Savollar Banklarda hisob yuritish va hisobot. Iste’mol kreditining huquqiy asoslari Eksport-import, uni taqiqlash, cheklash, eksport nazorati

Savollar
1. Banklarda hisob yuritish va hisobot.
2. Iste’mol kreditining huquqiy asoslari
3. Eksport-import, uni taqiqlash, cheklash, eksport nazorati.

Javoblar:

1. 
   Banklarda hisob yuritish va hisobotini tashkil etish asoslari milliy iqtisodiyotimizning turli tarmoqlariga qarashli korxona va tashkilotlarning buxgalteriya hisobi asoslari bilan deyarli o‘xshash. Ular O‘zbekiston Respublikasining “Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida”gi Qonunida o‘z ifodasini topgan. Ushbu qonundan kelib chiqqan holda hisobini yuritishning metodologik asoslari quyidagilar hisoblanadi: a) xo‘jalik faoliyati haqidagi ma’lumotlarni dastlabki hujjatlarda aks ettirish; b) xo‘jalik operatsiyalarini, bank mulkini puldagi ifodasini belgilash; v) barcha operatsiyalarni ikkiyoqlama yozuv asosida guruhlash, bunda yozuvlarni hisobvaraqlar rejasidagi hisob raqamlari asosida olib borish; g) hisob-kitob va boshqa operatsiyalar yakunida ma’lum sanaga bank xo‘jalik faoliyatiga tavsif berish, ya’ni bank balansini tuzish. Banklar o‘z faoliyatida ko‘plab operatsiyalarni bajaradi. Ularga yuridik va jismoniy shaxslarning, banklarning hisobvaraqlarini ochish, yuritish, hisobvaraqlar bo‘yicha hisob-kitoblar o‘tkazish, omonatlar jalb etish, kreditlar berish, qimmatli qog‘ozlar chiqarish, xarid qilish va sotish, moliyaviy lizing xizmatini ko‘rsatish, kassa operatsiyalarini bajarish, chet el valutasini sotish va xarid qilish, pul mablag‘lari, hisob-kitob hujjatlarini inkasso qilish va bir qator boshqa operatsiyalarni kiritish mumkin. Banklarda hisob yuritishni tashkil etishda hisob ishlari hajmini aniqlab olish, buxgalteriya xodimlari sonini, ular o‘rtasida hisob ishlari taqsimotini, qo‘llaniladigan hisob shaklini, hisob ishlarida hisoblash texnikalaridan foydalanishini belgilab olish kerak bo‘ladi. Shu bilan birga, bank faoliyatiga taalluqli qarorlarni to‘g‘ri qabul qilinishi buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisob ma’lumotlarini o‘z vaqtida va to‘g‘ri tuzilganligiga bog‘liq bo‘ladi. O‘z vaqtida olinmagan yoki noto‘g‘ri yuritilgan buxgalteriya hisob ma’lumotlari noto‘g‘ri qarorlar qabul qilinishiga, natijada banklarning zarar ko‘rishiga, ba’zi hollarda esa bankrotlik holatiga kelishga ham sabab bo‘lishi mumkin.
   

2. Iste’mol kreditining huquqiy asoslari- isteʼmol ehtiyojlarini qondirish uchun qaytarishlik sharti bilan aholiga beriladigan pul mablagʻlari yoki tovarlardan iborat kredit bo‘lib, odatda, aholining qimmatbaho tovarlarni harid etishi uchun ajratiladi. Uzoq foydalanadigan tovarlar (avtomashina, uy, dala-hovli, yaxta va h. k.) borki, ularni harid etish uchun joriy daromadlar yetishmay qoladi, ularni narxi yuqori boʻlganidan nasiyaga olish zarurati paydo boʻladi. Istemol krediti bevosita (bunda tovar egasi uni haridorga oʻz nomidan nasiyaga sotadi va haridorni oʻzining qarzdoriga aylantiradi) va bilvosita (bunda kreditni bank beradi, yaʼni tovar haqini toʻlab yuboradi va haridor tovar egasidan emas, balki bankdan qarz boʻlib qoladi) kredit berish orqali amalga oshiriladi. Istemol krediti berilganda haridor uchun tovar narxi oshadi, chunki u kelajakda kaytariladigan pul tarkibida tovar naqdiga sotiladigan narxdan tashqari qarz uchun foiz ham toʻlaydi. Ammo tovarlarni sotish mushkullashganda va aholining muayyan qatlamini qoʻllab-quvvatlash zarur boʻlganda foizsiz kredit ham ochiladi. Talabalarga oʻqish haqini toʻlash uchun Istemol krediti ochilganda foiz undirilmasligi mumkin. Firma oʻz ishchisi yoki xizmatchisiga tovar olish, oʻqish yoki davolanish uchun arzon yoki foizsiz kredit beradi. Istemol krediti. isteʼmolchini zamonaviy, lekin qimmatbaho tovarlardan bahramand etish, kishilarda kelajakda yaxshi daromad topishga intilish hosil qilish (chunki qarzni to'lash qoʻshimcha daromad talab qiladi) va ichki milliy bozorni kengaytirish hisobiga tovarlar sotuvini oshirib, kapital oborotini tezlashtiradi. Koʻpchilik xorijiy davlatlar, xususan, AQShda aholiga Istemol krediti berish keng rivojlangan. Ularda isteʼmolchilar kundalik ehtiyoj uchun zarur boʻlgan oziq-ovqat mahsulotlaridan tortib, hatto uzoq foydalaniladigan maishiy texnika, shuningdek, avtomobillar va bilan ham nasiyaga olishi mumkin. Mahsulot yoki tovar haqi isteʼmolchining kelgusida ishlagan haqidan undirib olinadi. Istemol krediti hamma yerda emas, balki toʻyingan bozor (daromad topib qarzni toʻlash imkoni bor) yerda amal qiladi. Istemol kreditini naqd pul koʻrinishida berishga yoʻl qoʻyilmaydi. Isteʼmol kreditini taqdim qilishda Banklar mijozlarga tovar yoki xizmatlarni bankning hamkor-kompaniyalaridan sotib olishni taklif qilishi mumkin. U yerdan xarid qilganda kredit foiz stavkasi pastroq bo'ladi

3. 
   Eksport-import, uni taqiqlash, cheklash, eksport nazorati
   

Ikkala faoliyat ham mamlakatning maqbul rivojlanishi uchun, yoki yaxshiroq iqtisodiy muvozanatga erishish uchun, yoki bandlik va iqtisodiy xilma-xillik manbai sifatida juda muhimdir.

• 
  Bu tovarlar xalqaro miqyosda bo'lishiga qarab, jahon kompaniyalari o'rtasida raqobatbardoshlikni keltirib chiqaradi.
  
• 
  Ular import va eksportni amalga oshiradigan shtat ichida yashovchilar uchun ajoyib ish manbai.
  
• 
  Bir nechta davlatlar o'rtasida tijorat shartnomalarini tuzing, ularni bir necha marta birlashtiring.
  
• 
  Ushbu sohalarga bag'ishlangan yangi kompaniyalarni, shuningdek xalqaro marketing sohalarida ixtisoslashgan bozorlarni yaratishni rag'batlantiradi.
  
• 
  Qabul qilish joylarida bo'lmagan materiallar bilan tayyorlangan mahsulotlar keladi.
  
• 
  Ular yangi texnologiyalarning kirib kelishiga va shu bilan birga ularning tarqalishiga yordam beradi.
  

Ushbu iqtisodiy faoliyatni mamlakatlarni iqtisodiy, ijtimoiy va ba'zi hollarda siyosiy jihatdan rivojlantirish uchun muhim qiladigan omillar hali ham ko'p.Shuni ta'kidlash kerakki, savdo balansi mavjud bo'lib, u mamlakatning iqtisodiy daromadi yaxshi darajada bo'ladi degan qoidalar bilan tartibga solinadi, agar eksport importdan ko'ra ko'proq bo'lsa, bu eksport daromad keltiradi, import esa. bu tovarlarni sotib olish uchun qilingan xarajatlardir. Mintaqa o'z aholisi uchun zarur bo'lgan narsalarni ishlab chiqarar ekan va chet el valyutasini olish uchun ishlab chiqaruvchilarni sotish imkoniyatidan tashqari, iqtisodiy jihatdan yaxshi bo'ladi. Eksport nazorati Oʼzbekiston Respublikasi hududidan eksport nazorati obʼektlarini olib chiqishning (bundan buyon matnda eksport nazorati obʼektlarini olib chiqish deb yuritiladi) eksport nazorati toʼgʼrisidagi qonun hujjatlarida belgilangan tartibi yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan taʼminlanishiga qaratilgan barcha chora-tadbirlardan iborat boʼladi. Eksport nazorati toʼgʼrisidagi qonun hujjatlari ushbu Qonun va boshqa qonun hujjatlaridan iboratdir. Аgar Oʼzbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida Oʼzbekiston Respublikasining eksport nazorati toʼgʼrisidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan boʼlsa, xalqaro shartnoma qoidalari qoʼllaniladi. Ushbu Qonunning maqsadi eksport nazorati sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat.
Ushbu Qonunning asosiy vazifalari eksport nazoratini amalga oshirish orqali Oʼzbekiston Respublikasi xavfsizligini hamda Oʼzbekiston Respublikasining yalpi qirgʼin quroli va boshqa turdagi qurol-yarogʼlarni tarqatmaslik sohasidagi xalqaro majburiyatlari bajarilishini taʼminlashdan iborat.