Sensor eshitish tizimi

Sensor shkalalar
Reja:

1. 
   Sensor eshitish tizimi
   
2. 
   Insonning sensor eshitish tizimi
   
3. 
   Spiral organning retseptor hujayralarining joylashishi va tuzilishi.
   
4. 
   Sensor buzilishlar
   
5. 
   Adabiyotlar
   

Sensor eshitish tizimi - bu akustik stimullarni baholash orqali hayvonlarning atrof-muhitda harakat qilish qobiliyatini aniqlaydigan sensorli tizimdir. Eshitish tizimining periferik qismlari ichki quloqda joylashgan boʻlib, eshitish organlari va fonoreseptorlar bilan ifodalanadi. Sensor tizimlarini (eshitish va vizual) shakllantirish asosida nutqning nominativ (nomlaydigan) funksiyasi shakllanadi - bola obyektlarni va ularning nomlarini birlashtiradi.
Insonning sensor eshitish tizimi
Eshitish tizimi insonning eng muhim hissiy tizimlaridan biri hisoblanadi, chunki u shaxslararo muloqot vositasidir. Har xil chastotalar va kuchli havo tebranishlari bo'lgan akustik (tovush) signallari ichki quloqning koleasida joylashgan eshitish retseptorlarini qo'zg'atadi. Ushbu retseptorlar birinchi eshitish neyronlarini faollashtiradi, shundan so'ng sensorli ma'lumotlar eshitish qobig'iga uzatiladi.
Insonning sensor eshitish tizimi-juft organ-quloqlardan iborat boʻlib, 3 ta qismga boʻlingan:tashqi quloq, shu jumladan quloqning tashqi qismi va quloq kanali; o'rta quloq, shu jumladan eshitish suyaklari va quloq; ichki quloq.
1-Tashqi quloq. Aurikulaning huni shaklidagi shakli kosmosdagi tovushni lokalizatsiya qilish uchun zarurdir. Eshitish kanali tovush to'lqinlarini to'playdi. Eshitish suyaklari, timpanik membrana, tovush to'lqinlarini salyangozga- chigʻanoqqa yetkazish uchun mexanik tizim sifatida harakat qiladi. Kohleada tovush energiyasi eshitish nerv tolalari tomonidan eshitish idrokiga javob beradigan miya qismlariga uzatiladigan asab impulslariga aylanadi. Bizni turli xil tovushlar, juda zaif (qushlarni kuylash), juda baland (musiqa, qichqiriq, sanoat shovqini) o'rab oladi. Bir vaqtning o'zida baland va sokin ovozni tinglash bilan, baland ovoz jim bo'lganda, kamuflyaj fenomeni paydo bo'ladi. Tashqi eshitish kanali tovush tebranishlarini timpanik pardaga o'tkazadi, bu tashqi quloqni timpanik bo'shliqdan yoki o'rta quloqdan ajratib turadi. Bu yupqa (0,1 mm) bo'linma bo'lib, ichkariga yo'naltirilgan voronka- konus shakliga ega. Ovoz tebranishlari tashqi eshitish yo'li orqali harakat qilgandan so'ng, membrana tebranishni boshlaydi.
2-O'rta quloq. O'rta quloqda uchta suyak bor boʻlib, bular: bolg'acha, sandoncha va oʻzangi. Ular quloqning tebranishlarini ichki quloqqa ketma-ketlikda uzatadilar. Bolg'aning tutqichi quloqqa to'qilgan, uning boshqa tomoni anvilga ulangan. Sandoncha o'zi tebranishlarni uzatadi, bu timpanik membrananing tebranishlarini kamaytirilgan amplituda boʻlib, ammo kuchaygan kuchni uzatadi. O'rta quloqda ikkita mushak bor: uzang (m. stapedius) va timpanik membranani tortadigan (m. tensor tympani). Ulardan birinchisi, harakatni cheklaydi, ikkinchisi esa timpanik membrananing kuchlanishini kamaytiradi va kuchaytiradi. Taxminan 10 ms qisqarib, bu mushaklar ichki quloqni koʻp yukdan himoya qiladi.