Schopenhaueryzm: Człowiek jest istota cierpiącą, gdyż poszukuje doskonałości, której w jego świecie nie ma

Schopenhaueryzm:

• Człowiek jest istota cierpiącą, gdyż poszukuje doskonałości, której w jego świecie nie ma.

• Bezrozumny pęd życiowy zmusza go do stałej aktywności, aby zaspokoić pragnienia i ambicje, co prowadzi do poczucia klęski, upokorzenia, niedosytu. Niesie niezadowolenie z siebie i ze świata.

• Człowiekowi towarzyszy strach przed życiowymi przeciwnościami i śmiercią.

• Pragnie osiągnąć niemożliwe, czyli znaleźć sens życia, którego nie ma, zrealizować cele, które są nieosiągalne, pragnie nieśmiertelności, chociaż musi umrzeć  ból istnienia.

• Najskuteczniejszymi sposobami łagodzenia bólu egzystencjalnego są:

• -wyzbycie się pragnień, rezygnacja z pożądań, ze świata- nirwana;

• -oddanie się kontemplacji piękna natury;

• -tworzenie sztuki lub jej kontemplacja;

• -akt fizyczny.

Nietzscheanizm:

• Bezwzględna krytyka moralności i kultury współczesnej.

• Kwestionowanie głównie altruizmu, równości, wolności, sprawiedliwości i litości (fundamentalnych wartości etyki chrześcijańskiej).

• Postulat wolności absolutnej

• ( także uwolnienie od ograniczeń moralnych) dla jednostek wybitnych, charakteryzujących się szczególnymi predyspozycjami- nadludzi.

• Rasa panów obejmuje również artystów, których twórczość jest doskonałą formą aktywnego życia, wyrażającą siłę i wolę ducha jednostki wybitnej.

Bergsonizm:

• Część poznawczych mocy człowieka ma charakter biologiczny, zmysłowy.

• Jedynym właściwym instrumentem poznania życia jest intuicja.

• Intuicja działa obok intelektu, jest instrumentem metafizyki, utożsamianej z natchnieniem.

• Dzięki intuicji podmiot poznania „wczuwa się” w swój obiekt, poznaje go od wewnątrz.

• Intuicja istnieje w człowieku dzięki elan vital (pędu życiowego)- niezniszczalnej siły postrzeganej w świecie, jak i wewnątrz ludzkiej świadomości.

• Prąd witalny to wewnętrzna siła sterująca rozwojem życia, wspólna dla świata i jaźni człowieka ( strumienia myśli i uczuć).

• Święci i bohaterowie wykazują się mistyką, która rodzi się z uświadomienia sobie tożsamości ze światem i wpływa na doskonalenie się ludzkości.

• Człowiek jest wewnętrznie wolny. Dzięki myśli, intuicji, sztuce może docierać do niezbadanych obszarów rzeczywistości.

Prądy kulturowe zainspirowane

• Prądy kulturowe zainspirowane

• wcześniej wymienionymi

• filozofiami:

• Dekadentyzm ( franc. decadence- upadek, schyłek)- schopenhaueryzm, nietzscheanizm.

• Katastrofizm- schopenhaueryzm, nietzscheanizm.

• Impresjonizm- bergsonizm.

• Ekspresjonizm- schopenhaueryzm, nietzscheanizm.

• Symbolizm- schopenhaueryzm, bergsonizm.

• Witalizm- bergsonizm.

DEKADENTYZM- zespół przekonań i zachowań, które uzewnętrzniały się w dziełach literackich, a związane były ze znudzeniem życiem i pełnym niechęci stosunku do świata, polegającym na negacji nauki i postępu, poczucia daremności wszystkich ludzkich poczynań.

• DEKADENTYZM- zespół przekonań i zachowań, które uzewnętrzniały się w dziełach literackich, a związane były ze znudzeniem życiem i pełnym niechęci stosunku do świata, polegającym na negacji nauki i postępu, poczucia daremności wszystkich ludzkich poczynań.

Kazimierz Przerwa-Tetmajer „Hymn do Nirwany”:

• Kazimierz Przerwa-Tetmajer „Hymn do Nirwany”:

• - pojęcie niebytu traktowane jako bóstwo, będące adresatem litanii- wiersza,

• odrzucenie przez podmiot liryczny życia świadomego jako złego, bo pełnego okrucieństw, bólu i niepewności.

• “Lubię kiedy kobieta”

• Ucieczka polega na zapamiętaniu się w namiętności, uczuciu. Moment rozkoszy po której, niestety, powraca rzeczywistość. Chwila dająca ukojenie. Ucieczka poprzez kontakt z naturą, przyrodą –

• tworem Boga.

Okładka „Chimery” z listopada 1902 roku wg projektu Edwarda Okunia.

• Okładka „Chimery” z listopada 1902 roku wg projektu Edwarda Okunia.

Artyści= arystokracja ducha =nadludzie

• Stanisław Przybyszewski „Confiteor”- uwolnienie sztuki od pozaartystycznych zobowiązań i artysty od wszelkich społecznych i etycznych ograniczeń.

• „ Artysta stoi ponad życiem, ponad światem, jest Panem Panów, niekiełznanym żadnym prawem, nieograniczony żadną siłą ludzką.”

Katastrofizm- wizja świata idącego ku zagładzie, tendencja głosząca upadek i zagładę Ziemi. W Hymnach widzimy otwarte groby, miliardy krzyży, walące się z nieba, rzeki i morza ciepłej krwi, wreszcie żmije, pijawki o dziwnych ludzkich głowach.

• Katastrofizm- wizja świata idącego ku zagładzie, tendencja głosząca upadek i zagładę Ziemi. W Hymnach widzimy otwarte groby, miliardy krzyży, walące się z nieba, rzeki i morza ciepłej krwi, wreszcie żmije, pijawki o dziwnych ludzkich głowach.

• Hymn Jana Kasprowicza „Dies Irae” – znaczy dzień gniewu:

• wizja sądu ostatecznego,

• nieuchronna zagłada jest karą za grzechy, które zapoczątkowała pramatka Ewa,

• pesymizm, poczucie zagrożenia, rozpacz podmiotu lirycznego,

• Bóg- bezlitosny sędzia.

Impresjonizm

• „Impresja- Wschód Słońca”

• - Tematem obrazu jest świat w zatoce- nastrojowy pejzaż nadmorski.

• - Brzask, świt został uchwycony środkami optycznymi.

• - W ujęciu pleneru ważniejsze są wrażenia świetlne niż realne kontury łodzi i rybaka.

• - Zwraca uwagę malowanie światła, powietrza i mgły.

• Świat w obrazach

• impresjonistów był zmienny,

• dynamiczny i ulotny.

• Stosowano światłocień, świat

• malowany był słońcem,

• przyroda nie znała koloru

• czarnego.

EKSPRESJONIZM w okresie Młodej Polski nie był uświadamiany jako odrębna kategoria artystyczna. Kształt programowy został uformowany dopiero w 1918 r. na łamach "Zdroju". Ekspresjonizm kładł nacisk na wyrazistość, przedstawienie przeżyć psychicznych, dążył do ich uzewnętrznienia. Akcentował ostre kontrasty w obrazie rzeczywistości, posługiwał się kontrastem, deformacją, łączył patos z wulgarnością, liryzm z prozą.

• EKSPRESJONIZM w okresie Młodej Polski nie był uświadamiany jako odrębna kategoria artystyczna. Kształt programowy został uformowany dopiero w 1918 r. na łamach "Zdroju". Ekspresjonizm kładł nacisk na wyrazistość, przedstawienie przeżyć psychicznych, dążył do ich uzewnętrznienia. Akcentował ostre kontrasty w obrazie rzeczywistości, posługiwał się kontrastem, deformacją, łączył patos z wulgarnością, liryzm z prozą.

„Lucifer” Tadeusz Miciński

SYMBOLIZM

• SYMBOLIZM

• Prąd literacki ukształtowany we Francji i Belgii (koniec XIX wieku).

• Nazwa pochodzi od ogłoszonego w "Le Figaro" (1886) manifestu J. Moreasa Le Symbolisme.

• Teorię symbolizmu sformułował Maurycy Maeterlinck.

• Rezygnacja z poezji opisowej na rzecz poezji, której ambicją stało się wyrażenie tego, co niewyrażalne.

• Obraz rzeczywistości poznawalnej jest ograniczony, poza nim istniej sfera niepoznawalna i niewyrażalna.

• Metoda symboliczna- zastąpienie bezpośredniej wypowiedzi lirycznej, nazywającej stany psychiczne i przeżycia podmiotu przez wizyjny, obrazowy ich ekwiwalent.

• W Polsce propagatorem symbolizmu był Zenon Przesmycki.

„Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach” J. Kasprowicz

• Elementy :

• Limba: zwalona przez burzę, była mocnym drzewem, a teraz jest próchniejąca, martwa

• Róża: chowa się pomiędzy skałami, przeczekała burzę, nadal żyje i jest piękna, chroni się, jest delikatna, szuka wsparcia by przeżyć.

• Limba to symbol przemijania, brzydoty, martwoty. Wielcy i pewni podczas burzy zostaną powaleni.

• Róża to symbol witalności, życia, piękna. Delikatni i giętcy mogą łatwiej przetrwać burzę.

• Róża obawia się burzy drży przed jej siłą,

• ale dąży do przetrwania. Widzi potężne

• drzewo, które nie podołało. Wszystko

• przemija, ale róża kurczowo trzyma się

• życia. Wiersz o niepokojach, obawach;.

• współczesnego człowieka w obliczu przemijania,

• zniszczenia, śmierci. Konieczność trwogi przed

• śmiercią. Obawy.

„Szał uniesień” W. Podkowiński

• Koń- dzikość, żądza, siła.

• Kobieta- obezwładniona szałem, oddana zmysłowości, spokojna rozkosz.

• Tło obrazu- chaos złożony ze światła i cieni.

• Dzieło uznane zostało

• przez część krytyków i twórców

• za manifest nowej sztuki, za

• wyraz buntu przeciw zastanym

• kanonom estetycznym. Porwana

• siłą erotycznych instynktów

• kobieta zespolona z

• demonicznym rumakiem

• ucieleśnia w tym obrazie

• niszczącą moc.

Oprócz wcześniej omawianych filozofii w utworach Młodej Polski spotykamy np.:

• Oprócz wcześniej omawianych filozofii w utworach Młodej Polski spotykamy np.:

• L.Staff „Dzieciństwo”- wspomnienia z dzieciństwa źródłem szczególnie pozytywnych wspomnień i przeżyć- freudyzm (dzieciństwo w decydujący sposób określa późniejsze, dorosłe przeżycia i zachowania).

• J. Kasprowicz „Księga ubogich”- franciszkanizm- pogodzenie się z losem, odnajdowanie radości i inspiracji w rzeczach prostych.