seminar mashg’ulot. ( soat ) Bozor iqtisodiyoti va biznes. Biznesni rejalashtirishning vujudga kelishi va biznes reja mohiyati. Bozor iqtisodiyoti sharoitida rejalashtirish va bashoratlash

6-seminar mashg’ulot. ( 2 soat )
Bozor iqtisodiyoti va biznes. Biznesni rejalashtirishning vujudga kelishi va biznes reja mohiyati. Bozor iqtisodiyoti sharoitida rejalashtirish va bashoratlash.
Bozor iqtisodiyoti — tovar-pul munosabatlariga asoslangan, turli mulkchilikka hamda iqtisodiy erkinlikka tayangan va raqobat vositasida boshqarilib turuvchi demokratik iqtisodiyot. Bozor iqtisodiyoti insoniyat taraqqiyotida mavjud boʻlgan eng progressiv va istiqbolli tizimdir. Bozor iqtisodiyoti ning asosini tovar ishlab chiqarish tashkil etadi, chunki bu yerda natural xoʻjalik emas, balki tovar xoʻjaligi hukmron boʻladi. Yaratilgan mahsulotlar va xizmatlar tovar shakliga ega boʻladi, yaʼni ular bozorda oldisotdi qilish uchun yaratiladi. Bozor iqtisodiyoti ga barter emas, balki tovar ayirboshlash, yaʼni oldisotdi yuritish xos. Shu bois natural isteʼmol oʻrniga tovar isteʼmoli ustuvorlik qiladi. Bozor iqtisodiyoti iqtisodiy liberalizm, yaʼni erkinlik, mulkiy erkinlik va xoʻjalik yuritish erkinligiga asoslanadi. Xususiy mulk asosiy boʻlgan holda boshqa mulk shakllari ham mavjud boʻladi. Xilmaxil mulkchilik yoki barcha mulk shakllarining , chunonchi xususiyindividual, xususiy korporativ, jamoa mulklari hamda davlat mulkining erkin rivojlanishi natijasida mulkiy muvozanat hosil boʻlib, hech bir mulk shaklining monopoliyasiga yoʻl berilmaydi. Bozor iqtisodiyoti da yakka tartibda, oʻz mulki va mablagʻiga tayangan holda, korporativ, sherikchilik asosida yer, bino, inshootlar, mashinalarni ijaraga olish, pulni qarzga koʻtarib ish yuritish usullari mavjud boʻladi. Bozor iqtisodiyoti ning tayanchi tadbirkorlik boʻlib, u tovar va xizmatlarni bozorga yetkazib berish asosida foyda topishga qaratiladi. Tadbirkorlar maxsus toifani tashkil etadi va odatda, iqtisodiy faol aholining 7—10% ni tashkil etadi. Bozor iqtisodiyoti da har bir kishi oʻz manfaatidan kelib chiqqan holda, qoʻlidan kelgan ishni qilib, ishlab topganini oʻzi oladi. Nimani, qancha ishlab chiqarish, uni qayerda va necha puldan sotilishini bozorda talab belgilaydi. Bozordagi narx talabdan kelib chiqqan holda talab — taklif nisbati asosida shakllanadi. Bozor iqtisodiyoti iqgisodiy subʼyektlar alohidalashganidan ular manfaati toʻqnashadi va shunday sharoitda raqobat paydo boʻladi. Raqobat Bozor iqtisodiyoti ni harakatga soluvchi kuch, uning rivojlanishini taʼminlovchi mexanizm hisoblanadi. Bozor iqtisodiyoti boshqarishning iktisodiy usullariga tayanadi. Bozor mexanizmi iqtisodiy ragʻbatlantirish mexanizmi boʻlib, uning asosiy vositasi puldir. Pul topishga intilish tovar va xizmatlarni koʻplab hamda sifatli qilib ishlab chiqarishni taʼminlaydi. Bozor iqtisodiyoti da pul boylikning umumiy va eng qulay shakliga — hammabop iqtisodiy aloqalar vositasiga aylanadi. Bozor iqtisodiyoti da boy boʻlish man etilmaydi, aksincha, unga yoʻl ochib beriladi, daromadning yuqori chegarasi boʻlmaydi, ammo uning quyi chegarasini davlat belgilaydi va ishlovchilar mehnatiga beriladigan haq belgilangan eng kam ish haqilan past boʻlishi mumkin emas. Bozor iqtisodiyoti tovar taqchilligi boʻlmagan, tovarlar moʻlkoʻlligi taʼminlanadigan iqtisodiyotdir. Bozor iqtisodiyoti ga xos yana bir belgi — bu daromadlarda adolatli tengsizlikning boʻlishidir.
Tarixan Bozor iqtisodiyoti ning 2 turi boʻlgan: yovvoyi Bozor iqtisodiyoti , madaniylashgan Bozor iqtisodiyoti Ilk Bozor iqtisodiyoti kapitalning jamgʻarilishi davrida tovar-pul munosabatlarining rivojlanishi bilan asov iqtisodiyot sifatida paydo boʻlib, unga xususiy mulkning ozchilik qoʻlida toʻplanishi, iqtisodiyotda beboshlik va tartibsizlikning ustunligi, raqobatning qonunqoidasiz borishi, davlatning iqtisodiyotdan chetlashib qolishi, chuqur iqtisodiy tangliklarning tez-tez yuz berishi, aholining ijtimoiy himoya qilinmasligi, kishilarning oʻta boy va oʻta qashshoq tabaqalarga ajralishi, ijtimoiy ziddiyat kabi belgilar xos boʻlgan. Asov iqtisodiyot rivojlanish orqali maʼrifatli iqgisodiyotga oʻsib oʻtadi. Bunday oʻzgarish Bozor iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda 20-asrning 30- yillarida boshlanib, 80- yillarga qadar davom etdi. Hozirgi Bozor iqtisodiyoti madaniylashgan iqtisodiyot boʻlib, unga quyidagi belgilar xos: mulkiy xilmaxillik, tartiblanadigan iqtisodiyot, davlatning iqtisodiyotga aralashuvi, madaniy va xdpol raqobat, kuchli hamkorlik aloqalari, iqtisodiy tangliklarning qisqa davrda va yengil kechishi, ommaviy farovonlik, ijtimoiy tabaqalanishning chuqur boʻlmasligi, oʻziga toʻq va farovon yashovchi oʻrtahol tabaqa mavqeining oshib borishi, ijtimoiy muvozanatning saqlanishi va fuqaroviy toʻqnashuvlarga oʻrin qolmasligi va boshqa Bu belgilar hozirgi Bozor iqtisodiyoti ni harakterlaydi, lekin uning taraqqiyoti shu bilan cheklanmaydi.

Biznes-rejangiz biznesingizning asosi hisoblanadi. Biznes-reja shabloni yordamida, biznes reja tuzishning tez va samarali usullarini o'rganing.

Bunday hujjat nafaqat xizmat ko'rsatadiganlar, balki ishlab chiqarishda ishlayotganlar uchun ham aktual boladi. Albatta, maqsad va funktsiyalariga bog'liq ravishda biznes-reja tuzilishi va mazmuni biroz o'zgartirilishi mumkin. Biroq, har qanday holatda, biznes-reja quyidagi muddatlar uchun ma'lum hisoblangan prognoz hisoblanadi.

Mundarija:

Bizne-reja kim uchun tuziladi
Biznes-reja tuzilishi

• 
  Titul varaqasi
  
• 
  Rezume
  
• 
  Ishlab chiqilayotgan biznes-rejadan kutilayotgan maqsad
  
• 
  Tanlangan sanoatni tahlil qilish va unda loyihaning hayotiyligini baholash
  
• 
  Tashkilotning sanoat sohasidagi imkoniyatlarini baholash
  
• 
  Mahsulot yoki xizmatning o'ziga xos ta'rifi
  

• 
  Marketing-rejasini tuzish
  
• 
  Ishlab chiqarish rejasini tuzish
  
• 
  Tashkiliy reja
  
• 
  Moliyaviy reja
  
• 
  Ehtimoli bo'lgan risklarni ko'rib chiqish va tahlil qilish
  
• 
  Ilova
  

Nima uchun biznesni boshlash xarajatlarini diqqat bilan tahlil qilish kerak? O'zingizning biznesingizni boshlash uchun qanday xarajat bo'lishi mumkin?

Deyarli har bir yangi biznes kompaniyani ishga tushirish va uning rivojlanishi uchun egasidan dastlabki xarajatlarni talab qiladi.Hatto uy sharoitida tikuvchilik kichik biznesini boshlasangiz ham,sizga mahalliy dastgoh do'konidan mato va aksessuarlar kerak bo'ladi tayyor mahsulotni xaridorlarga sotish uchun. Mablag'ni sarflashdan avval, yangi ish boshlash uchun yetarli bo'lgan vaqtni va mablag'ni sarflash muhimdir. Bu xarajatlar kichik biznesni ochish rejasida o'z aksini topsa yaxshi bo'ladi. Yangi biznesni boshlash uchun qo'yilgan xususiy kapitalingiz sizga tadbirkorlik sohasida o'zingizga bo'lgan ishonchni orttiradi. Sizning biznesingizga sarmoya kiritish uchun biznes-rejani baholashda, qarz beruvchi yoki investor sizning shaxsiy kapitalingizga biznes uchun tavakkal qilishingizga, masalan, jamg'armalar yoki boshqa aktivlarnga etibor beradi chiqadi.

Yangi korxonani ishga tushirish va biznesni boshlash uchun hisobga olinishi kerak bo'lgan bir qator xarajatlar mavjud.Agar siz alohida savdo maydonchasida ishlashni rejalashtirayotgan bo'lsangiz,unday bo'lsa idora uchun boshlang'ich va keyingi xarajatlar, shu jumladan ijara, kommunal va texnik xizmatlarga haq to'lash uchun mablag' to'plashingiz kerak.Agar siz yangi ishchilarni yaratishda sizga yordam beradigan xodimlarni yollashga qaror qilsangiz, siz xodimlarga ish haqini berish bilan bog'liq xarajatlarni qoplashingiz kerak bo'ladi.
Mahsulot va tovarlarni sotishga asoslangan biznes zarur inventarizatsiyani sotib olishni talab qiladi. Huquqiy ishni boshlash uchun zarur bo'lgan barcha litsenziyalar va professional xizmatlar uchun to'lo'vni amalga oshirishingiz shart.Uskuna uchun sarflangan mablag' shuningdek, mahsulotni saqlash va ishlab chiqarish xarajatlari umumiy xarajatlaridir.Ish kanselariya tovarlarisiz bolmaydi, qog'ozni va siyohni, ofisda ma'muriy xarajatlarni, masalan, tovarlar yetkazib berish, Internet va telefoniya tariflari.Tadbirkor yangi mijozlarni jalb qilish uchun yangi biznesni ommaviylashtirishga sarf harajat qilishi kerak (bu an'anaviy reklama va internetda biznes reklama bo'lishi mumkin).
Yangi ish boshlaganingizda, xarajatlarni qoplaydigan sarmoyani ko'tarish uchun turli xil variantlarni ko'rib chiqish muhimdir. Ushbu optsiyalarga quyidagilar kiradi: mahalliy bankdan kichik biznes uchun kredit, investordan investitsiyon moliyalashtirish mablag'lari, kichik biznes sub'ektlari uchun kredit kartalari va qarindoshlar tomonidan berilgan shaxsiy qarzlar.Agar siz xarajatlarni qoplash uchun pul so'rashni rejalashtirmoqchi bo'lsangiz, boshqa tomonlar sizning fikringizni qo'llab-quvvatlab, sizning shaxsiy moliyaviy holatingizni baholashi uchun biznes-reja tuzish yaxshiroqdir.Tashqi moliyalashtirish manbalari pulni chiqarish to'g'risida qaror qabul qilishda harakterga va tajribaga, qo'yilgan garovga va kredit tarixiga e'tibor beradi.
Ishni muvaffaqiyatli boshlash uchun zarur bo'lgan sarf-xarajatlarni sinchkovlik bilan tahlil qilish uning muvaffaqiyatli bo'lish kalitidir.Bu biznes-reja kichik biznes egasi uchun foydali vosita bo'lishining yana bir sababidir. Agar barcha xarajatlarni qoplashdan oldin pul mablag'ingiz tugab qolsa, u holda biznes faoliyatini davom ettira olmaysiz va siz investitsiya qilgan mablag'ni yo'qotishni boshlaysiz.Kichik biznes sub'ektlarining yopilishining sabablaridan biri «kam sarmoyalanganlik» deb nomlangan cheklangan sarmoyadir.
Biznesni ishga tushirish uchun aniq bir miqdorni ko'rsatish qiyin, chunki har bir faoliyat turi uchun ma'lum xarajatlar mavjud. Misol uchun, uy sharoitida ishlab chiqarishni ochish tijorat binolarida biznesni yuritishdan ko'ra, kamroq pul sarflanadi.
Bir kompaniyani ochish uchun zarur dastlabki mablag'larga ega bo'lish muhim bo'lsa-da, ishning dastlabki bir necha oylari uchun zarur bo'lgan joriy xarajatlarni qayta ko'rib chiqishga e'tibor qaratish lozim. Ishga tushirish xarajatlaridan tashqari, operatsion xarajatlar kamida birinchi 90 kun uchun qo'shimcha byudjet bo'lishi kerak.
Shunday qilib, pul mablag'lari etishmasligi bilan bog'liq tadbirkorlik faoliyatida yuzaga kelishi mumkin bo'lgan muammolarni bartaraf etish dastlabki bosqichda biznesni boshlash uchun barcha mumkin bo'lgan xarajatlarni o'ylab ko'rish,qo'shimcha xarajatlar uchun qo'shimcha byudjetni qo'shish kerak.

Asosiy adabiyotlar

1. 
   Xodiyev B.Yu., Qosimova M.S., Samadov A.N. Biznes va xususiy tadbirkorlik. T.: TDIU, 2010.
   
2. 
   Samadov A.N., Ostanaqulova G.N. Biznes va xususiy tadbirkor- lik. T.: Moliya-iqtisod, 2008.
   
3. 
   Qosimova M.S., Yusupov M.A., Yergashxodjayeva Sh.J. Marketing. – T.: TDIU -2010.