko‘rsatkichlariga yuqori talablar qo‘yadi. Texnologik uskuna-texnologik jarayonning belgilangan qismini bajarish uchun texnologik jihozlarga biriktiriladigan ishlab chiqarish qurollaridir. Masalan, turli xil asbob uskunalar, plastmassalar, shtamplar, press-shakllar, nazorat qilish vositalari.Texnologik uskuna va asbob uskunalar ixtisoslashtirilgan korxonalar va korxonalar tarkibiga kiruvchi asbob uskuna sexlarda ishlab chiqariladi. Yurtimiz ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotida qo'lga kiritilayotgan yuksak natijalar, eng avvalo , yangidan-yangi zamonaviy tarmoq va ishlab chiqarish quvvatlarining yo'lga qo'yilishi, buning ta’sirida mamlakatimiz iqtisodiy salohiyatining sezilarli darajada ortib borayotgani, yaratilayotgan mahsulot va ko'rsatilayotgan xizmat turlarining ko'payib, sifatining tubdan yaxshilanib borishi, bir so 'z bilan aytganda, iqtisodiyotimizning yangicha mazmun va mohiyat kasb etib borishida mustaqil taraqqiyot yo'lining to 'g 'ri tanlangani, amalga oshirilayotgan iqtisodiy siyosat strategiyasining har tomonlama puxta asoslangan hamda xalqimizning fidokorona mehnati eng muhim va asosiy omil bo'lib xizmat qilmoqda. Bu omillarning yagona maqsadi - yurt tinchligi va ravnaqi, xalqimiz farovonligi yo'lida jamiyatimizning doimo hamjihat bo'lib kelayotgani o'ta murakkab mustaqil taraqqiyot yo’lin i bosib o'tishda naqadar og‘ir sinovlardan muvaffaqiyatli o'tishga imkon yaratdi. FOYDANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 1. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. – T.: O‘zbekiston, 2018 yil. 2. Aktsiyadorlik jamiyatlari va aktsiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risidagi O‘zbekiston Respublikasining Qonuni // Tadbirkorlikka oid qonun hujjatlari to‘plami. 3. Mahsulot (ishlar, xizmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shaklantirish tartibi tug‘risidagi Nizom. -T.: 1999 yil, 5 fevral 4. O‘zbekiston Respublikasining 1993 yil 28 dekabrda qabul qilingan “Standartlashtirish to‘g‘risida”gi Qonuni. 5. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2015 yil 4 martdagi PF-4707-sonli ―2015-2019 yillarda ishlab chiqarishni tarkibiy o‘zgartirish, modernizatsiya va diversifikatsiya qilishni ta‘minlash chora-tadbirlari Dasturi‖ to‘g‘risidagi farmoni. www.lex.uz 6. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ―O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida‖gi PF-4947-sonli Farmoni. // Xalq so‘zi. 8 fevral 2017 yil. 7. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ―O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar bo‘yicha davlat qo‘mitasini tashkil etish to‘g‘risida‖gi PF-4996-son Farmoni.31.03.2017. 8. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ―To‘qimachilik va tikuv-trikotaj sanoatini jadal rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida‖gi PF – 5285 sonli farmoni 9.O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ―Bandlik sohasida davlat siyosatini yanada takomillashtirish va mehnat organlari faoliyati samaradorligini tubdan oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida‖giPF-5052-sonli Farmoni. ―Xalq so‘zi‖, 2017. 10.O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ―Ijtimoiy iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish, mamlakatni modernizatsiya qilish inson xuquqi va erkinliklarining ishonchli himoyasini ta‘minlashda prokratura organlarini kuchaytirish‖ 07.05.2018 yil PF-5436-sonli Farmoni. ―Xalq so‘zi‖. 11.Mirziyoev. SH. ―Tanqidiy tahlil, qat‘iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak‖.T.: ‖O‘zbekiston‖ 2017 – 56 b. 12.Mirziyoev SH. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta‘minlash -yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganligining 24 yilligiga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi ma‘ruza.2016 yil 7 dekabr.T.:‖O‘zbekiston‖2017yil .– 48 bet. 13.Mirziyoev SH.Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz.T.:‖O‘zbekiston ‖ 2017– 488 b. 14.Mirziyoev SH. Erkin va farovon,demokratik O‘zbekiston Davlatini birgalikda barpo etamiz.T.: ‖O‘zbekiston‖ 2017 – 56 b. 15.O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Oliy Majlis Senati va Qonuchlik palatasi a‘zolariga murojatnomasi 24.01.2020. 16.Abduraximov O. Sanoat iqtisodiyoti T.: ―Sano Standart‖, 2014– 304b. 17.Abdukarimov I.T. va boshqalar Korxona iqtisodiy salohiyati tahlili –T.: Iqtisodiyot va huquq dunyosi, 2013 – 256 t. 18.Vahobov A va boshqalar. Moliyaviy va boshqaruv tahlili Darslik. 19.Гингзбург А. Экономический анализ СП.Питер 2007– 320 с 20.Maxmudov E.X., Isoqov M.Yu. Biznes - rejalashtirish Darslik. T.:O‘zbekiston yozuvchilar uyushmasi Adabiyot jamg‘armasi nashriyoti, 2005 – 160 b. 21.Maxmudov E.X. Korxona iqtisodiyoti Darslik. T.: O‘zbekiston yozuvchilar uyushmasi . Adabiyot jamg‘armasi nashriyoti, 2015 – 208 b. 22.Белих Л.П. Реструктуризация предприятия. Учеб. пособ. – М.:ЮНИТИ-ДАНА, 2009 – 511 ст. 23.Кантор Е.Л.и др. Экономика предприятии. – СПб.: Питер, 2009 – 224 ст. 24.Пошуто В.П. Организация, нормирование и оплата труда на предприятии М.: ―КНОРУС‖ 2005-317ст. 25.Просветов Г.И. Экономика предприятия: задачи и решения. Учебно-практическое пособие. – М.: ―Алфа-Пресс‖, 2009 – 560 ст. 26.Синицина. Л.М Организация производства Учебник. Минск,―ИВЦ МИНФИНА‖ 2008 - 512 с 27.Фатхутдинов Р.А. Производсвенный менежмент М.: ‖ЮНИТИ‖2002 - 447 с Foydalanilgan saytlar: 28. www.mineconomy.uz (O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi) 29. www.mehnat.uz (O’zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi) 30. www.mf.uz (O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi) 31. www.stat.uz (O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi) 32. www.ima.uz (O`zbekiston Respublikasi Intellektual mulk agentligi) 33. www.academy.uz (Fanlar akademiyasi) 34. http://www.cbu.uz (O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki) 35. http://www.gov.uz (Hukumat sayti) 36. http://www.wta.org (Xalqaro savdo tashkiloti) Download 156.76 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|