Savol va vazifalar

Savol va vazifalar
1. Adabiy asar mazmuni nima? Shakli-chi?
2. Mazmun va shaklning – bir-biriga o’tishi va ikkalasining yaxlitligi.
3. A.Qahhorning “O’g’ri” hikoyasi va hamid Olimjonning “O’rik gullaganda” she’rining mazmuni, shaklini tahlil qiling; mashq daftaringizga qayd qiling.

1. Adabiy asar mazmuni nima? Shakli-chi?
Adabiy asar o'zining mazmuni va shakli jihatidan doimo million-million kishilar uchun, atayin va avvaldan ularga atalib yaratiladi. „M en, agar o ‘zimga o ‘zim ishonsam, shunday narsa yetishtirib berishim kerakki, u narsa million-million, xilma-xil kishilarga n a f yetkazsin, ularga t a ’sir e tsin 1' 1 , deb yozgan edi L. Tolstoy yozuvchi va o ‘quvchi m unosabatlari haqida. Buyuk - 6 2 - yozuvchi: „Agar m en yozayotgan asarning hozirgi bolalar tom o n id an 20 yilcha keyin o ‘qilishini va ularning o ‘qib turib yig‘lashi va kulishini ham da hayotni sevib qolishini bilsam, bu asarga butun hayotimni va bor kuchim ni sarf etgan b o ‘lardim “ , degan edi. U „M en ham m a uchun yo zam an “ , deb faxrlanar edi. Fizik, ximik, biolog yoki sotsiolog ilmiy asar yaratganda yoki biror ilmiy haqiqatni kashf etganda, o ‘z asari va kashfiyotining ham m a tom onidan o ‘rganilishini ko‘zda tutmaydi.Adabiyot asarini yaratuvchi esa o ‘z asarining bunyodga kelishidan aw alroq uning hamma, shu jumladan, adabiyotga qiziquvchi fizik, ximik, biolog va sotsiolog tomonidan ham o ‘qilishini ko ‘zda tutadi, agar shunday qilmasa, asarining muvaffaqiyatli chiqishini ta ’m in etolmaydi ham. Shunday qilib, m az m u n va shakl jih a td a n keng o ‘quvchilar ommasiga m o ‘ljallab asar yaratish adabiyotning tabiatidan kelib chiqadigan ikkinchi vazifasidir. Adabiyotning bu xususiyatini ko‘rsatuvchi atama adabiyotshunoslikda hali yo‘q. Biz adabiyotning bu xususiyatini ommaviylik deb atashga qaror qildik. Ommaviylikka intilish — adabiyotning qadim dan tan olingan va juda m uhim vazifasi b o ‘lib, adabiyotni yaratuvchilar tom onidan stixiyali yoki ongli ravishda muttasil bajarilib keladi.
Adabiyotning ommaviylik xususiyati, ya'ni adabiy asarlarni o'quvchilar jamoasiga mo'ljallab yozish ehtiyoji xalqlar tarixida ajoyib bir hodisani — xalq tilida badiiy adabiyot uchun kurash harakatini keltirib chiqaradi. Masalan, Dante italyanlarning lotin tilida (italyan xalqi uchun begona, kam tushunarli b o ‘lgan tilda) badiiy asarlar varatishiga qarshi chiqib, ona tilida yozgan buyuk asarlari bilan jahon adabiyotini ham boyitadi. Adabiyotning ta'sir doirasini, uning o'quvchilar doirasini kengaytirishga intilish 0 ‘rta Osiyo xalqlari tarixida ham katta ijobiy rol o ‘ynavdi. Yugnakiy, Rabg'uziy, Xorazmiy, Xo'jandiy, Lutfiy, Sakkokiy kabi yozuvchilar turkiyda (qadim o ‘zbek tilida) poetik asarlar yaratishni boshlab berdilar. Bu ilg‘or harakat XV asrda, ayniqsa, Alisher Navoiy ijodi da yangi, aw a l sira ko‘rilmagan baland bosqichga ko'tarildi va buyuk o'zbek shoirining ijodi jahon adabiyoti erishgan eng baland c h o ‘qqilardan biri b o ‘lib qoldi. Keng doiraga m o ‘ljallanganlik, ommaviylik o ‘zbek adabiyoti tarixida stixiyaligina emas, balki ongli xarakterga ham ega bolganini ko‘rsatish uchun Navoiyning o lzbek m um toz adabiyotini yaratish zaruriyati haqida ,,Xamsauda aytgan ba'zi fikrlarini eslash o ‘rinlidir.