Shaxni tadqiq etish metodlari Reja

va tuzilma xosil qilish mexanizmlari.
Shaxsni oʻrganishda tizimlilik prinsipi quyidagi tadqiqot yo`nalishlarini belgilaydi:

1. 
   Shaxs murakkab o`rganish tizimiga egaki, uning tashkil etuvchilarning murakkab xususiyatlari darajasiga ko`ra birlashtirish va tashkllashtirish orqali o`rganilayotgan sistemaning darajasini va uning lohida jihatlarini ajratishga imkon beradi. Masalan, rus olimi K.K.Platonov individuallikni 4 darajasini ajratib ko`rsatadi:
   

1. 
   Shaxsning yo`nalganligi va axloqiy sifatlarni mujassamlashtirganlik darajasi;
   
2. 
   Bilim, ko`nikma va malakalarni mujassamlashtirganlik darajasi;
   
3. 
   Alohida psixik jarayonlarning kechishini ifodalovchi individual xususiyatlarni mujassamlashtirganlik darajasi;
   
4. 
   Jinsiy hamda yosh xususiyatlari, temperamentni mujassamlashtirganlik darajasi.
   

2. 
   Prinsip va tizimnitashkil qiluvchi mexanizmlarni bir butunlikda yoritish. Masalan, motivning maqsadga aylanishi mexanizmi, ko`pgina xilma xil aloqalarni ta’minlash mexanizmi, siqib chiqarish va qarshilik ko`rsatish mexanizmi va boshqalar.
   
3. 
   Shaxs muammosi va fanning metodologik darajalari
   

Shaxs muammosini o`rgnishga yondashuvlarning bir jihati uning ongini o`rganishga yo`nalganligidir. Psixologiya shasning uslub jihatini o`rganishda tabiiy fanlarning metodlarini modifikatsiya qilish asoida erishdi. V.Vund vba boshqa psixologlar inson tabiatini o`rganishda tabiiy – ilmiy fanlar ta’sirida uni insonning aqlini o`rganishda foydalandilar. Ushbu tadqiqotlarda psixik jarayonlar eksperimental o`rganilgan bo`lsada, ammo ularda cheklanishlar bor edi.
XX asrning dastlabki 10 yilligida amerikalik olim Djon B.Uotson biologik masalalarni o`rganishga e’tibor qaratdi va bu esa shaxs xulq – alvorini o`rganishga qaratilgan bo`lib. V.Vuntning qarashlariga zid edi. Uotsonning bu harakatlari bexeviorizm deb nomlandi. U psixologiya inson tabiatining moddiyjihatlarini o`rganishga qaratilgan bo`lishi kerak degan g`oyani ilgari surdi. Uning g`oyasicha, tashqi xulq – atvor psixologiyaning o`rganish asosi bo`la oladi. Bu esa xulq – atvorni o`rganishga ehtiyoj tug`diradi. Bexiviorizm esa inson tabiatini mexanik tasvirini o`zida mujassam etadi. Keyinchalik bu go`yani Skinner boyitdi. Shaxs psixologiyasi metodalogik masalalarining boshlang`ich bo`ginlaridan biri sifatida Z.Freyd faoliyatni qad etgan. U o`zini g psixoanalizig asos solan. Bu esa uning vrachlik faoliyatida emotsional buzulishlardan aziyat chekkan insonlarni o`rganish orqali o`zining ilmiy yondashuviga asos soldi. U o`zining uzoq vaqtli seanslari asosida bemor hayotining ijodiy talqinlarini taqdim etdi. Uning yondashuvi eksperimental o`rganishdan keskin farq qildi. Freydning psioanalitik yondashuvi inson tabiati haqidagi noyob qarashlarni ishlab chiqishga sabab bo`ldi. G.Olpordning xizmatlari hisobida o`tgan asrning 30 yillariga qadar Garvard universitetida shaxs psixologiyasi amerika psixologiyasida bir tizimga keltirishga erishildi. Uning ishlari natijasida psixologiyada nomotetik va ediografik yondashuvlarning qo`llash hamda ularning muvofiqlik masalalari muhokama qilindi
Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Daune P.Schults. Teories of Personality. Wadswordh, a division of Thomson Learning, Inc. Copyrinht. 2005.-550p.
   
2. 
   Myers D.G. Psychology. Ninth Edition. – Wordh publeshers, 2010. – 910p.
   
3. 
   G`oziyev E.G`. Umumiy psixologiya. T.: O`qituvchi, 2010.