Úsh sharnirli ramalardı esaplaw Úsh sharnirli tarttırılǵan arka hám ramalardı esaplaw Statik anıq ápiwayı ramalardı esaplaw

Úsh sharnirli tarttırılǵan arka hám ramalardı esaplaw.

Ámeliyatta kóbinese úsh sharnirli sistemalardıń bir tayanıshı sharnirli qozǵalıwshan boladı. Bul jaǵdayda sistemanıń geometrik ózgermesligi tayanıshlardı óz-ara baylanıstırıwshı yamasa disklerdi óz-ara baylanıstırıwshı tartqılar arqalı amelge asırıladı.

Statik anıq ápiwayı ramalardı esaplaw

Statik anıq ápiwayı ramalardı esaplaw
Statik anıq ramalar geometriyalıq ózgermes, tuwrı, sınıq sterjenli sistema bolıp, sterjenler óz-ara qatırılǵan, ayırım jaǵdaylarda sharnirli biriktirilgen boladı. Ramanıń vertikal sterjenleri ústinler, gorizontal sterjenleri bolsa tosın (rigel')lar dep ataladı. Ramalarda sırtqı júkler tásirinen iyiwshi moment (Mx) kese kúsh (Qx) hám boylama kúsh (Nx) ishki zorıǵıwları payda boladı. Bul zorıǵıwlardı anıqlawda kesimler usılınan paydalanıladı. Rama ishki zorıǵıwları epyuraların qurıwda tómendegi qaǵıydalarǵa súyenedi:
1. Ramanıń hár bir sterjen kósheri abscissa kósheri dep qaraladı.
2. Ishki zorıǵıwlar epyuraların sızıwda esaplanǵan zorıǵıwlardıń shamaları sterjen kósherine tik etip alınadı.
3. Iyiwshi moment epyurası rama sterjenleriniń sozılǵan qatlamları tamanına sızılıp, epyuraǵa shama qoyılmaydı.
4. Kese kúsh epyurasınıń oń ordinataları ústinniń shep tárepine hám rigel'diń joqarı bólegine, teris ordinataları ústinniń oń hám rigel'diń tómengi tamanlarına sızılıp, epyurada shaması kórsetiledi.
5. Boylama kúsh epyurasınıń ordinataları qaralıp atırǵan sterjenniń eki tárepinede simmetriyalıq halda sızılıp epyurada shamalar kórsetiledi. Epyura shaması qısılǵan sterjen ushın oń, sozılǵan sterjen ushın teris boladı.
Statik anıq ramalar tómendegi tártipte esaplanadı:
1.Kinematikalıq analiz etiledi.
2.Tayanısh reakciyaları anıqlanadı.
3.Sterjenlerdegi ishki zorıǵıwlar kesimler usılınan paydalanıp esaplanadı.
4. Ishki zorıǵıwlardıń epyuraları qurıladı.
5. Epyuralardıń durıs qurılǵanlıǵı tekseriledi.
Statik anıq ramalardı esaplawdı tómendegi mısallarda qaraymız.
5-Mısal. 2-súwret, a da kórsetilgen rama ushın sırtqı júklerden payda bolǵan ishki zorıǵıwlar (Mx –iyiwshi moment, Qx –kese kúsh hám Nx –boylama kúsh) esaplansın hám epyuraları qurılsın.
Sheshiw: 1) Ramanı kinematik analiz qılıw. 2-súwret, a da kórsetilgen ramanıń tayanısh sterjenleri CT=3; diskler sanı D=1; ápiwayı sharnirler sanı (2.2) formula járdeminde berilgen ramanıń erkinlik dárejesin anıqlaymız:
boladı.
Demek, bul rama geometrik ózgermes esaplanadı.
2) Ramanıń tayanısh reakciyaların anıqlaw. Statika teńsalmaqlılıq teńlemelerinen paydalanıp, rama tayanısh reakciyaların anıqlaymız:
Tekseriw:
Demek, rama tayanısh reakciyaları durıs esaplanǵan.
3) Rama sterjenleri kesimlerindegi ishki zorıǵıwlardı anıqlaw.
Bunıń ushın ramaǵa kesimler berip, ózgeriw shegarasın anıqlaymız (2-súwret, a).
AC sterjen ushın I-I kesim beremiz
( ):


2-súwret
CD sterjen ushın II-II kesim beremiz ( ):

BD sterjenge P kúsh qoyılǵanlıǵı sebepli eki bólekke ajıratıp qaraymız. BP bólegi ushın III-III kesim beremiz ( ):

BD sterjenniń PD bólegi ushın IV-IV kesim beremiz ( ):

DK sterjen ushın V-V kesim beremiz ( ):

Bul sterjende iyiwshi moment teńlemesi ekinshi tártipli bolǵanlıǵı sebepli onıń epyurası kvadrat parabola formasında boladı.
4) Ishki zorıǵıwlar epyuraların qurıw. Joqarıda anıqlanǵan ishki zorıǵıwlardıń mánislerine tiykarlanıp ishki zorıǵıwlar epyuraları (2-súwret, b, v, g) larda keltirilgen.
5) Epyuralar durıs qurılǵanlıǵın Tekseriw. Mx, Qx, Nx epyuralardıń durıs qurılǵanlıǵın Tekseriw ushın rama túyinleriniń teńsalmaqlılıǵın tekserip kóremiz. Aldın-ala, C túyindi qırqıp, túyinge taslap jiberilgen bólekleriniń ishki zorıǵıwları tásirin qoyamız (2-súwret, d) hám túyin teńsalmaqlılıǵın tekseremiz:
Teńsalmaqlılıq shártleri orınlandı.
D túyinniń teńsalmaqlılıǵın tekseremiz. Bunıń ushın D túyindi berilgen ramadan qırqıp alamız hám oǵan ramanıń alıp taslanǵan bólekleri ishki zorıǵıwlarınıń tásirin qoyamız (2-súwret, e) hám túyin teńsalmaqlılıǵın tekseremiz:
Demek, DC, DK hám DB sterjenlerindegi epyuralar durıs qurılǵan.
6-Mısal. 3-súwret, a da kórsetilgen qıya sterjenli rama ushın sırtqı júklerden payda bolǵan ishki zorıǵıwlar (Mx –iyiwshi moment, Qx –kese kúsh hám Nx –boylama kúsh) esaplansın hám epyuraları qurılsın.
Sheshiw: 1) Ramanı kinematik analiz qılıw.
3-súwret, a da kórsetilgen ramanıń diskler sanı D=1, ápiwayı sharnirler sanı
, tayanısh sterjenleri sanı CT=3.
(2.2) formula boyınsha ramanıń erkinlik dárejesin anıqlaymız:

Demek, ramanıń statik anıq hám geometrik ózgermesliginiń zárúriy shárti orınlandı.
2) Rama tayanısh reakciyaların anıqlaw. Ramanıń A tayanıshında vertikal RA, B tayanıshında bolsa vertikal RB hám HB tayanısh reakciyaları payda boladı (3-súwret, a).

3-súwret
(3.1) statika teńsalmaqlılıq teńlemelerinen paydalanıp rama tayanısh reakciyaların anıqlaymız:

Tekseriw:
Demek, ramanıń vertikal tayanısh reakciyaları durıs tabılǵan.
3) Rama sterjenlerindegi ishki zorıǵıwlardı anıqlaw.
AC sterjen ushın I-I kesim beremiz ( ):

CD sterjen ushın II-II kesim beremiz ( ):

Bul sterjende iyiwshi moment ekinshi tártipli bolǵanlıǵı ushın, onıń epyurası kvadrat parabola kórinisinde boladı. Eger kese kúsh
bolsa, aralıqta iyiwshi moment maksimal mániske erisedi, yaǵnıy:

DB qıya sterjen ushın III-III kesim beremiz ( ). nı anıqlaw ushın DB sterjen uzınlıǵın tabamız:



cosα hám sinα mánislerin anıqlap
(a) teńlemelerge qoysaq:

4) Ishki zorıǵıw epyuraların qurıw. Joqarıda tabılǵan ishki zorıǵıw muǵdarlarına tiykarlanıp olardıń epyuraların (3-súwret, b, v, g) quramız.
5) Epyuralardı Tekseriw. C túyindi qırqamız hám oǵan taslap jiberilgen bólekleri zorıǵıwları tásirin qoyamız (3-súwret, d) hám túyin teńsalmaqlılıǵın tekseremiz:

Demek, C túyin teńsalmaqlılıqta bolıp, CA, hám CD sterjenlerdegi epyuralar durıs qurılǵan.
D túyindi qırqamız hám oǵan taslap jiberilgen bólekleri zorıǵıwları tásirin qoyamız (3-súwret, e) hám túyin teńsalmaqlılıǵın tekseremiz:

Demek, ramanıń CD, hám DB sterjenlerdegi epyuralar durıs qurılǵan.

Qurılısda tikarınan statikalıq anıq emes ramalar qollanıladı, sebebi statikalıq anıq emes sistemalar statikalıq anıq sistemalarǵa qaraǵanda bir qatar artıqmashılıqlarǵa iye, atap aytqanda bul sistemalar qolaylı hám bekkem boladı