Sezgi,diqqat,xotira va uning turlari Reja


Download 14.42 Kb.
bet1/5
Sana31.01.2024
Hajmi14.42 Kb.
#1832944
  1   2   3   4   5
Bog'liq
Sezgi,diqqat,xotira va uning turlari-kompy.info


Sezgi,diqqat,xotira va uning turlari

Sezgi ,diqqat ,xotira va uning turlari

Reja:

Sezgi va uning turlari


  • Sezgi - olamdagi narsa va hodisalar ayrim xossalarining miyadagi taxlili. Materiyaning sezgi aʼzolariga taʼsir koʻrsatib, bosh miya poʻstlogʻi nerv markazini qoʻzgʻatishi asosida paydo boʻladi. Sezgi dunyoni bilishning birinchi bosqichi va tarkibiy qismidir. Sezgilar asosida hissiy bilishning idrok, tasavvur kabi shakllari yuzaga keladi. Tashqi qoʻzgʻovchilarning oʻziga xos xususiyatlariga qarab, barcha Sezgilar tana Sezgisi (tuyish), koʻrish Sezgisi, eshitish Sezgisi, hid bilish Sezgisi, taʼm bilish Sezgisi va boshqa turlarga boʻlinadi. Sezgi fizik, fiziologik, psixologik jarayonlarda paydo boʻladi. Fizik jarayonda har qanday narsa va hodisalar Sezgi aʼzolariga taʼsir etib, tegishli sezuvchi nervning chekka uchlarini qoʻzgʻaydi.

Sezgi va uning turlari


  • Fiziologik jarayonda qoʻzgʻalish nervning oʻtkazuvchi yoʻli orqali bosh miya poʻstining tegishli markaziy hujayralar tizimiga oʻtadi. Psixologik jarayonda nerv qoʻzgʻalishida bizga taʼsir etgan qoʻzgʻovchining analizi paydo boʻladi va u sintezga aylanadi — Sezgi paydo boʻladi. Sezgi aʼzolari miya katta yarim sharlari faoliyati bilan bogʻliq. Insonda voqelikni bilishda koʻrish Sezgisi yetakchi oʻrinni egallaydi. Sezgilarni qayerda joylashganligiga qarab 3 ga ajratish mumkin: 1) ekstroretseptorlar — bular organizm sirtida boʻladi, ularga koʻrish, eshitish, hid bilish, taʼm bilish, tuyish Sezgilari kiradi; 2) interoretseptorlar — tanamiz ichidagi Sezgilar, bularga ichak, jigar, oʻpkadagi Sezgilar kiradi; 3) propriretseptorlar — muskul, pay, boylamlarda boʻladi. Sezgilarning hammasi oʻziga xos xususiyat va qonuniyatlarga ega.

Sezgi va uning turlari


  • Ko'zlar Ko'rish hislari, aniqrog'i rang va yorug'lik juda ko'p va xilma-xildir. Taqdim etilgan organ tufayli odamlar atrof-muhit to'g'risidagi 70% ma'lumotga ega bo'ladilar. Olimlar kattalarning ko'rish qobiliyatlari (turli xil fazilatlar) o'rtacha hisobda 35 mingga yetishini aniqladilar. Shuni ham ta'kidlash kerakki, bu kosmosni idrok etishda muhim rol o'ynaydigan ko'rishdir. Rang sezgisiga kelsak, u butunlay retinani bezovta qiladigan yorug'lik to'lqinining uzunligiga va uning amplitudasi yoki deb ataladigan kattalikka bog'liq.

  • Quloqlar Eshitish (ohanglar va shovqinlar) odamga 20 mingga yaqin turli xil ong holatini beradi. Bu hissiyot, tovush chiqaradigan tanadan chiqadigan havo to'lqinlaridan kelib chiqadi. Uning sifati to'lqinning kattaligiga, amplitudaga va shaklning tembriga (yoki ovozni bo'yashga) bog'liq.

  • Burun Hid sezgilari juda xilma-xil bo'lib, ularni tasniflash juda qiyin. Ular burun bo'shlig'ining yuqori qismini tirnash xususiyati bilan, shuningdek, tanglayning shilliq qavati bilan kechadi. Bu ta'sir eng kichik hidli moddalarni eritishi natijasida yuzaga keladi.

  • Til Ushbu organ tufayli inson har xil ta'mlarni, xususan shirin, sho'r, nordon va achchiqni ajrata oladi.

  • Teri Ta'sirchan hislar bosim, og'riq, harorat va hokazolarga bo'linadi. Ular maxsus tuzilishga ega bo'lgan to'qimalarda joylashgan asab tugunlarining tirnash xususiyati paytida paydo bo'ladi.

Download 14.42 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling