Shahrisabz davlat pedagogika instituti Boshlang‘ch talim 3-22guruh talabasi Baxtiyorova Dilnuraning tayyorlagan taqdimoti

Shahrisabz davlat pedagogika instituti Boshlang‘ch talim 3-22guruh talabasi Baxtiyorova Dilnuraning tayyorlagan taqdimoti.

Hisoblashga va isbotlashga doir masalalar yechish

• Reja:
• Geometrik masalalar turlari haqida
• Geometrik shakllarni sirkul va chizg’ich yordamida yasash.
• Yasashga doir masalalarni yechishda aksiomalar chekli marta qo’llaniladi
• Miqdorlar va ularni o’lchash
• Kesma uzunligi va uning xossalari

Geometrik masalalar turlari haqida

Matematikaning boshqa bo’limlari kabi geometriya bo’limida ham olingan nazariy va amaliy bilimlarni mushtahkamlash va malaka hosil qilish uchun uni amalda qo’llay bilish zaruriy shartdir.
Shuning uchun geometriyaning har bir bo’limida nazariy ma’lumotlardan so’ng uni masalalar yechish bilan mustahkamlash va malaka, ko’nikmalar hosil qilish kerak.
Geometrik masalalar amaliy mashqlar bilan hal qilinadigan masalalar, hisoblashga doir masalalar, isbotlashga doir masalalar va yasashga doir masalalarga bo’linadi.

Geometrik shakllarni sirkul va chizg’ich yordamida yasash.

Bu bo’limda asosan quyidagi aksiomalardan foydalanishga e’tiborni qaratish lozim.
1. Berilgan ikki nuqta orqali to’g’ri chiziq o’tkazish mumkin. (chizg’ich aksiomasi)
2. Berilgan markazi va radiusiga ko’ra aylana yasash mumkin (sirkul aksiomasi)
3. Ikki to’g’ri chiqning kesishgan nuqtasini topish mumkin,agar ular kesishadigan bo’lsa.(chizg’ich aksiomasi)
4. Ikki aylananing kesishish nuqtalarini topish mumkin,agar ular umumiy nuqtaga ega bo’lsa. (sirkul aksiomasi)
5. Berilgan to’g’ri chiziq va aylananing kesishgan nuqtalarini topish mumkin,agar ular kesishsa. (chizg’ich va sirkul aksiomasi)

Yasashga doir masalalarni yechishda aksiomalar chekli marta qo’llaniladi:

• Yasashga doir masalalar quyidagi bosqichga ko’ra tahlil qilinadi;
• 1. Tahlil bosqichi. Bu bosqichda masala yechildi deb faraz qilinib, so’ralgan shaklning taxminiy chizmasi chiziladi va unda masala shartida berilganlar aniqlanadi. So’ngra ular bilan so’ralgan shaklning asosiy elementlari orasidagi bog’lanish aniqlanadi va berilganlarga asosan so’ralgan shaklni yasash rejasi tuziladi.Bu bosqich ijodiy bosqich deb ataladi.
• 2.Yasash bosqichi. Bu bosqich ijro etish bosqichi deb atalib, tahlil bosqichida tuzilgan reja asosida so’ralgan shakl yasaladi.
• 3. Isbotlash bosqichi. Bu bosqichda yasalgan shakl masalaning shartlarini qanoatlantirishi isbotlanadi.
• 4. Tekshirish bosqichi. Bunda masala doim yechimga egami,yo’qligi,ularning nechta yechimga egaligi va qachon nechta yechimga egaligi aniqlanadi.

Miqdorlar va ularni o’lchash

Miqdor tushunchasi faqat matematika fanida qo’llaniladigan asosiy tushuncha bo’lib emas, balki fizika, kimyo kabi fanlarda ham kiritilgan tushunchalardan biri bo’lib hisoblanadi.
Ta’rif. Obyektlar yoki hodisalarga xos umumiy xossa miqdor deyiladi.

Ta’rif. Quyidagi shartlarni qanoatlantiruvchi miqdor bir jinsli additiv-skalyar miqdor deyiladi:

1) Ixtiyoriy bir jinsli a va b miqdorlarni taqqoslash mumkin,yani a=b,a>b, a2) Ixtiyoriy bir jinsli a va b miqdorlarni qo’shish mumkin, ya’ni a+b=c (yig’indi miqdor).
3) Miqdorlarni songa ko’paytirish mumkin, yani
4) Miqdorlarni ayirish mumkin,yani a=b+c shatni qanoatlantiradigan c miqdor a va b miqdorlarning ayirmasi deyiladi.
5) Bir jinsli miqdorlarni bo’lish mumkin,ya’ni a:b=x
Miqdorlarni o’lchash ularni taqqoslashga olib keladi.

Kesma uzunligi va uning xossalari

• Quyidagi shatlarni qanoatlantiruvchi musbat miqdor kesma uzunligi deyiladi.
• 1.Teng jismlar teng uzunlikka ega;
• 2.Agar kesma chekli sondagi bo’laklardan tashkil topgan bo’lsa, uning uzunligi bo’laklarning uzuliklari yigindisiga tengdir.
• Xossalari:

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT.