♦шарқ нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси

31

---

З а р и ф а С а и д н о с и р о в а
лангина эмас, балки азбаройи адабиётни севганидан Ҳамза 
билан ҳам яқин дўст эди. У ҳатто Ҳамза қаламига мансуб 
бир неча шеърий тўпламларнинг ношири ҳам бўлган.
Ҳамза Қўқонда доимо хавф остида яшаганидан 1917 
йилда Тошкентга келган. Аммо душманлар бу ер да хам 
унинг изини пойлаганлар. Ш у сабабдан дадам бу истеъдод- 
ли шоирни сақлаб қолм оқ зарурлигини туш униб, уни Тур- 
кистонга, бизнинг уйга, замоннинг нотинч кунлари ўтиб 
кетгунга кадар хуфя истиқомат этиш учун таклиф қилган 
ва уни ўзи билан олиб келган. Афтидан, дадам Ҳамзадан 
ўзининг ижодий ишларидан бўш вақтларида бизнинг муси- 
қий тарбиямиз билан хам машғул бўлишни илтимос қил- 
ган.
Ташқаридан кимдир кириб, Тошкентдан келган меҳмон 
бизларни кўрм ак истаганини айтгач, Зулфия икковимиз 
Ҳамза аканинг хузурига чикдик. Катта за л дан иборат мех- 
монхона ўртасидаги оёқлари йўғон, куббали, катта стол 
ёнида Ҳамза а ка ўтирар эди. Биз шаҳаримиз урф-одатига 
кўра, унга эгилиб салом бердик. Уялибгина айтган «Асса- 
лом» деган сўзимиз эшитилар-эшитилмас эди. Аммо у са- 
ломимизга алик олиб, ўрнидан турди.
Хамза ака баланд бўйли, ингичка қоматли, рангпар йи- 
гит экан. Й ирик, хаёлчан кўзлари ун и н г шоирлиги, ички 
дунёсининг кенглиги, руҳининг нозиклиги, камолотга етган 
истеъдоди, ю ксак завқи ва ақлини тасвир этарди. У нинг 
сиймосидаги ёқимли вазминлик ва мулойимлик хар бир 
кимсани ўзига тортар, ш унинг учун хам хар бир одам их- 
тиёрсиз равишда унга муҳаббат ва ҳурмат ҳис этар эди.
Биз, Зулфия икковимиз, биринчи кунданоқ Ҳамза ака- 
ни суйиб кол дик. Ҳар кун и кечкурун ташқарига ошиқамиз. 
Ханифа она эса ўн етти ёшда, бўйи етган, паранжида; унга 
ташкарига чикм ок, бегона йигитга кўр и н м оқ мумкин эмас. 
Шарифа олти яшар, эндигина ўқиш -ёзиш ни ўргана бошла­
ган бўлса керак. Зулфия ўн иккида, менга эса т ў ққ и з ёш 
тўлган. Биз икковимиз Ҳамза акага жуда тез калин ошно 
бўлиб кол дик.
Ҳамза ака саҳарга кадар ўз ижоди ила машғул бўлгани 
учун кеч туради. Нонуштадан пешинга, кейин кечки овкат­
га кадар ёзади, босим ва муттасил ишлайди. Кечки о в кат- 
дан сўнг биз унинг хузурига чикамиз. Биз билан шуғулла-
32

---

О й б е ги м м е н и н г
ниш унга бир эрмак, бир қадар дам олиш, ижодий танаф­
фус бўлган бўлса ажаб эмас.
Биринчи кун танишганимиз ҳамон Ҳамза ака бизга шеър 
ёзишдан сабоқ беришга киришди.
Стол устида бир даста о қ қоғоз тайёрланган. Ҳамза ака 
бир варақ қоғоз олди-да, наср билан, бир неча сатр ёзди ва 
уни менга узатиб, ёзилган жумлалардаги сўзларнинг жой- 
ларини ўзгартириш , қофия топиш ва бу сўзларни тўрт 
сатрли шеър шаклчга келтириш кераклигини айтди.
Козон да бўлса, чўмичга чикади, деган дек, тайёр ёзув- 
дан тўрт сатр шеър ясамоқ қийин эмас эди. Билмадим, 
неча дақи қа сарф килдим, бош котирдимми, йўкм и, куйи- 
даги тўрт сатрни ёздим:
М а к т а б — б и з н и н г ж о й и м и з ,
О л т и н - к у м у ш со й и м и з .
А г а р и л м ў қ и с а к ,
—
Б у т у н д у н ё — о й и м и з .
Хотирамга бир умрга битилиб кол га н бу сатрлар, Ҳамза 
ака билан биринчи учрашувдек, хамон ёдимда.
Дадам Ҳамза акани яхшилаб мехмон килиш ни ойимга 
буюрган. О йим нинг меҳмонга хурмати жуда зўр. Эрталаб 
иссик нон, патир, янги пиширилган сариёғ, каймок, мураб- 
болар билан патнис ясаб чикаради. Пешинда шўрвами, 
маставами, кечкурун эса к у ю к овкат... Бутун оила уни 
севамиз, хурматини, мехмоннавозликни бажо келтиришга 
тиришамиз.
Кунлар ўта бошлади. Тунлар у зайди. Энди, биз кичик- 
ки ч и к шеърлардан достонларга ўтдик. Ҳамза ака эртакнинг 
кони, булоғи экан. У н и н г эртаклари «М инг бир кеча»даги 
Ш ахризоданинг эртаклари сингари битмас ва туганмас. Хар 
кеча бир эртак сўзлаб беради ва эртага шундан достон 
ясаб чикм окни бу юради. Бу менга сира кийин эмас эди. 
Ш еърият учун ю ксак бадиийлик зарурлигини тушунмасам 
хам «келди», «кетди» сўзларидан кофия ясаш ва ҳижоларни 
бармок билан санаб, «фоилотун, фоилотун, фоилун» ўлчо- 
вига сол ишга хеч кийналмас эдим. Бир он мушкулотда 
қолсам, дархол Ханифа опам ёрдамга келарди. Жуда ўткир 
эди у, шеъриятга хаваси зўр эди. Уйда ўтириб, дафтар- 
дафтар шеър ёзар эди.
2 —
1157