Seminar mashg’ulotlari 1-seminar mashg’ulot: Tilshunoslik fanining o’rganish obekti. Tilning paydo bo’lishi

Азизов О. Тилшуносликка кириш. – Т., 1963.

Головин Б.Н. Введение в языкознание. – М., 1978.

Зиндер Л.Р. Введение в языкознание. – М., 1987.

Ирисљулов М. Тилшуносликка кириш. – Т.: Ўљитувчи, 1992.

Кодухов В.Н. Введение в языкознание. – М., 1987.

Лайона Джон. Введение в теоретическую лингвистику. – М., 1978.

Реформатский А.А. Введение в языкознание. – М., 1967.

Ўринбоев Б., Йўлдошев Б. Тилшуносликка кириш курсидан методик тавсиялар. – Самарљанд, 1988.

Ўринбоев Б., Йўлдошев Б. Тилшунослик асослари фанидан ўљув-услубий љўлланма. – Навоий, 2000.


6-smenar mashg’ulot: Dunyo tillari va tillar tasnifi.

Reja :
1.Dunyo tillarini tasniflash asoslari.

2.Tillarning geneologik tasnifi.

3.Tillarning morfologik tasnifi.

4. Analitik tizimdagi tillar.

5. Sintetik tizimdagi tillar.

6. Polisentetik tillar.

1. Dunyo tillarini tasniflash asoslari.

Dunyoda 3000ga yaqin til borligi qayd qilingan. Mas., Rossiyada – 130, Hindistonda – 720, Indoneziya – 200, Fillipin – 80, Janubiy Gveniya – 400 va hokazo.

Bu tillar funksional jihatdan teng emas. Birida bir qabila gaplashsa, ikkinchisi xalqaro til hisoblanadi. Ba’zi tillar yo‘q bo‘lib ketgan, ba’zilari o‘lik til: lotin va sanskrit tili.

Dunyoda shuncha miqdorda til mavjud ekan, tabiiyki, ularni tasniflab o‘rganishga ehtiyoj tug‘iladi.

Tillarning bir-biri bilan yaqinligi, qarindoshligi haqidagi fikrlar paydo bo‘lgach, ularni guruhlab o‘rganish birmuncha osonlashdi..

Fr.o. G.Postellus (1510-1581)ning «Tillarning qarindoshligi haqida», gol.o. I.Skaligerning (1540-1609) «Evropaliklarning tillari haqida muloha zalar» asarlari. Qiyosiy-tarixiy metodning yaratildi.

F.Bopp (1791-1867) uch tomlik asari bilan tilshunoslikda agglyutinatsiya nazariyasini yaratdi.

R.Raskning (1787-1832) - «Qadimgi island tili va island tilining paydo bo‘lishi», YA.Grimmning (1785-1863) - «Nemis tili grammatikasi», A.Vostokovning «Slaviyan tili haqida mulohazalar» (1820) asarlari.

Qiyosiy-tarixiy tilshunoslik vujudga keldi. Geneologik tasnif yaratildi. XIX asrga kelib tilshunoslikda qator tasniflar vujudga keldi. Jumladan: areal-geografik, genetik-geneologik, morfologik-tipologik, funksional struktural kabi.

Areal tasnif. Kamchiligi: qabila, elat, irq, hudud chegarasi bilan til chegarasi o‘zaro to‘g‘ri kelmaydi).

Tillarning xalq tarixi bilan aloqasiga ko‘ra, asosan, uch tipga ajraladi: qabila tili, elat tili, milliy til.