Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti intelektual tizimlar va kompyuter texnologiyalari fakulteti

OLIY VA O’RTA-MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
SHAROF RASHIDOV NOMIDAGI
SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI
INTELEKTUAL TIZIMLAR VA KOMPYUTER TEXNOLOGIYALARI FAKULTETI
KOMPYUTER ILMLARI VA DASTURLASH
TEXNOLOGIYALARI YO’NALISHI
3-KURS 303-GURUH TALABASI
JAXONAVA MAFTUNA
DASTURIY INJINIRING FANIDAN
Refarat
Tekshirdi: Urunbayev J
Bajardi: Jaxanova M


SAMARQAND – 2023

“Dasturiy ta’minotga bo‘lgan talablarni tahlil qilish’’.

Reja:

1. 
   Dasturiy ta’minot haqida malumot.
   
2. 
   Dasturiy ta’minotga bo‘lgan talablarni tahlil qilish.
   
3. 
   Dasturiy ta’minotga bo‘lgan talablarni tahlil qilish qadamma qadam tushuntirish.
   

Dasturiy ta’minot haqida malumot

Dasturiy ta’minot, bir nechta maqsadlarni qamrab oladigan va aholi (foydalanuvchilar) yoki tashkilot (kompaniya, korxona, hokimiyat, universitet, ma'muriyat, etc.) talablari yoki ish sharoitlariga mos kelishini ta'minlaydigan dasturlar tizimi. Bu tizimlar, xizmat ko‘rsatish, ma’lumot omborlari, amaliyotlar, saytlar va boshqalar kabi bir necha turdagi dasturlardan iborat bo‘lishi mumkin.
Dasturiy ta'minot - bu kompyuterga nima qilish kerakligini ko'rsatadigan ko'rsatmalar yoki dasturlar to'plami. Bu kompyuter yoki boshqa raqamli qurilma muayyan vazifalar yoki operatsiyalarni bajarish uchun foydalanadigan elektron ma'lumotlar va ko'rsatmalar to'plamidir.
Dasturiy ta'minotning ikkita asosiy turi mavjud: tizim dasturiy ta'minoti va amaliy dasturiy ta'minot. Tizim dasturiy taʼminotiga operatsion tizim, qurilma drayverlari, yordamchi dasturlar va kompyuter texnikasi va resurslarini boshqaradigan va boshqaradigan boshqa dasturlar kiradi. Amaliy dasturiy taʼminot maʼlum vazifalarni bajarish yoki muayyan muammolarni hal qilish uchun moʻljallangan dasturlarni oʻz ichiga oladi, masalan, matn protsessorlari, elektron jadval dasturlari va grafik dizayn vositalari. Dasturiy taʼminot Java, Python, C++ va boshqalar kabi turli dasturlash tillari yordamida ishlab chiqilishi mumkin. Dasturiy ta'minotni ishlab chiqish jarayoni talablarni to'plash, loyihalash, kodlash, sinovdan o'tkazish va texnik xizmat ko'rsatish kabi turli bosqichlarni o'z ichiga oladi.
Dasturiy taʼminot zamonaviy hisoblashning muhim jihati boʻlib, biznes va moliyadan tortib koʻngilochar, taʼlim va aloqagacha boʻlgan keng doiradagi ilovalarda qoʻllaniladi.
Dasturiy ta’minot adrasdan boshlang‘an va uni tugatishga borgandan so‘ng bo‘sh qolmaydi. Bu tizimlar istiqbolli, xavfsiz va yaxshi tanlagan holatda qolishi uchun turli qulayliklar ko‘rsatishi va muhofaza qilishi kerak. Bunday tizimlarning ishlashi, murakkabligi va xizmat ko‘rsatishda aholi yoki tashkilotlarning talablari va ish sharoitlariga mos keluvchi yolg‘on va ko‘p narsalari tushuntirilgan holda tuziladi. Dasturiy ta'minot talablarini tahlil qilish - bu dasturiy ta'minot javob berishi kerak bo'lgan talablarni aniqlash, tahlil qilish va aniqlash jarayoni. Bu manfaatdor tomonlardan ma'lumot to'plash, ularning ehtiyojlarini tushunish va ushbu ehtiyojlarni qondirish uchun dasturiy ta'minotning xususiyatlari va funktsiyalarini aniqlashni o'z ichiga oladi. Tahlil bosqichi loyiha maqsadlariga mos kelishini ta'minlash uchun ishlab chiqiladigan tizim haqida batafsil tushuncha yaratishga qaratilgan.
Ba'zi tushunchalar azaldan, ba'zi yirik tashkilotlar ikkinchi yoki uchunchi toifa talabalarga mos kelishga harakat qilmoqda, qo‘l kelganda esa yana ba'zi tashkilotlar o‘zlarining maxsus dasturiy ta’minot tizimlarini tuzishadi. Bunday tizimlarning tuzilishi va xizmat ko‘rsatishida nafaqat talaba va xaridorlar, balki korxona, hokimiyat, universitet, ma'muriyat va hokazo tashkilotlar ishlatiladi.
Dasturiy ta’minot tizimlari faqat o‘zaro aloqada emas, balki internet orqali ham bog‘lanishni ta’minlaydi. Internet orqali bog‘lanish dasturiy ta’minot tizimining buhudagi qismi bo‘lib, saytlar, mobil ilovalar va shu kabi asosiy vositalar orqali ko‘rsatiluvchi xizmatlar uchun ishlatiladi. Internet ta’minoti orqali aholi va tashkilotlar parol bilan muvofiqlashib, dasturiy ta’minot tizimlariga kirish mumkin. Bu ko‘rsatkich ta’minoti hodisalarini pastga surish, saytlarga hekimga kirish muqoblari, veb-saytlar bilan muhokama, onlayn savdo va hududlar hisoblanadi.
Jumladan, dasturiy ta’minot, aholi yoki tashkilot talablari va ish sharoitlariga mos kelishini ta’minlaydigan tizimlardir. Ular, xizmat ko‘rsatish, ma’lumot ruxsat etish, amaliyotlar, veb-saytlar va boshqa turdagi dasturlar kabi bir necha turdagi tashkilotlarda ishlatiladi. Bu tizimlar istiqbolli, xavfsiz va yaxshi tanlagan holatda qolishini ta’minlash uchun muhofaza qilinadi.
Dasturiy ta’minotga bo‘lgan talablarni tahlil qilish, murakkab va keng ko‘lamli jarayondir, shuning uchun bu refarat maqsadida, o‘zgaruvchi, taqsimlash, yevro standartlariga ko‘ra baholash, protsesslar, va ko‘rsatkichlarni ko‘zdan kechirish kabi qatorning nechta muhim masalalariga tushuntirmaylik.
Dasturiy ta’minotga bo‘lgan talablarni tahlil qilish uchun bir necha qadamlar ko‘rsatilishi mumkin. Birinchi qadam todoqlangan dastur tavsifini va umumiy personal va xodimlar to‘plamini tahlil qilishdan iborat. Bunday tahlil jarayoni davomida, dasturning joriy holati, mahalliy, mintaqaviy yoki jamoaviy talablarga mos kelishini aniqlashda foydalaniladigan ma’lumotlarni to‘playdi.
Ikkinchi qadam o‘zgaruvchilarni aniqlashga bag‘ishlangan. Bu sharoitda, dasturning yangi versiyalari va kiritilishi mumkin bo‘lgan barcha yangiliklari kuzatish kerak. O‘zgaruvchilar va navbatdagi omillar hisoblanadi. Bu qadam davomida, taqdim etilgan dasturlarning tafsilotlariga nazar tashlash shartdir.
Uchunchi qadam, taqsimlash bilan bog‘liq. Bu jarayon davomida, dasturning asosiy qismlariga, modullariga yoki funktsiyalariga taqsimlashning qanday amalga oshirilishini yaxshiroq tushuntirish kerak. Taqsimlash, dastur tavsifining darajasini pastga ko‘taradi. Bunday qilib, dasturdiriazlarning birlashgan barcha jihozlarini ifodalash yaxshiroq bo‘ladi.
To‘rtinchi qadam standartlarni baholash. Avvalgidek, dastur tavsifining asosiy va ilg‘ori standartlarga mos kelishini ta’minlash lozim. Bu standartlarni baholash orqali, dasturdiriazlarning tayyorlashi va to‘g‘ridan-to‘g‘ri barkamollashishi amalga oshiriladi.
Beshinchi qadam, protsesslarni nazorat qilish. Nima protsesslar yaxshiroq-ishlaydi va yakunlanishini nazorat qilish shartdir. Bu protsesslar, haydovchi dasturlar, debuglash va Xatolar aniqlanishi, tahlil dasturlar va yagona hisob-kitob kutubxonasi protocolsizligi hisoblanadi.
Oxirgi qadam, ko‘rsatkichlarni ko‘zdan kechirish. Dasturning ish tizimini va ko‘rsatkichlarini aniqlash va ko‘zdan kechirish olg‘a ko‘rsatiladi. Shunga ko‘ra, netyuzhing uchun havfsizlikgini, yukni va hisoblagichni ko‘zdan kechirish shartdir.
Jumladan, dasturiy ta’minotga bo‘lgan talablarni tahlil qilish, murakkab jarayon, lekin juda muhim. Ushbu jarayon borasida yaxshi tushuntirilmagan narsalar og‘ir nato‘xtayapdi, shuning uchun bitta xat-dokumentgalardan foydalanish shartdir.
Dasturiy ta’minotga bo‘lgan talablarni tahlil qilish, murakkab va keng ko‘lamli jarayondir, shuning uchun bu refarat maqsadida, o‘zgaruvchi, taqsimlash, yevro standartlariga ko‘ra baholash, protsesslar, va ko‘rsatkichlarni ko‘zdan kechirish kabi qatorning nechta muhim masalalariga tushuntirmaylik.
Dasturiy ta’minotga bo‘lgan talablarni tahlil qilish uchun bir necha qadamlar ko‘rsatilishi mumkin. Birinchi qadam todoqlangan dastur tavsifini va umumiy personal va xodimlar to‘plamini tahlil qilishdan iborat. Bunday tahlil jarayoni davomida, dasturning joriy holati, mahalliy, mintaqaviy yoki jamoaviy talablarga mos kelishini aniqlashda foydalaniladigan ma’lumotlarni to‘playdi.
Ikkinchi qadam o‘zgaruvchilarni aniqlashga bag‘ishlangan. Bu sharoitda, dasturning yangi versiyalari va kiritilishi mumkin bo‘lgan barcha yangiliklari kuzatish kerak. O‘zgaruvchilar va navbatdagi omillar hisoblanadi. Bu qadam davomida, taqdim etilgan dasturlarning tafsilotlariga nazar tashlash shartdir.
Uchunchi qadam, taqsimlash bilan bog‘liq. Bu jarayon davomida, dasturning asosiy qismlariga, modullariga yoki funktsiyalariga taqsimlashning qanday amalga oshirilishini yaxshiroq tushuntirish kerak. Taqsimlash, dastur tavsifining darajasini pastga ko‘taradi. Bunday qilib, dasturdiriazlarning birlashgan barcha jihozlarini ifodalash yaxshiroq bo‘ladi.
To‘rtinchi qadam standartlarni baholash. Avvalgidek, dastur tavsifining asosiy va ilg‘ori standartlarga mos kelishini ta’minlash lozim. Bu standartlarni baholash orqali, dasturdiriazlarning tayyorlashi va to‘g‘ridan-to‘g‘ri barkamollashishi amalga oshiriladi. Beshinchi qadam, protsesslarni nazorat qilish. Nima protsesslar yaxshiroq-ishlaydi va yakunlanishini nazorat qilish shartdir. Bu protsesslar, haydovchi dasturlar, debuglash va Xatolar aniqlanishi, tahlil dasturlar va yagona hisob-kitob kutubxonasi protocolsizligi hisoblanadi.
Oxirgi qadam, ko‘rsatkichlarni ko‘zdan kechirish. Dasturning ish tizimini va ko‘rsatkichlarini aniqlash va ko‘zdan kechirish olg‘a ko‘rsatiladi. Shunga ko‘ra, netyuzhing uchun havfsizlikgini, yukni va hisoblagichni ko‘zdan kechirish shartdir.
Jumladan, dasturiy ta’minotga bo‘lgan talablarni tahlil qilish, murakkab jarayon, lekin juda muhim. Ushbu jarayon borasida yaxshi tushuntirilmagan narsalar og‘ir nato‘xtayapdi, shuning uchun bitta xat-dokumentgalardan foydalanish shartdir.


Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   https://chat.openai.com/ functional requirements in a protected information system management//:
   
2. 
   https://elib.buxdu.uz/index.php/pages/referatlar-mustaqil-ish-kurs-ishi/item/14221-axborotni-himoya-qilish-tizimini-amalga-oshirilishi-usullari
   

3.https://jahongir21.blogspot.com/2015/04/mavzu-dasturiy-taminoti.html