«scientific progress» Scientific Journal issn: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, issue: 5

112
 
muhandislarni potentsial muammo yuzaga kelishi haqida ogohlantirishni o'z ichiga oladi 
hamda eng yuqori darajadagi xavfli hududdan kon ishchilarini va jihozlarni darhol 
evakuatsiya qilishni nazarda tutadi. 
MSR ning ikkinchi muhim vazifasi geofizik sirt yoki geografik obyektgacha 
mutlaq masofani aniqlashdan iborat. Ushbu funksiya, mahalliy koordinata tizimiga va 
burchak ma'lumotlariga aniq ulanishi bilan birgalikda, marksheyderlik ma'lumotlarini 
ishlab chiqarish uchun, shuningdek, boshqa muammolarni hal qilish uchun, masalan, 
ochilgan (qazib olish) hajmlarini hisoblash uchun ishlatilishi mumkin[4].
MSR tizimi yuqori aniqlik va o'lchov asbob-uskunalari ishonchliligiga ega 
bo'lgani uchun, 100% ga yaqin bo'lgan texnik tayyorgarlik koeffitsientiga ega 
bo'lganligi va og'ir iqlim sharoitida (-50° dan +55°C gacha) ishlash imkoniyatini 
ta'minlaganligi sababli, karyer bortlarining barqarorligini nazorat qilish talablariga to'liq 
javob beradi (juda erta va juda kech emas) va eng muhimi, mavjud tizimlarga 
integratsiya qilinishi mumkin[5]. 
MSR butunlay geografik jihatdan bog'lanishi mumkin. Bunga raqamli karyer 
xaritasini import qilish va barcha natijalarni georeferentsiyalashga imkon beradigan 
umumiy stantsiya yordamida karerdagi ma'lum joylardan triangulyatsiya qilish orqali 
erishiladi (2-rasm).
2-rasm. MSR 300 radaridan olingan grafik tasvirlar 
MUHOKAMA
MSR quyidagi asosiy qismlardan iborat: 
 radarning elektr va mexanik qismlari; 
 antenna; 
 qabul qiluvchi transmitter; 
 antennani ko’rsatuvchi qurilma (APU); 
 taxeometr; 

---

www.scientificprogress.uz 
«SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal
ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 5
113
 
 tortib yuriladigan tayanchli yo'l treyleri; 
 elektronika va nazorat qilish tizimi; 
 quvvat manbai. 
MSR radarlari odatda maxsus off-Road treylerida joylashgan avtonom qurilma. 
Treyler – MSR quvvat manbai, joylashishni aniqlash tizimini, radar elementlarini va 
MSR operatorining vizual interfeysini ta'minlovchi boshqaruv hamda elektronika 
tizimiga ega [6]. Quvvat manbai foydalanuvchi aralashuvisiz uzoq vaqt davomida 
(odatda uch kundan bir haftagacha) MSR mustaqil ishlashini ta'minlaydi. Quvvat 
manbai akkumulyatorlarni zaryad qilish zarur bo'lganda avtomatik ravishda ishlaydigan 
dizel dvigatel bilan bog'langan generatorni o'z ichiga oladi. Qabul qiluvchi transmister 
(RSU) va antenna to'g'ri o'lchash va nishabda kichik harakatlarni aniqlash uchun 
ishlatiladigan radio signalini ishlab chiqaradi. Treylerning yuqori qismida joylashgan 
antennani boshqarish qurilmasi monitoringni tekshirish uchun ishlatiladi. 
NATIJA
Nazorat birligi RSUDAN signalni ushlaydi va dasturiy algoritmlardan 
foydalanish orqali nishab barqarorligi va turli tadqiqot ma'lumotlari haqida ma'lumot 
beradi. MSR shuningdek, atmosfera sharoitidagi o'zgarishlarni bartaraf etish uchun 
ishlatiladigan atrof-muhitni nazorat qilish tizimini va masofadan ma'lumotlarni uzatish 
imkonini beruvchi aloqa modulini o'z ichiga oladi 
[7]
. 
Radar tizimining ishlash ketma-ketligini quyidagicha ta'riflash mumkin: 
 so'rovnoma boshlanishida mahalliy koordinatalar tizimidagi radarning joylashuvi 
aniqlanadi; 
 olingan ma'lumotlarni boshqa sensorlarning ko'rsatkichlari bilan taqqoslash 
amalga oshirildi; 
 raqamli kon rejasi modeli bilan integratsiya amalga oshirildi va harakat aniqlandi; 
 qayd qilingan harakatlar ma'lum bo'lgan geologik anomaliyalar bilan 
taqqoslanadi; 
 olingan nuqtali bulut boshqa dasturiy ta'minot tizimlariga eksport qilinadi. 
MSR tizimining afzalliklari ham quyidagilarni o'z ichiga oladi: 
 yangi skanerlash hududida ilgari skaner qilingan ma'lumotlarni aniqlash uchun 
Rapid Align tizimidan foydalanish va avvalgi o'lchovlarni hisobga olgan holda 
avtomatik sinxronizatsiya qilish; 
 3D-modelni istalgan nuqtadan real vaqtda o'rganish va qurish qobiliyati; 
 portlatish ishlarini hisob-kitoblarda hisobga olish; 
 harakatchanlik (tarqatish va ulanish vaqti - 15-30 min); 
 harakatlar o'rtasida skanerlash tarixini saqlash; 

---

www.scientificprogress.uz 
«SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal
ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 5