Seminar mashg`ulot texnologik ta’limining texnik va texnologik vositalarini qo‘llashga oid tadqiqotlarning metodologik tamoyillari, tavsifi

SEMINAR MASHG`ULOT
TEXNOLOGIK TA’LIMINING TEXNIK VA TEXNOLOGIK VOSITALARINI QO‘LLASHGA OID TADQIQOTLARNING METODOLOGIK TAMOYILLARI, TAVSIFI.
SEMINAR MASHG`ULOT MAQSADI
• zarur bilimlarni mustaqil egallashni, texnologik ta’limining texnik va texnologik vositalarini qo‘llashga oid tadqiqotlarning metodologik tamoyillari, tavsifIdan foydalanishni mahorat bilan qo`llash;
• axborotlar bilan savodli ishlashda (ma’lum masalani tadqiq qilish uchun zarur faktlarni yig`ishni bilish, ularni tahlil qilishda, texnologik ta’limining texnik va texnologik vositalarini qo‘llashga oid tadqiqotlarning metodologik tamoyillari, tavsifIdan foydalanishni taklif qilish, qonuniyatlarni aniqlash, yangi muammolarni aniqlash va yechish);
• olingan bilimlarning qayerda va qanday qo`llanishi mumkinligini aniq bilish va bu bilimlarni qo`llash sohasini anglay olish;
• mustaqil tanqidiy fikrlash,texnologik ta’limining texnik va texnologik vositalarini qo‘llashga oid tadqiqotlarning metodologik tamoyillari, tavsifIdanfoydalanishni real dunyoda paydo bo`layotgan qiyinchiliklarni ko`ra bilish va ularni bartaraf etishning optimal yo`llarini izlash;
• ijodiy fikrlash, yangi g`oyalar yaratish qobiliyatiga ega bo`lish;
• turli ijtimoiy guruhlarda kirishimli bo`lish, birgalikda ishlashni bilish yoki nostandart vaziyatlardan chiqishni bilish;
• o`zining ma’naviyati, intellekti va madaniy salohiyati ustida mustaqil ishlash.
O`RGANILADIGAN MASALALAR.
1.Texnologik ta’limining texnik va texnologik vositalarini
2.Metodologik tamoyillari, tavsifi.
3. Texnologiya ta’limining shakllari.
4.Texnologiya ta’limining metodlari haqida tushunchalari
NAZARIY QISM. .
Texnologik ta'lim o'rganishdir texnologiya, unda talabalar "texnologiya bilan bog'liq jarayonlar va bilimlarni o'rganadilar".^[1] O'rganish sohasi sifatida, insonning ehtiyojlarini qondirish uchun jismoniy dunyoni shakllantirish va o'zgartirish qobiliyatini materiallar va vositalar texnika bilan. Bu keng qo'llanilish va foydalaniladigan texnologiyalarning texnik tarkibiy qismlari va ularni qanday tuzatish haqida ma'lumot etishmasligi o'rtasidagi uzilishni bartaraf etadi. Ushbu yangi paydo bo'lgan intizom o'quvchilarga umumiy hissa qo'shishga intiladi ilmiy va texnologik savodxonlik, va texnik (qarang. qarang https://en.wiktionary.org/wiki/technacy ).
Texnologik ta'lim bilan aralashmaslik kerak ta'lim texnologiyasi. Ta'lim texnologiyasi texnologiyani qo'llashning tor doirasiga yo'naltirilgan bo'lib, u texnologiya ta'limining umuman texnologiyadan foydalanishga qarama-qarshiligidan farqli o'laroq, ta'lim jarayonida va undan foydalanishda bo'ladi.
Texnologiyalarni o'qitish - bu juda muhim ahamiyatga ega Sanoat san'ati an'ana Qo'shma Shtatlar va boshqa mamlakatlarda hunarmandchilikni o'qitish yoki kasb-hunar ta'limi.^[3] 1980 yilda "Kelajak loyihasi" deb nomlangan narsa orqali "sanoat san'ati ta'limi "" texnologik ta'lim "deb o'zgartirildi Nyu-York shtati; ushbu harakatning maqsadi o'quvchilarning texnologik savodxonligini oshirish edi.^[5] Texnologik ta'limning tabiati avvalgisidan sezilarli darajada farq qilganligi sababli, 1980-yillarning o'rtalarida San'at san'ati o'qituvchilari xizmatni o'qitishdan o'tdilar, shu bilan birga Nyu-York shtati Ta'lim departamenti (NYSED) tomonidan Texnologiyalarni tayyorlash tarmog'i tashkil etildi.^[3]
Shvetsiyada texnologiya yangi mavzu sifatida hunarmandchilik sub'ektlari an'analaridan kelib chiqqan bo'lsa, Tayvan va Avstraliya kabi mamlakatlarda uning elementlari tarixiy kasb-hunar dasturlarida sezilib turadi.
21-asrda, Mars kostyumi dizayn texnologiya ta'limi mavzusi sifatida ishlatilgan.^[7] Texnik ta'lim umumiy ta'limdan butunlay farq qiladi
Texnologik ta'limning hozirgi holati
TeachThought xususiy korxonasi texnologik ta'limni «bolalik va jasur eksperimentlar holatida» deb ta'riflagan.^[8]"Mustaqil bozor tadqiqotlari kompaniyasi tomonidan Amerika Qo'shma Shtatlari bo'ylab o'qituvchilar o'rtasida o'tkazilgan so'rovnoma shuni ko'rsatdiki, respondentlarning 86 foizi sinfda texnologiyadan foydalanish kerak degan fikrga qo'shilishgan. 96 foiz o'quvchilarning faolligini oshiradi, 89 foiz esa talabalar natijalarini yaxshilaydi degan fikrda.^[9] Texnologiya ko'plab ta'lim tizimlarida mavjud. 2018 yil iyul oyidan boshlab Amerika davlat maktablari har besh o'quvchiga bitta statsionar kompyuter beradi va raqamli tarkib uchun har yili 3 milliard dollardan ko'proq mablag 'sarflaydi.^[10] 2015–2016 o'quv yilida hukumat an'anaviy qalam va qog'oz usuli o'rniga raqamli platformalar orqali boshlang'ich va o'rta darajalar uchun davlat tomonidan standartlashtirilgan test sinovlarini o'tkazdi.^[11]
Raqamli inqilob yangi ta'lim istiqbollarini taklif etadi. Talabalar sinf ichida bo'lmasalar ham, onlayn tarzda o'rganishlari mumkin. Texnologiyalarning rivojlanishi hozirgi va kelajakdagi texnologik takomillashtirishni birlashtirish va ushbu yangiliklarni xalq ta'limi tizimiga kiritishning yangi yondashuvlarini o'z ichiga oladi.^[12] Kundalik ta'limga kiritilgan texnologiyalar bilan, bu yangi shaxsiylashtirilgan va aralash ta'lim bilan yangi muhit yaratadi. Talabalar o'z ehtiyojlari asosida ishlarni bajarish imkoniyatiga ega bo'lishlari bilan bir qatorda individual o'qitishning ko'p qirraliligiga ega bo'lishadi va bu umumiy o'quv tajribasini rivojlantiradi. Ta'limning texnologik maydoni juda katta. U tez rivojlanadi va o'zgaradi.^[13] Buyuk Britaniyada kompyuter texnologiyalari turli xil muammolarga qarshi turish uchun turli maktablarda standartlarni oshirishga yordam berdi.^[14] Buyuk Britaniya "Flipped Classroom" kontseptsiyasini Qo'shma Shtatlarda mashhur bo'lganidan keyin qabul qildi. Ushbu g'oya Internetda va an'anaviy sinflardan tashqarida ko'rsatmalarni etkazib berish orqali an'anaviy o'qitish usullarini teskari yo'naltirishdir.^[15]
Evropada Evropa Komissiyasi 2018 yil yanvar oyida Raqamli ta'lim rejasini qo'llab-quvvatladi. Dastur 11 ta tashabbusdan iborat bo'lib, ta'limni rivojlantirishda texnologiyalar va raqamli imkoniyatlardan foydalanishni qo'llab-quvvatlaydi.^[16] Komissiya, shuningdek, xodimlarning ishchi hujjati deb nomlangan harakatlar rejasini qabul qildi^[17] raqamli ta'limni amalga oshirishda uning strategiyasini batafsil bayon qiladi. Ushbu reja Evropa Ittifoqiga a'zo davlatlarga tegishli barcha muammolarni hal qilishda yordam berish choralarini ishlab chiqadigan uchta ustuvor yo'nalishni o'z ichiga oladi.^[18] Butun ramka butun umrni o'rganish uchun Evropa malaka doirasini qo'llab-quvvatlaydi^[19] va mahorat, malaka, malaka va kasbning Evropa tasnifi.^[20]
Sharqiy Osiyoda The Jahon banki har yili (ikki kunlik) xalqaro simpoziumning homiysi^[21] 2017 yil oktyabr oyida Janubiy Koreyaning Ta'lim, fan va texnologiyalar vazirligi va Jahon banki bilan hamkorlikda sanoat amaliyotchilari va yuqori darajadagi siyosatchilar uchun ta'lim va AKT muammolarini qo'llab-quvvatlash. Ishtirokchilar mintaqadagi maktablar uchun yangi texnologiyalardan foydalanish masalalarini rejalashtiradilar va muhokama qiladilar.^[22]
Texnologiya ta’limini tashkil etishga nisbatan qo‘yiladigan muhim talablardan biri metodlarning xilma-xilligi va ularning muayyan maqsadga xizmat etishidir. Ta’limda qo‘llaniladigan mantiqiy metod barcha o‘rta ta’lim maktablari uchun umumiy va eng ko‘p tarqalgan metoddir.
O‘qituvchi mantiqiy metod - hikoya, o‘quv materialini og‘zaki bayon etishini, suhbatni qo‘llar ekan, u o‘quvchilarga faqat o‘zidagi bilimlarni ularga o‘tkazibgina qolmay, balki o‘quvchilarda ayni yo‘nalishga qiziqish ham uyg‘otadi. Mantiqiy metodlar:
A) Hikoya qilib berish.
B) O‘quv materialini og‘zaki bayon qilib berish.
V) Suhbat.
Hikoya qilib berish - o‘quv materialini jonli, obrazli qilib bayon qilib berishdir. (Hikoya maksimal kontrol va o‘quvchilarning galdagi ishlariga xirs bog‘langan bo‘lishi shart)? Hikoyani dars mavzu qisqacha umumlashtirib tamomlash kerak.
Jonli so‘zdan har qanday metodda ham foydalaniladi, jonli so‘z yordamida mehnat usullari, ko‘rgazma qo‘llanmalar izohlab ko‘rsatiladi. O‘qituvchining so‘zi o‘qitishdagi faollikni ta’minlash uchun, xatolarning oldini olish uchun ayni shu texnologiyasini bajarishda o‘quvchiga yordam berish uchun, jihozni boshqarish vositalarining tuzilishi, boshqarish usullarini o‘zgartirish uchun zarurdir.
O‘quv materialini og‘zaki bayon etish - haqiqiy materialni izchillik bilan bayon qilib berishdir. Bunda faktlarni analiz qilish va isbotlash katta o‘rin oladi. (O‘qituvchi o‘zining basnida, o‘z yozmalaridan, hisoblashlaridin foydalanadi, bunda galdagi shuning xarakteri oydinlashtiriladi)?
Materialni bayon qilishda o‘qituvchi o‘quvchilarning nazariy bilimlari saviyasiga, ularning ishlab chiqarish ta’limi jarayonida qo‘lga kiritilgan tajribalariga tayanishi lozim. Bu maqsadda u maxsus texnologiya kursi bilan ya’ni: materialshunoslik, chizmachilik programmasi bilan mukammal tanishib chiqishi, har zamonda bu darslarga qatnashishi kerak
Suhbat - bunda o‘quvchilar o‘qituvchining savoliga javob beradi, yoki savolning mazmuniga muvofiq, so‘zga chiqadilar. Suhbatdan o‘rganiladigan material to‘g‘risida o‘quvchilarga ma’lum hajmda bilim bo‘lgan hollarda foydalaniladi. Suhbat oxirida o‘qituvchi o‘quvchilarning javoblarini umumlashtiradi.
Suhbat oldindan tuzilib qo‘yilgan reja asosida muayyan masalalarni muhokama qilish, o‘qituvchi bergan savollarga o‘quvchilarning javob berishlari tarzida borishi mumkin. O‘quvchilarda ayni mavzuga doir birmuncha bilim va tasavvurlari bo‘lgan taqdirdagina suhbat usuli samarali bo‘lishi mumkin. Suhbatning muvaffaqiyatli chiqishi ko‘p hollarda o‘qituvchining o‘quvchilarga to‘g‘ri savol qo‘ya bilishiga bog‘liq. Suhbatni shunday olib borish kerakki u belgilangan ta’lim - tarbiya vazifalarini muvaffaqiyatli amalga oshirishga yordam etadigan bo‘lsin. Suhbat aniq belgilangan maqsadga qaratilgan bo‘lsin.
Ko‘rgazmali metod - shaxsan mehnat usullarini ko‘rsatish, jihozlarni, ko‘rgazma qurollarni, o‘quv kino filmlarini, diafilm va hokazolarni namoyish qilish demakdir.
Ko‘rgazmali metodlar: A) ishlab chiqarishga ekskursiya o‘tkazish. B) mehnat priyomlarini ko‘rsatib berish.
Ekskursiya-ko‘rgazmali o‘qitish bo‘lib, bunda o‘quvchilar buyumlarni texnologik hodisa va mehnat jarayonlarini, mehnatni tashkil etishni ishlab chiqarish sharoitida o‘rganadilar. Texnologiya ta’limi o‘quvchisi ekskursiya o‘tkazish planini oldindan tuzib qo‘yishi, eng xarakterli ob’ektlarini belgilab ular bilan mukammal tanishib chiqishi kerak.
Korxonalarga zamonaviy jihoz, ya’ni texnologik jarayon bilan tanishish maqsadida qilinadigan ekskursiyalarda jihozni boshqarish priyomlarini, ilg‘or ish metodlarini, shu o‘rinda mehnatni tashkil etish kabilarni ko‘rsatishning katta ahamiyati bor.
Har xil ko‘rgazmali qurollarni va mehnat priyomlarni ko‘rsatish metodi texnologiya ta’limida muhim o‘rin tutadi. Bu masalada o‘ylar ekanmiz, unga tayyorgarlik ko‘rish bosqichlariga va namoyishga nisbatan talablarga alohida e’tibor berishimiz kerak bo‘ladi. Tajribaning ko‘rsattshicha ko‘rgazmalillk haddan oshib ketsa bu hol o‘quvchilarning o‘rganilayotgan hodisa mohiyatini aniqlashdan chetlashishiga sabab bo‘lar ekan. Shunga qaramay, bitta buyumga tegishli ko‘rgazmali qurollar uning turli tomonlarini oydinlashtirishga xizmat qilgani taqdirida ular sonining ko‘proq bo‘lishidan xavfsiramasa ham bo‘ladi.
Odatda ko‘rgazmali qurollar dars boshlanmasdan ko‘rsatib qo‘yilmaydi. O‘quvchilarning vaqtdan ilgari ko‘rgazma qurollar bilan (chala) qiziqishi, bu qurollarga jiddiy qiziqish havasini susaytirib qo‘yishi mumkin. Ko‘rgazma materialining mazmunini ochishga mumkin qadar o‘quvchilarning o‘zlarini ham jalb qilishlari zarur. Bu esa o‘quvchilarda kuzatuvchanlik va bilib olish xislatlarini tarbiyalash choralaridan biridir.
Texnologiya ta’limida mehnatdan amaliy ishlarni ko‘rsatish masalasi alohida o‘rin tutadi. Bu o‘qitishning asosiy ko‘rgazma materiallaridan biridir. Bundan tashqari texnologiya ta’limi o‘qituvchisi mehnat priyomlarini va protsessni ko‘rsata bilishi uchun, yuksak professional malakali bo‘lishnigina emas, balki yetarli darajada pedagogik tajribaga ega bo‘lishini ham talab etadi.
Shuni ham ta’kidlab o‘tish zarurki, namoyish qilinadigan mehnatdan amaliy ishlarni o‘quvchilarga ko‘rinadigan bo‘lishi shart. O‘quvchilar ayni amaliy ishlarni shakllantirish uchun qanday harakatlarni va qay tartibda ishlatish kerakligini yaxshi fahmlab olishlari zarur.
Amaliy metodlarga:
a) mashqlar.
b) laboratoriya-amaliy ishlari.
v) texnikaga oid ma’lumotnoma, adabiyotlar va hujjatlar bilan ishlash kiradi.
Mashq-mehnat o‘quvchilarni shakllantirish va sekin-asta ularni malakaga aylantirish uchun ish harakatlarini ongli ravishda va ko‘p marta takrorlashdan iborat. Mashqlar mehnat va ishlab chiqarish ta’limining asosiy metodidir. Mashqlar jarayonida mehnat va hunar usullarini bajarishning sifatli bo‘lishiga, o‘quvchilar faoliyatini sinchiklab nazorat qilishga e’tibor berish kerak.O‘qitish usullari bilimlarni shunday darajada egallanishiga xizmat qilishi kerakki, unda o‘quvchilar chizmani o‘qituvchi chizgan o‘lchamlar asosida emas, balki buyumni istalgan o‘lchami bo‘yicha chizib, egallagan bilimlarini amalda qo‘llay olsinlar.
Qo‘l mehnatiga o‘rgatishda qo‘llaniladigan asosiy usullar tizimi quydagichadir:
Og‘zaki bayon qilish.
Tushuntirish va hikoya qilish.
Suhbat.
Mashqlar.
Amaliy ishlar.
Mustaqil ishlar.
Texnologiya ta’limi jarayonida o‘quvchilarni texnologiya ta’limi va tarbiyasiga tayyorlashda mana shu usullardan samarali foydalanilsa o‘qituvchi o‘quvchilarning texnologiya ta’limi va tarbiyasining malaka va ko‘nikmalarini egallashlariga va mehnatga tayyorlash to‘g‘ri tarbiyalansa, haqiqiy mehnatkash uchun zarur bo‘lgan sifatlar shakllanadi