Saylanba baqlaw haqqında ulıwma túsinik Saylanba toplamnıń reprezentativligi hám onı támiynlew usılları Saylanba baqlaw qátelerin anıqlaw

SAYLANBA BAQLAW
JOBASI:

1. 
   Saylanba baqlaw haqqında ulıwma túsinik
   
2. 
   Saylanba toplamnıń reprezentativligi hám onı támiynlew usılları
   
3. 
   Saylanba baqlaw qátelerin anıqlaw
   
4. 
   Saylanba baqlaw maǵlıwmatların bas toplamǵa tarqatıw
   
5. 
   Saylanba toplamnıń zárúrli muǵdarın anıqlaw tártibi
   

1. 
   Saylanba baqlaw haqqında ulıwma túsinik
   

Saylanba baqlaw –bir bólegin baqlaw usılı bolıp, bunda toplamnıń hámmesi emes, al belgili bir saylaw qaǵıydaları tiykarında ajıratıp alınǵan hám pútin toplamdı ulıwma halda хarakterley alatuǵın onıń bir bólegi (1/10, 1/20, 1/50 h.t.b. bólegi) úyreniledi hám pútin toplamǵa tarqatıladı.
Úyreniliw zárúr bolǵan toplam bas toplam, tekseriw ushın onnan saylap alınǵan bir bólegi bolsa saylanba toplam dep ataladı.
Saylanba baqlaw tómendegi maqsetlerde qollanıladı:
-baqlaw procesinde sıpatı buzılatuǵın yamasa mánisin ulıwma joǵaltatuǵın birlikler muǵdarın qısqartıwda;
-ulıwma toplam hádden tıs úlken bolıp, onı tolıǵı menen baqlaw múmkinshiligi bolmaǵanda;
-baqlaw obyektin tolıq tereń úyreniwde;
jalpı baqlaw nátiyjelerin tekseriw, qadaǵalawda;
Saylanba baqlawǵa tán bolǵan qátelerdi reprezentativ qáteler dep ataydı. Olar saylanba baqlaw maǵlıwmatları menen bas toplam maǵlıwmatlarınıń durıs kelmew dárejesin хarakterlep beredi. Reprezentativ qáteler tosınarlıq qáteler hám turaqlı (sistemalı) qátelerlerge bólinedi.
Tosınarlıq qáteler baqlawshınıń qálewisiz, oǵan baylanıslı bolmaǵan halda payda bolatuǵın qáteler. Bunday qáteler ádette baqlawshınıń sharshawı, talıǵıwı, sonday - aq gónerip, sanları kóriner-kórinbes bolıp qalǵan hújjetlerden paydalanıw nátiyjesinde júzege keledi. Tosınarlıq qáteler baqlaw nátiyjelerine onsha úlken keri tásir kórsetpeydi. Sebebi bunday qáteler oń hám teris bolıwı múmkin. Bunnan olardıń óz - ara qısqarıp ketiw qásiyeti kelip shıǵadı.
Turaqlı (sistemalı) óz náwbetinde aldınnan kózlengen hám kózlenbegen bolıwı mumkin. Ólshew ásbaplarınıń anıq emesliginen, saylaw hám baqlaw usıllarınıń kemshiliklerinen kózlenbegen turaqlı qáteler kelip shıǵadı. Baqlaw nátiyjelerin ózgertip kórsetiw maqsetinde islengen qáteler kózlengen turaqlı qáteler boladı. Bunday qáteler hámme waqıt bir tárepke qarap baǵdarlanǵan boladı hám baqlaw nátiyjelerine úlken tásirin kórsetedi. Máselen, islep shıǵarılǵan ónimlerdiń sıpatın joqarılatıp kórsetiw ushın saylanba toplamda bas toplamǵa qaraǵanda sıpatlı ónimlerdiń salmaǵın jasalma túrde kóbeytiwden kózlengen turaqlı qáte júzege keledi.

2.