- Ёш оилаларда эр-хотин муносабатлари ўзига хос ҳудудий, этник, жинсий, ёш ва индивидуал психологик хусусиятларга эга бўлган эр-хотин муносабатлари шаклланишининг энг нозик ва ҳал қилувчи шакли ҳисобланади.
- У ёки бу ёш оилага хос бўлган эр-хотин муносабатлари бошқа бир эр-хотинга мос келмаслиги мумкин
- Чунки ёш оилани юзага келтирган эр-хотинлартурли хил шахслараро муносабатлар тизими, турлича таомилга эга бўлган оилаларда тарбияланган, шахс сифатида шаклланган индивидлардан ташкил топади.
- Лекин шунга қарамасдан махсус психологик тадқиқотларда ва улардан олинган натижалар асосида ёзилган илмий психологик адабиётларда ёш оилаларда эр-хотин муносабатларининг шаклланиши ва ривожланишининг умумий механизмларга оид тегишли маълумотлар келтириб ўтилган.
- Умуман ёш оилаларда эр-хотин муносабатларининг қай тарзда ривожланиши аввало шу ёш оиланинг юзага келишига асос бўлган никоҳ олди омилларининг характерига, шу оилаларнинг юзага келиш шарт-шароитлари билан узвий боғлиқдир.
- эр-хотин муносабатларининг «кутилганидек» ривожланишига халақит қиладиган кўплаб ижтимоий психологик, этник, ҳудудий, жинсий омиллар борки, ёшларимиз буларнинг барчаси ҳақида олдиндан хабардор бўлишлиги ва уларнинг
- салбий таъсирларини юмшатиб, ижобий жиҳатларини ривожлантиришга тайёр бўлишлари мақсадга мувофиқдир
- энг эзгу ниятлар билан оила қурган ёшларда эр-хотиннинг шахсий муносабатлари бахтга қарши яхшидан ёмонга қараб ривожлана бошлайди. Чунки никоҳнинг бошида кузатиладиган эр-хотин ўртасидаги кўтаринки эмоционал яқинлик аста-секинлик билан пасайиб, улар ҳиссиётларининг ўтмаслашуви рўй беради
- Эр-хотинларнинг оиладаги мулоқоти, шахслараро мулоқотнинг умумий қонуниятларига бўйсуниш билан бирга, даставвал ишдан ташқари, бўш вақтларини биргаликда ўтказиш билан шартланган ўзига хос хусусиятларига ҳам эга.
- Ҳамкасблар, ўртоқлар, дўстлар ва севишганлар ҳамма вақт ҳам бирга бўлиш имкониятига эга эмаслар, қайтанга, ўз мулоқотларини ўзлари хоҳлаган вақтларида бироз камайтириб, ҳатто узиб (тўхтатиб) қўйишлари ҳам мумкин (учрашувга бориши лозимлигини «унитиб» қўйиш, кутилмаганда «жуда банд» бўлиб қолиши
- мумкин ва ш.к).
- Эр-хотинлар эса кўпинча бундай имкониятлардан маҳрумдирлар. Улар бир хонадонда, кўпинча бир хонада бирга бўлишга «маҳкум» этилган.
- Албатта, бу гаплар кўпчилик ёшларимизда (айниқса, бир-бирларини севувчи ёшларда) тушунмовчилик, ишонмаслик, еътироз туғдириши мумкин, чунки улар, ўзинг учун азиз, севимли бўлган одам билан бирга бўлиш, унинг ёнида бўлиш «мажбурияти» бу энг орзиқиб кутилган орзунинг рўёбга чиқиши-ку деб ҳисоблашлари мумкин.
- Психологлар мулоқотнинг ўзига хос уч хил коммуникатив позициясини фарқлайдилар. Булар: «ота ёки она» «катта одам», «бола». Уларнинг ҳаммаси бир одамда мужассам бўлиши мумкин.
- «Ота ёки она» позициясида бўлиш, бу ўзининг бошқалардан устунлигини англаш, рағбатлантириш ва жазолаш ҳуқуқига эгаликни ҳис қилиш демакдир.
- «Ота ёки она» нинг мурожаати одатда панд-насиҳатли, еътирозга ўрин қолдирмайдиган, узил-кесил бўлади, у ўзи буни доимо намоён қилавермасада, бироқ ўзига ҳурматни талаб қилади.
- У тартибни назорат қилишни ва одамларни бошқаришни, жуфтига, «оталарча» («оналарча») унга ҳомийлик қилиб, худди заифроқ одамга ёндашгандек ёндашишни ёқтиради.
- «Катта одам» позицияси одамнинг атрофидагилар билан тэнг даражада мулоқотда бўла олишни билдиради. Атрофдагиларга ўз ҳукмронлигини ҳам ўтказмайди ёки ўзига нисбатан маъқулловчи» муносабатни ҳам кутмайди.
- «Бола» позициясида одам хафагарчиликка юқори сезгирликни, кўнгли бўшлик, осон ишонувчанлик, ўйинқароқлик, инжиқлик, бошқалардан меҳр олишни исташ, сезишни, кучлироқ одам томонидан паноҳ тутишни ва шу кабиларни намоён қилади.
- Агар шу позициялар ўзаро мувофиқ келса ва ўзаро мос бўлса,
- масалан кимдир жуфтига нисбатан бўлган муносабатда «оталик» ёки «оналик» позициясини турса-ю,
- иккинчи томон эса бажонидил «болалик»ни намойиш этса бу яхши,
- агар иккита «катта одам» позицияси ўзаро тўқнаш келса, бу ҳам яхши,
- бироқ оилада иккита «ота» («она») дуч келиб қолинса,
- унда уларнинг мулоқотида зўриқиш, низоли вазиятларнинг юзага келиши муқаррар.
- Психолог ва социологларнинг фикрича, келин-куёвларнинг ёши 30 дан ошмаган биринчи никоҳдагилар ёш оила ҳисобланади. Одатда ёш оила тушунчаси оилавий ҳаётнинг дастлабки 10 йилини ўз ичига олади.
- Никоҳдан ўтиб, оила қурилгандан сўнг у бир неча босқичларни босиб ўтади. Шулардан энг кўп кузатиладигани социал ва психологик жиҳатдан катта аҳамият касб этадиган ҳам айнан шу ёш оила босқичига тўғри келади.
- Бу босқичда эр-хотинларнинг оилавий ҳаёт ҳақидаги тасаввурлари шаклланади, фарзандлар дунёга келади, уларни тарбиялаш, вояга етказиш билан боғлиқ бўлган асосий ишлар амалга оширилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
