Seminar mashg’uloti №29 Mavzu: Radiatsiyaviy avariya sodir bo„lganda aholining hatti-harakati tavsiflash Mashg’ulot maqsadi
Download 193.14 Kb. Pdf ko'rish
|
29-amaliy
|
SEMINAR MASHG’ULOTI №29 Mavzu: Radiatsiyaviy avariya sodir bo„lganda aholining hatti-harakati tavsiflash Mashg’ulot maqsadi: talabalarga Radiatsiyaviy avariya sodir bo„lganda aholining hatti-harakati tavsiflashni tushuntirish. Kimyoviy element (uran, toriy, radiy va boshqa)lar atom yadrolarining o„zo„zidan parchalanishiga hamda ular atom soni hamda massasi raqamining o„zgarishi radioaktivlikdir. Ushbu xususiyatga ega bo„lgan kimyoviy elementlar radioaktiv elementlar hisoblanadi. Ma‟lumki, o„zidan nur tarqatishi va odam organizmida “nurlanish” deb nomlanadigan kasallikni vujudga keltirish mumkin bo„lgan radioaktiv moddalar sanoatning qator sohalarida turli maqsadlar uchun ishlatib kelinmoqda. Bularni saqlash, ishlatish va chiqarib tashlash, jarayonlarida texnika xavfsizligiga rioya etilmasa og„ir oqibatlarga, atrof-muhitning radioaktiv zararlanishiga, odamlarning, mavjudotlarning halok bo„lishi va o„simliklarning yaroqsiz holga kelishiga olib keladi. Radiatsiyaviy halokat – sodir bo„lgan voqelik bo„lib, uning natijasida radioaktiv moddalar parchalanishi tufayli nurlanish hosil bo„ladi. Radioaktivlik miqdori chegaralangan me‟yordan oshmasligi va inson hayoti uchun xavfli vaziyatni vujudga keltirmasligi lozim. Bu boradagi halokatlarning 3 turi ma‟lum: • bir korxona chegarasida-bunda xavfli radiatsiyaviy inshootda yo„l qo„yilgan nosozlik tufayli, radioaktiv xossaga ega bo„lgan moddalar muayyan inshootdagi uskunalar chegarasida bo„lib, tashqariga chiqmaydi. • mahalliy – bunda radioaktiv xususiyatga ega bo„lgan moddalar miqdori birmuncha yuqori bo„lib, u butun sanitariya-himoya hududiga tarqalishi mumkin va zarari ham yuqori darajada bo„ladi. O„z miqdoriga ko„ra shu radiatsiyaviy xavfli inshoot uchun belgilangan me‟yordan oshiq bo„lib, radioaktivlashgan holatning ta‟siri katta hisoblanadi; • umumiy – radiatsiyaviy xavfli inshootda sodir bo„lgan nosozlik tufayli, halokatning katta hududga tarqalishi va odamlarning nurlanishga olib kelishi. Dunyoning bir qator mamlakatlarida halokatlarga olib kelishi mumkin bo„lgan radiatsiyaviy xavfli inshootlarning turlari ko„p. Ular atom stantsiyalari, yadro yoqilg„isi ishlab chiqaruvchi korxona, yadro reaktori mavjud bo„lgan ilmiy-tadqiqot institutlari va h.k. Og„ir sharoit vujudga kelgan chog„da, issiqlik yoki yadro portlashi sodir bo„lishi mumkin. Radiatsiya holati – belgilangan xavfsizlik me‟yorlaridan yuqori bo„lgan hamda radioaktiv mahsulotlar va ionlashtiruvchi nurlarning paydo bo„lish(chiqish)i favqulodda vaziyatga olib keladi. Hududning zararlanish darajasi – radiatsiya darajasida baholanadi va soatiga rentgen yoki radlarda o„lchanadi. Insonlarning zararlanish darajasi – tashqi nurlanish natijasida radiatsiya dozasining kattaligi bilan aniqlanadi va rentgen yoki radlarda o„lchanadi. Radiatsiya xavfi sodir bo„lishdan oldin aholi tomonidan ko„rilishi kerak bo„lgan chora-tadbirlar: • gazniqob, gaz va changdan muhofaza qilish vositalaridan foydalanish qoidalarini bilish; • dokali paxta niqobni tayyorlash va ishlatish usullarini bilish; • zararlangan (zaxarlangan)larga birinchi tibbiy yordam ko„rsatish usullarini o„rganish; • tibbiy yordam ko„rsatish qutichasini tayyorlab qo„yish va unda albatta yodli preparat bo„lishini ta‟minlash; • oila a‟zolari muhofazalanishi uchun eng yaqin atrofda joylashgan panajoy va yerto„lalar qayerdaligini bilish; • elektroenergiya, gaz va suv tarmoqlarini tezda o„chirishni bilish; • xonadon (kvartira)ga tashqaridan havo kirishini to„xtatish choralarini ko„rish; deraza, eshik va tirqishlarni berkitish uchun materiallarni oldindan tayyorlab qo„yish; • mustaqil ravishda radioaktiv muhitni va oziq-ovqat mahsulotlarining zararlangan (zaxarlangan)lik darajasini aniqlash uchun maishiy dozimetr bo„lishini ta‟minlash; • ekstremal holatlarda tezkor evakuatsiyaga tayyorlanishni bilish, radiatsiyadan nurlanish darajasi g„ishtli binolarda 510 marta, temirbeton uylarda undan ko„p va yerto„lalarda 300-400 marotaba kamayishini bilish kerak. • radiatsiya xavfi haqida ma‟lumot eshitgandan keyin bajarilishi kerak bo„lgan chora tadbirlar: • hamma oila a‟zolaringiz uchun yakka muhofaza vositalarini tayyorlash va zarurati bo„lganda darhol uni taqib olish; • yakka muhofaza vositalari bo„lmasa, paxta dokali niqobni tayyorlashi va zarurati bo„lganda darhol taqib olish; • xonadoningiz (kvartirangiz)ga tashqaridan havo kirmaydigan qilib berkitish; • oziq-ovqat mahsulotlari va suvni radioaktiv changlardan muhofaza qilish chora – tadbirlarini ko„rish; • olingan ma‟lumotlar va ko„rsatmalar asosida tezkorlik bilan evakuatsiyaga tayyorgarlik ko„rish va yashayotgan xonadon (kvartira)dan chiqib, oldindan rejalashtirilgan eng yaqin joylashgan panajoy va yerto„lalarga yashirish; • panajoy va yerto„lalardan foydalanish imkoniyati bo„lmasa, uyda deraza va eshik hamda ularning tirqishlarini yaxshilab berkitish, qalin mato bilan yopish zarur. Download 193.14 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|