Silikat bog’lovchi moddalar klassifikasiyasi, ularning qo’llanilish sohalarini o’rganish

Тайёрлов усулига кўра ажратиш 
Керамика ва шиша, боғловчи модда ва электрон техника воситалари 
маҳсулотларини тайѐрлаш усули, ишлов бериш хили, структураси, қаттиқ 
майда заррачаларининг бир-бирига ѐпишиб қолиши, сирланганлиги, 
юзасининг кўриниш, шакли ва бичими, ўтга чидамлилиги, кислотага 
барқарорлиги ва шунга ўхшаш бошқа факторлар асосида ҳам қисм, группа 
ҳамда турларга бўлинади. 
Тайѐрлов усулига кўра, масалан, барча ўтга чидамли маҳсулотлар 
шликер ѐки эритмадан қўйилган, пластик формовка қилинган, ярим қуруқ 
жипсланган, пластик бўлмаган кукунсимон массадан трамбовкаланган, тоғ 
жинси ва қуйма блоклардан арраланган буюмларга ажралади. Термик 
ишлов бериш хилига қараб эса ушбу маҳсулотлар куйдирилмаган (монолит 
буюм), куйдирилган (шамот ғишти) ва эритиб қуйилган (дераза ойнаси) 
маҳсулотларга бўлинади. 
Машинасозлик керамикаси, шу жумладан, керамик инструментал 
материаллар олиш технологиясида ҳам тайѐрлов усули ўта муҳим бўлиб, 
технологиянинг энг мураккаб ва масъулиятли жараѐнларидан бири бўлиб 
хисобланади. Уларда тайѐрлов усули асосан уч турга ажралади. Биринчи 
усулда совуқ ҳолатда босиш ва куйдириш орқали маҳсулотни жипслаш 
содир бўлади. Иккинчи усул иссиқ жипслаш усули деб номланади. Учинчи 
усулда керамик кукун иссиқ изостатик жипсга дучор бўлади. Техникада 
биринчи ва учинчи усулларнинг биргаликда ишлатилиши ва шу орқали 
тайѐр буюмнинг хоссаларини турғун ҳолатга келтириш ҳам маълум. 
Иккинчи ва учинчи усуллар биринчи совуқ қолиплаш усулига ўлароқ катта 
тежамкорликка олиб келиши мумкин, чунки бу ҳолатларда қуритиш ва 

---

қуйдириш жараѐнларига муҳтожлик қолмайди. 
Навбатда кукунлар орқали керакли моддалар олиш бўйича мавжуд 
усуллар ҳақида фикр билдирилади. Энг кўп тарқалган усул печ синтези 
усули бўлиб, у ѐпиқ ҳажмли реакторларда олиб борилади. Иккинчи усул 
ўзи тарқалувчан юқори ҳароратли синтез бўлиб, у жараѐннинг экзотермик 
иссиқлик ҳосил бўлишига асосланган. Учинчи усул плазмали технология 
ѐки плазмакимѐ синтези номлари билан аталади. 
Шиша маҳсулотлари асосий жараѐнлардан бири-куйиш услубига кўра 
тортиб (чўзиб) тайѐрланган, прокат (прокатка) қилинган ва сайқал 
(полировка) берилган шишаларга ажратилади.