Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti kadrlarni innovatsion boshqarish

13.4. Texnoparklarni rivojlantirishda davlatning roli

Texnoparklarni qurish bilan bog‘liq holda davlat o‘zini qanday tutganini ko‘rib chiqamiz.

Umuman olganda, ushbu davrda texnoparklar Rossiyada o‘z o‘rnini topa oldi. Bunda davlat va tadbirkorlar uyushmalari tomonidan tashkillashtirilgan maxsus moliyalashtirish mablag‘lari, Rossiya fundamental tadqiqotlar fondi, ilmiy-texnik sohadagi korxonalarning kichik shakllarini rivojlantirishga ko‘maklashish fondi va boshqalar muhim rol o‘ynaydi.
Ammo bu sohada ko‘plab muammolar mavjud. Texnoparklarni rivojlantirishni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashning asosiy muammolari ularni yaratish va rivojlantirish uchun ishonchli huquqiy asoslarning yetishmasligi (garchi texnoparklarning kontseptsiyasi va xususiyatlari, ularni yaratish konsepsiyasi va texnologiyasi allaqachon ishlab chiqilgan bo‘lsa ham) va tashqaridan moddiy, texnik va moliyaviy yordam. Vaziyat, shuningdek , mamlakatdagi og‘ir iqtisodiy vaziyat, ayniqsa, ishlab chiqarish uchun yuqori soliqlar va kreditning yuqori narxi bilan murakkablashadi.
Investments Bank Consulting axborot agentligining yozishicha, texnoparklarga pul sarflashning asosiy sababi texnoparklarning rezident kompaniyalarini buyurtmalar bilan ta’minlash imkoniyatidir. Ammo shuni ta’kidlash kerakki, IT-kompaniyalarning o‘zlari boshqacha fikrda. Texnoparklar ish joylarini yaratadiganga o‘xshaydi. Ularning yaratilish g‘oyasi ma’lum bir hududda bir sohada ixtisoslashgan va innovatsion salohiyatga ega kompaniyalarni jamlashdir. Qulay ish sharoitlari, ijaraga beriladigan imtiyozli stavkalar va, albatta, rivojlangan infratuzilma xalaqit bermaydi.


13.5. Texnoparklarni rivojlantirish bilan bog‘liq muammolar

Texnoparklar yuqori texnologiyali sanoatni tashkil qilishning samarali shakli bo‘lishi mumkin. Buni ko‘p yillik xorijiy tajribalar tasdiqlaydi. Texnoparklar Hindiston, Xitoy, Yevropa va AQShda o‘nlab yillar davomida mavjud. Ular bir-biridan farq qilsa-da, ularning umumiy xususiyatlari ham mavjud: yaxshi infratuzilma va biznes yuritish uchun maxsus qoidalarga ega bo‘lgan alohida maydon. Bu bojxona to‘lovlari, soliq yig‘imlari, valuta operatsiyalari, kompaniyalarni yaratish va ro‘yxatdan o‘tkazish tartibiga taalluqlidir. Shuningdek, ofislarni va ishlab chiqarish binolarini ijaraga olish va sotib olish uchun imtiyozli narxlar. Vaziyatlarning muvaffaqiyatli kombinatsiyasi bilan, bunday shakllanishlar ishtirokchilarning o‘zaro ta'siri tufayli qo‘shimcha ta’sir ko‘rsatishi mumkin.

Rossiyada texnoparklar zarurligi haqida ancha oldin, o‘n besh yildan ko‘proq vaqt oldin gaplashilgan. Ular hattoki paydo bo‘ldi, ammo texnoparklar emas, balki "inkubatorlar" bo‘lib chiqdi. Bunday ta'limning odatiy namunasi - Moskva davlat universitetining Ilmiy bog‘i. Umuman olganda, ushbu loyiha muvaffaqiyatli bo‘ldi. Ammo "inkubator" ning g‘oyasi - yosh, endigina rivojlanayotgan korxonalar uchun imtiyozli sharoitlar yaratish, ularga mustaqil hayot uchun kuch-quvvat olish imkoniyatini berishdir. Bog‘doy bolalar inkubatsiya zavodidan chiqib, yangi avlodga yangi avlod uchun joy ajratishi kerak. Aslida, bu sodir bo‘lmaydi. Parkning ko‘plab birinchi uy hayvonlari hali ham o‘sha yerda qolmoqda. Albatta, rotatsiya bor, ammo bo‘shagan joylar asosan ochiq tanlov asosida emas, balki tanish orqali to‘ldiriladi.
Shunga o‘xshash "inkubatorlar" boshqa shaharlarda, odatda yirik universitetlar yoki institutlar atrofida ham paydo bo‘lgan, ammo ular yuqori texnologiyali biznesning rivojlanishiga sezilarli turt­ki­ berma­gan. Aksincha, ular o‘rtacha ijara haqi va qabul qilayotgan muassasasiga sodiqlik bilan ofis markazlariga aylandilar. Bundan tashqari, barcha texnoparklarda tabiiy bo‘shliq cheklovlari mavjud, chunki ular boshqa tashkilotlar hududida joylashgan bo‘lib, uy-joy qurishni nazarda tutmaydi. Zelenograddagi texnoparkning maydoni 11,5 ming kvadrat metrni tashkil qiladi. m (shu jumladan 10 ming kvadrat metr sanoat binolari m), Moskva davlat universiteti ilmiy parki - 11 ming kvadrat metr. m, “Kurchatovskiy” - taxminan 20 ming kvadrat metr. m Agar ular kengaytirilishi mumkin bo‘lsa, unda birozgina.
Hozirgi kunda ko‘plab IT-kompaniyalar ikkita hal qilinmaydigan muammoga duch kelishmoqda. Birinchisi, kadrlarning keskin etishmasligi: 30% va undan ko‘proqga yetadi. Mahalliy kadrlar firmalar o‘rtasida taqsimlanmoqda, mutaxassisning ish haqi har bir o‘tish paytida ko‘tariladi. Hududlar kadrlar manbai bo‘lib qolmoqda. Uy-joy yetishmovchiligi va yuqori narx sharoitida MDH mamlakatlaridan mutaxassislarni jalb qilish qo‘shimcha qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi: ish haqi kvartira ijarasi narxida ko‘tariladi va ijarachi kompaniya immigratsiya masalalari bilan shug‘ullanishi kerak. Ikkinchi muammo – bu binolarning etishmasligi va ofislarni ijaraga olishning yuqori narxi. Ushbu omillar, xususan, o‘zlarining narx ustunligini yo‘qotayotgan dasturiy ta'minot eksportchilarimizning pozitsiyalariga salbiy ta'sir ko‘rsatmoqda. Agar mavjud tendentsiyalar davom etsa, vaziyat tanqidiy bo‘lib qolishi mumkin va manfaatdor kompaniyalar rahbarlari buni tushunishadi.
Kichik firmalar masofadan turib ishlashni tashkil qilish uchun vaqt va pul sarflamaslik uchun o‘z resurslarini bir joyga jamlashni afzal ko‘rishadi. 
Bizneslari eksportdan uzoq bo‘lgan kompaniyalar uchun texnoparklarda qatnashish g‘oyasi unchalik ahamiyatli emas. Tizimlarni birlashtiruvchi firmalarning ko‘plab top-menejerlari texnoparklar haqida eshitmaganlar, ammo, albatta, ular qulay va arzon ofis maydonlaridan bosh tortishmaydi.
Rossiyada texnoparklarni rivojlantirishning asosiy muammosi shundaki, texnoparklarni yaratish va rivojlantirish uchun aniq qonuniy asos yo‘q. Ushbu soha mamlakatimizda boshqa ko‘plab sohalarga qaraganda ancha kech paydo bo‘ldi, bu tajriba etishmasligi va zarur bilimlarning yetishmasligidan dalolat beradi. Texnoparklarni tashkil qilishning yakuniy texnologiyasi allaqachon mavjud, ammo ko‘plab mutaxassislarning fikriga ko‘ra, bu juda noaniq va noaniq. Axborot texnologiyalari sohasini rivojlantirish bo‘yicha qabul qilingan Kontseptsiyada, AT bozorining institutsional asoslarini shakllantirish choralaridan biri sifatida, texnoparklarni yaratish “mutaxassislarning tanqidiy massasini shakllantirish va ularni telekommunikatsiya bilan ta’minlash imkoniyatini yaratish” deb nomlangan. Arzon narxlarda kerakli sifatli xizmatlar. Texnoparklar soliq solish va biznesning maxsus rejimiga ega bo‘lgan texnologik-innovatsion maxsus iqtisodiy zonalarda (EIZ) joylashgan bo‘lishi mumkinligi to‘g‘risida kelishib olindi. Bu juda muhim qadam, chunki avvalroq Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi vakillari biron bir joyda joylashgan kompaniyalar har qanday soliq imtiyozlariga ega bo‘lishlari haqidagi fikrni rad etishgan.
Texnoparklarning ayrim loyihalari ma’lum IT-kompaniyalar tomonidan tashabbus qilinadi va jamoatchilik fikri ular bilan bog‘liqdir. Ishonchsizlik juda zo‘r va firmalar shunchaki o‘z muammolarini davlat hisobidan hal qilishga urinishlariga katta shubha bor.
G‘arbning yirik sotuvchilarining mavqei juda muhimdir, chunki ular boshqa mamlakatlarda o‘xshash parklarni shakllantirishda hal qiluvchi rol o‘ynagan va ularsiz keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmaydi. Aviatsiya, avtomobil va energetika korporatsiyalari boshqa mamlakatlarning texnoparklarida muvaffaqiyatli ishlamoq­da. Rossiyada Boeing allaqachon SAPR tizimlari bilan ishlashga qodir bo‘lgan xodimlarning yetishmasligiga duch keldi. Biz muhandislarni qayta tayyorlash uchun keng ko‘lamli tadbirlarga muhtojmiz va bu ham davlat yondashuvini talab qiladi.
Texnoparklarini rivojlantirish yo‘lidagi quyidagi eng muhim to‘siqlarni ajratib ko‘rsatish kerak:
a) texnoparklarni yaratish va rivojlantirish uchun ishonchli huquqiy asoslarning yetishmasligi (garchi texnoparklarning konsepsiyasi va xususiyatlari, ularni yaratish konseptsiyasi va texnologiyasi allaqachon ishlab chiqilgan bo‘lsa);
b) davlat tomonidan moddiy-texnik va moliyaviy yordamning etishmasligi;
d) malakali kadrlarning yetishmasligi;
e) mamlakatdagi qiyin iqtisodiy vaziyat; ishlab chiqarishga yuqori soliqlar; kreditlarning yuqori qiymati;
f) davlat "texnopark" tushunchasiga xos bo‘lgan afzalliklar to‘g‘risida tushunchaga ega emas;
g) biron narsani muvofiqlashtirish, qaror qabul qilish zarur bo‘lgan nazorat organlari. Investor barcha hujjatlarni topshirishi va javob olishi mumkin bo‘lgan "bitta oyna" tizimi mavjud emas;
h) ishlab chiqarish madaniyati pastligi; boshqaruv tajribasining etishmasligi.