Savollar: Mikr osk opdan biologiyada va t ibbiyot da qanday maqsadl arda foydal anil adi ?

Amaliy mashg’ulot №1

Savollar:

1. M i k r osk opdan biologiyada va t ibbiyot da qanday maqsadl arda foydal anil adi ?

2. M i k r osk oplar ning qanday t ur lar inibi lasi z?

3.Mikroskopningasosiy qismlarini aytib bering va ularni ko'rsating.

4. M i k r osk opda i shlash qoidalar ini puxt a o‘ r ganib chiqing.

5. Qo‘sihmcha adabiyotlardan foydalanib, harxil turdagi mikroskoplarning ishlash prinsiplari haqida tushunchalarga ega bo‘ling.

6.O‘simlik va hayvon xujayralari o‘rtasidagi o‘xshashlik va farqlar

Javoblar:

1. 
   Mayda biologik obyektlar (viruslar, mikroorganizmlar, sodda hayvonlar, ko‘p hujayralilar)ni asosiy tekshirish usularidan biri ularni kattalashtiruvchi optik asboblar — mikroskoplarda (micros — mayda, juda kichik, copeo — ko'raman) o‘rganishdir. Mikroskoplar xilmaxildir (yorug'lik, elektron, luminessent, fazo-kontrast, fluoressent, polarizatsiyalovchi va boshqalar). Ulardan eng ko‘p qo‘llaniladigani yorug'lik mikroskopi bo'lib, u biologik tadqiqotlardagina emas, tibbiyotda ham amaliyot shifokorlari uchun laboratoriya tashhisi uchun eng zarur asboblardan biridir.
   

2. Mikroskopning quyidagi turlari mavjud:

1) elektron mikroskop

2) optik mikroskop

3) polarizatsiyali mikroskop

4) raqamli mikroskop

3.



4. Mikroskopdan foydalanish qoidalari:

Mikraskop bilan ishlashning asosiy qoidalaridan biri uni tug‘ri o‘rnatish, nazorat maydonchasini va preparatni tug‘ri yoritishdan iboratdir. YOritish uchun tabiiy yorug‘likdan yoki OI-19,7,32 kabi maxsus yoritgichlardan foydalanish mumkin.

Maksimal yoritish uchun revolverni eng kichik ob’ektivga etkazib uning kuzatilayotgan ob’ekt bilan oralig‘ini bir 1,5-2 sm quyiladi.

Okulyarga qarab turib oynacha orqali yorug‘lik nurlari tutilgach diofragma kondensor orali ob’ektivga yo‘naltiriladi va kuzatish maydon-chasini bir xilda yoritilishiga erishiladi. Mikrskop ish oxirigacha joyidan jildirilmasligi kerak. Bo‘yalmagan ob’ektlarni ko‘rishda nazorat maydonini diofragmani toraytirish yoki kondensatorni pasga tushirish yo‘li bilan koraytirib preparat yuzasiga foks tug‘rilanadi. Mikroskopda immersion ob’ektlar bilan ishlash ko‘yidagicha amalga oshiriladi.

- Tayyor preparatga yoki ob’ektga bir tomchi immersion moy tomizib preparat buyum stoliga o‘rnatiladi.

- Revolverni aylantirib ob’ektni (90X) ehtiyotkorlik bilan o‘rnatib, tubus asta sekin ob’ektiv immersion moyga tekkuncha tushiriladi.

- Ehtiyotkorlik bilan qoplag‘ich oynani sindirmay mikrometrik vint bilan taxminiy foks o‘rnatiladi.

-Oxirgi aniq foksni mikrovint orqali bir martadan ortiq buramasdan to‘g‘rilanadi.

5.  R astrli  elektron  m ikroskopning ishlash  sxem asi.
Elektronlar oqimi namuna orqali o‘tganda ba'zi elektronlar namuna atomlari yadrolari yoki elektronlar bilan to‘qnashish natijasida sochiiib  ketadi,  boshqalari  esa  namunadan  to‘g‘ri  o‘tib  ketadi.  Ba’zi  hollarda rentgen nuri  chiqaruvchi  ikkilamchi  elektronlar  paydo  bo‘ladi.  Bu jarayonlarning  barchasini  maxsus  detektorlar  qayd  qiladi  va  o‘zgartirilgan holda ekranga chiqariladi, natijada o ‘rganilayotgan obyektning kat- 
talashgan tasviri hosil  bo‘ladi.Bu  holda  kattalashtirish  deb  tasvir  o‘lchamining  elektronlar  oqimi 
skanerlagan namuna qismi  o'lchamiga nisbati tushiniladi.  Elektronlarning  to‘lqin  uzunligi  fotonlarnikidan 110martalab  kichik  bo‘lgani uchun zamonaviy REM larda kattalashtirish  10 million martani, ajratuvchanlik esa  bir necha  nanometrni  tashkil  qiladi.  Bu  esa hatto  alohida atomlarni ko‘rish imkonini beradi.

6. Tirik hujayralar, o'simlik hujayralaridan farqli o'laroq, o'z organik moddalarni ishlab chiqarish qobiliyatiga ega emaslar. O'simlik hujayralari ozuqa moddalarini vakuollarda saqlaydi, ular tirik hujayradagi mavjud emas.O'simlik va hayvon hujayralarida farqlar:

Asosiy farq shundaki, yuzta o'simlik xujayrasi tsellyulozadan tashkil topgan hujayra devoriga ega bo'lsa, hujayra devorining hayvon hujayrasi yo'q. Bundan tashqari, o'simlik hujayrasi plastidlarni o'z ichiga oladi, ularning eng asosiysi xlorofill bo'lgan xloroplastlardir. Ularning yordamida o'simlik hujayralari fotosintez qilish imkoniyatiga ega. Hayvon hujayrasida plastidlar mavjud emas.O’simlik va hay

von hujayrasi uchun umumiy bo’lgan organoidlarga mitoxondriya ,silliq va donador endoplazmatik to’r,golji majmuasi,yadro,mikronaycha ,sitoplazmatik membrane va shartli ravishda lizosoma ham bor deyishimiz mumkin.  Hujayra markazi ko'pchilik hayvon hujayralarida bo'ladi, ammo ko'plab o'simliklarda va qo'ziqorinlarda yo’q.

•