Sh. X. Xushmurodov atom yadrosi va zarralar fizikasi

a b с d e
5.11-rasm. Tomchi modeliga asosan yadroning boMinishi.
Tomchi modeliga ko‘ra, yadro boMinish shartini qarab chiqaylik. Yadro bogManish energiyasi uchun Veyszekker formulasidan yadro bogManish energiyasi:
E = [Zmp + ( j - Z ) m /7jc2 -a A + Д42/3 + yZ2A 'U3 + ... (5.9.1) Yadro shakli o‘zgargandabu formuladagi E a = Д 4 2/3 = AnR 'a sirt

ta’sir energiyasi o‘zgaradi. Sirt taranglik kuchi yadro shaklini sferik holiga qaytarishga intilsa, protonlarning kulon ta’sir energiyasi yadrodagi protonlar orasidagi masofani ortishiga, ya’ni deformatsiyalanishiga sabab boMadi. Demak, yadroning boMinishi shu ikki xil energiya yigMndisiga bogMiq.

Berilgan hajm uchun shar shakli eng kichik sirtga ega. Shuning uchun yadro a shakldan b shaklga o‘tganda (5.11 -rasm) uning sirti ortadi va demak,

sirt taranglik energiyasi Ea ortadi. Protonlar orasidagi o‘rtacha masofa ortgani uchun kulon ta’sir energiyasi Ek kamayadi. Yadroga tashqaridan berilgan uyg‘onish energiyasi yetarli boMmasa, ma’lum vaqtdan so‘ngyadro siqiladi va Ea kamayib Ek ortadi, natijadayadroda tebranishlar hosil boMadi. Yadroning uyg‘onish energiyasi yetarlicha katta boMsa, sirt taranglik kuchi protonlaming kulon ta’sir energiyasini yengishga yetarli boMmaganidan yadro shakli gantel shaklini olishi mumkin. Bu holda yadrodagi protonlar gantel uchlarida to‘planadi va endi sirt taranglik energiyasi gantel uchlarida to‘plangan yadro suyuqlik materiyasining sferik shaklini olishga «yordamlashadf». Natijada yadro ikki boMakka ajraladi. Kulon itarilish energiyasi Ek ning sirt taranglik Ea ga nisbati yadro boMina olish qobiliyatiningoMchami boMib,xizmat qiladi. Ekyadroning zaryadi Z*ga Ea esa A massa soniga proporsional boMganligidan:

	3	( Z e У