Shaxsning betakror, o’ziga xos xususiyatlari, bu xaqdagi qarashlar

Hayajonlanish va vahimachilik darajasi yuqori, odatlangan harakat dasturini o`zgartirishi qiyin.

• Introvertlar ko`proq flegmatik, melanxolik temperament tipida bo`lganlarda uchraydi.

Oraliq tip yoki ambovertlar ta’sirlanish, qo`zg`olish darajasi beqaror, o`zgaruvchan, «Kimligini bilib bo`lmaydigan» tip. Bu tipga mansub odam vaziyatga qarab og`ib ketishi mumkin.
Xarakter shakllanishining psixofiziologik mexanizmi temperament, qobiliyatnikiga o`xshash bo`lsada, o`z-o`zini anglash, o`z-o`zini tarbiyalashga intilish asosiy yo`l hisoblanadi.
Shaxsning tayyor bilimga yoki ko`nikmaga ega bo`lmasdan turib, u yoki bu narsani bilib olish, bajarish jarayonida namoyon bo`ladigan tezlik sifati qobiliyat deyiladi.
Odamning qobiliyatlarida tug`ma xususiyatlar ham namoyon bo`ladi. Shaxsning rivoj topib, qobiliyatlarida namoyon bo`ladigan tug`ma xususiyatlari iste’dod deyiladi.
Ma’lum soha yoki biror ixtisos bo`yicha faoliyat samarasi jihatidan odamlarning qobiliyat darajasi har xil bo`ladi. Ba’zi odamlar o`zining yuksak darajali qobiliyatlari bilan boshqa odamlardan ajralib turadi. Bunday odamlarni talantli va genial deyiladi, ularning yuksak qobiliyatini esa geniallik va talantlilik deyiladi
Genial yoki geniy deb biz shunday kishilarni aytamizki, ular nihoyat katta masalalarni hal qiladilar, butun bir sinf yoki xalqlar uchun, barcha insoniyat uchun ahamiyatli bo`lgan, misli ko`rilmagan qimmatli narsalar yaratadilar.
Bunda ular yaratgan narsalar tarixda go`yo burilish nuqtasi bo`lib xizmat qiladi, tarixni, oldinga, progressiv tomon harakatga keltiruvchi madad bo`lib xizmat qiladi.
Masalan, biz A. S. Pushkinni genial shoir deb hisoblaymiz, chunki u shunday asarlar yaratdiki, uning asarlari bunyodga kelishi bilan rus adabiyotida va rus adabiy tili taraqqiyotida yangi bir davr boshlandi.
Talantli deb shunday odamlarni aytiladiki, ular ma’lum sohada murakkab nazariy va amaliy masalalarni hal qilishga, yangilik va progressiv ahamiyatga ega bo`lgan qimmatli narsalar yaratishga qodir bo`ladilar.
Talantli olim, talantli yozuvchi va talantli shoir, talantli rassom, talantli konstruktor deganda biz buni ana shu ma’noda tushunamiz.
Talantli shaxslarga sezgi, iroda, tafakkur, idrok, xotira, xayol, hissiyot, iroda kabi ruhiy holatlar taraqqiy etgan bo`ladi. Bu hol shaxsni yanada aktivlashtiradi, uning talantini kengroq namoyon etadi.
Talantli bo`lishning yanoga sharti shaxsning o`z ustida doimiy ravishda ishlashidir. Agar odam o`z ustida muntazam ishlashni davom ettirmasa, undagi talantlilik sifati susaya boradi va so`nadi.