Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti anorqulova ozoda nizomjon qizi

zot kabi ko‘plab konseptlarni ifodalaydi. “Ota-bola — bir bog‘, Biri — gul, biri—
bog‘bon”. Ushbu maqolda oila bog‘ga qiyos etilib, unda ota va farzand 
munosabatlari gul va bog‘bon o‘rtasidagi holatga tenglashtirilmoqda. Ya’ni 
bog‘bon gulni qanchalik mohirlik bilan ishlov berib qarasa, mehr bersa, parvarish 
qilsa, gul shunchalik chiroyli, atrofga o‘z iforini tarqatuvchi va o‘zgalarga zavq 
bag‘ishlovchi bo‘ladi. Ota mehr bilan, to‘g‘ri tarbiyalagan farzand, albatta, 
kelajakda xalq koriga yaraydigan va o‘ziga rahmat yog‘diradigan inson bo‘lib 
yetishishi shubhasiz. Negaki, “Farzand kamoli — ota jamoli”. Tahlilimizda 
bog‘bonlik otaga qiyos etilgan bo‘lsa, vaqti kelib, bu vazifa farzandga o‘tishi ham 
mumkin. Chunki ota qarigach, farzand uchun bog‘dagi gulga aylanadi. Ya’ni endi 
unga parvarish, mehr va e’tibor kerak. O‘z padari buzrukvoriga himmat qilgan, 
asrab-avaylagan va duosini olgan farzand hamisha el ichida aziz va mukarram 
bo‘ladi. Zero, “Otangga qilganingni farzandingdan ko‘rasan.” “Yelka yag‘ri — 
otaga meros, Ota yag‘ri — o‘g‘ilga meros”. O‘zbek xalqi juda dono va ziyrak, 
notiq xalq bo‘lib, birgina otaning farzand o‘stirib, kamolga yetkazish 
19
Рахматова М.М. Инглиз, ўзбек ва тожик миллий маданиятида “гўзаллик” концептининг лисоний 
хусусиятлари. Фалсафа докторлиги (PhD) диссертацияси автореферати. – Бухоро, 2019. – 13-бет. 
20
Басова Л.В.. Концепт труд в русском языке (на материале пословиц и поговорок) Автореферат 
диссертации на соискание ученой степени кандидата филологических наук. – Тюмень 2004. – C.24. 

---

16 
mashaqqatlarini ikki jumlada aks ettirib bera olgan yuqoridagi kabi maqollarni 
yaratishgan. Dastlab, maqolda keltirilgan “yag‘ir” so‘ziga e’tibor qaratadigan 
bo‘lsak, uning bir nechta ma’nolari mavjud. Birinchi ma’nosi – ot, eshak, tuya 
kabi hayvonlar ustida terining og‘ir yukdan ezilishi, ishqalanishi tufayli yuz 
beradigan yiringli yara, jarohat ma’nosida kelsa, ko‘chma ma’noda og‘ir yuk yoki 
zarba tufayli kishi yelkasida hosil bo‘lgan jarohat, yara ma’nosida, yana bir 
o‘rinda kiyim-boshning juda iflos, isqirt holati ma’nolarida qo‘llaniladi.
21
Shu
qadar ko‘p, og‘ir va kezi kelganda, zavqli oila tashvishlari, farzandlar kamoli, 
ro‘zg‘orning kam-u ko‘stlari, burchlari va shu kabi amallar ota zimmasidagi 
vazifalar sanaladi. Bularning natijasida paydo bo‘lgan yag‘irlar baquvvat va katta 
hayvonlarnikidan hecham qolishmaydi. Farzandlar esa ana shunday otalarining 
fazilatlarini o‘zlashtirishi, qadrlashi hamda kerak bo‘lsa, meros bilishi zarur. 
Sababi, “Farzand — belning quvvati”. 
Bobning ikkinchi fasli “O‘zbek xalq topishmoqlari matnida “ota”