Seysmik hodisa. Tog‘ jinslarini turli ta‘sirlar natijasida tebranishiga zilzila deyiladi. Yer yuzasida zilzi natijasida sodir bo‘ladigan o‘zgarishlar yig‘indisiga seysmik xodisa deyiladi. Har yili yer shari bo‘yicha bit necha ming zilzila bo‘lib turadi. Ularning yuztasi kuchli zilza hisoblanadi. Zilzilalar hosil bo‘lishiga qarab 3 turga bo‘linadi. 1. Denudatsion zilzila- tabiatda ro‘y beradigan turli hodisalar (o‘pirilishlar, ko‘chki, ag‘darma va hakoza) natijada ro‘y beradi. Bunday zilzilaning kuchi o‘sha hodisaning hajmiga bog‘liqdir. 2. Vulqon zilzilalari- vulqon otilishida yer qobig‘ini yorib chiqadi, natijada o‘sha joyda tebranishi hosil bo‘ladi. Ularning tarqalish o‘sha hududning o‘zida bo‘ladi 3.Tektonik zilzila- tektonik harakatlar natijasuda sodir bo‘ladi. Bu zilzila eng kuchli bo‘lib, tarqalish masofasi katta Zilzila hosil bo‘ladigan yer qobig‘idagi o‘chog‘i giposentr deyiladi. Uning yer yuzasigi aksi episentr deyiladi. Zilzila hosil bo‘ladigan yer qobig‘idagi o‘chog‘i giposentr deyiladi. Uning yer yuzasigi aksi episentr deyiladi. Epitsentr 25-50 km Gipotsenr Yer qimirlash 12 ballik shkalada o‘lchanadi. Yer qimirlash natijasida seysmik to‘lqinlar tarqaladi. Seysmik to‘lqinlar 3 turga bo‘linadi: 1.Bo’ylama to’lqinlar – bular tog‘ jinslauni yetish bo‘yicha tarqaladi va uning jaddaligi tog‘ jinslarining turiga zichligiga bog‘liqdir. Masalan : granit va shunga o‘xshash tog‘ jinsdan bo‘ylama to‘lqinning o‘tish tezligi- 2000-7000m/s oxaktoshdan va shunga o‘xshash tog‘ inslaridan 2000-3000 m/s, lyoss 1500 m/s, xavodan 300 m/s, suvdan 1500 m/s o‘tadi. 1.Bo’ylama to’lqinlar – bular tog‘ jinslauni yetish bo‘yicha tarqaladi va uning jaddaligi tog‘ jinslarining turiga zichligiga bog‘liqdir. Masalan : granit va shunga o‘xshash tog‘ jinsdan bo‘ylama to‘lqinning o‘tish tezligi- 2000-7000m/s oxaktoshdan va shunga o‘xshash tog‘ inslaridan 2000-3000 m/s, lyoss 1500 m/s, xavodan 300 m/s, suvdan 1500 m/s o‘tadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
