Sh. X. Xushmurodov atom yadrosi va zarralar fizikasi

4.1-§. Yadro modellari
M a’lumki, atom yadrosi ikki xil nuklon — n vap lardan tashkil topgan murakkab kvantom exanik sistem adir. N uklonlarning o‘zaro ta ’sir qonunlariga asoslanib, atom yadrosi xususiyatlarini bayon etish, yadro strukturasini aniqlash va har xil sharoitlarda unda sodir boMayotgan jarayonlarni taqiq qilish yadro fizikasi bo‘yicha olib borilayotgan ilm iy-tadqiqot ishlarining asosiy vazifasini tashkil qiladi.
Ikki nuklon orasidagi o‘zaro ta’sir etuvchi kuch to‘g ‘risida ma’ lumot olishning bevosita usuli nuklonni nuklonda sochilishini o'rganish va 2H ning xususiyatlarini tahlil qilishdan iboratdir.
H isoblashlar uchun ikki nuklon orasida ta’sir etuvchi kuchning kattaligini emas (fazoviy, spin, izospin), koordinatalar funksiyasi potensial energiyasini bilish kerak boMadi. Biroq yadro potensiali Kulon va gravitatsion potensiallariga nisbatan ancha murakkab.
Garchi hozircha yadro potensialini analitik ravishda ifodalash mumkin boMmasa ham, uning ayrim xususiyatlari haqida yetarlicha ma’lumotga egamiz. Yadro potensiali sferik simmetriyaga ega emas. Bunga 2H ning kvadrupol momentga ega boMishi misoldir. Yadro potensiali chekli radiusga ega. U 0,5 • 10-15 m dan kichik masofalarda chuqurligi bir necha 10 MeV boMgan tortishish potensiali potensial o‘ra bilan almashinishi mumkin.
Yadro kuchlari atomlarni molekulalarda birlashtirib turuvchi kimyoviy kuchlarga nisbatan million marta katta boMsa ham, ta’sir radiuslari kichik boM ganligidan ular nisbatan z a if tuyuladi. Nima uchun shunday ekanligini tushunish uchun R masofadagi ikkita bogMangan zarra 2 R >

0. 
   de-Broyl toMqin uzunligiga ega boMsin:
   

1. 
   =-5-
   

JU03 ’

bunda zarran in g n isbiy te z lig i, // - keltirilgan m assa,