Шартли белгилар, белгилашлар ва қИСҚартмалар

 
7.4. Дарё оқимига атмосфера ёғинлари ва ҳаво ҳароратининг 
биргаликдаги таъсирини статистик баҳолаш 
 
Тоғ дарёлари оқимининг шаклланишига атмосфера ёғинлари ва ҳаво 
ҳароратининг биргаликдаги таъсирини статистик баҳолаш муҳим илмий ва 
амалий аҳамиятга эга. Ушбу масалани ўрганишда ҳам, яъни ўзгарувчилар 
орасидаги боғланишни статистик баҳолашда Г.А. Алексеев таклиф этган 
объектив тенглаштириш ва нормаллаштириш усулини қўлладик [21].
Гидрометеорологик ўзгарувчилар сони тўртта бўлгани ҳолда, метеорологик 
станциялар учта (Деҳауз, Шаҳристон довони, Анзоб довони) эканлигини 
эътиборга олиб, қуйидаги турдаги кўп омилли ҳисоблашлар бажарилди: 
Q
Дуп
 = f [(

Х
X-III
, 

Х
IV-IX
)
Дех
, (

t
VI-IX
)
Фед
], 
Q
Дуп
 = f [(

Х
X-III
, 

Х
IV-IX
)
Анз
, (

t
VI-IX
)
Фед
],
Q
Дуп
 = f [(

Х
X-III
, 

Х
IV-IX
)
Шахр
, (

t
VI-IX
)
Фед
],

---

129 
бу ерда: Q
дуп 
- Зарафшон дарёсининг Дупули гидропостида ўлчанган ўртача 
йиллик сув сарфлари, 

Х
X-III 
ва

Х
IV-IX
- метеостанцияларда кузатилган 
қишки ва ёзги ёғинларнинг йиғиндиси, (

t
VI-IX
)
Фед
- Федченко музлиги 
метеорологик станциясида июнь-сентябрь ойларида қайд этилган ўртача 
ойлик ҳаво ҳароратлари йиғиндиси. 
Бундан ташқари Деҳауз, Анзоб довони ва Шаҳристон довони 
метеорологик станцияларининг айнан шу ҳисоб даврларига тегишли бўлган 
маълумотларнинг ўртача қийматлари олиниб, улардан алоҳида ўзгарувчилар 
сифатида фойдаланилди ва қуйидаги боғланиш статистик баҳоланди: 
Q
Дуп
 = f (

Х
X-III
, 

Х
IV-IX
, 

t
VI-IX
) , 
бу ерда: Q
дуп 
– ўртача йиллик сув сарфлари, УX
X-III 
ва УX
IV-IX
- 
метеостанцияларда ўлчанган қишки ва ёзги ёғинлар йиғиндисининг ўртача 
қийматлари, 
У
t
VI-IX
- Федченко музлиги метеостанциясида ўлчанган ўртача 
ойлик ҳаво ҳароратлари йиғиндиси. Ушбу гидрометеорологик ўзгарувчилар 
орасидаги боғланишлар статистик баҳоланди (7.8-жадвал). 
7.8-жадвал 
Зарафшон дарёси ўртача йиллик сув сарфлари билан иқлимий омиллар 
орасидаги боғланишларнинг статистик кўрсаткичлари 
Боғланиш тури 
0
0
r
r

