Sinxron generatorning turlari, sinxron mashinalarning tuzilishi ishlash prinsipi

Ayonmas qutbli sinxron generatorlarning vektor diagrammasi

Sinxron noayon qutbli mashinalarda energiyaning elektr mexanikli o’zgartirishlar jarayonida tenglamalarda o’rnatilgan rejimda yoki to’rt-qutbli ko’rinishdagi mashinani taqdim qilinganda olingan o’ta oddiy tenglamadatavsiflab berilgan.
Ayonmas qutbli sinxron mashinalarda bo’ylama va ko’ndalang o’qi bo’yicha oraliq mashinalarda bir xil va shuning uchun ham x_d=x_q=x_cga teng. To’yinmagan ayonmas qutbli sinxron mashinalarda tenglama quyidagi ko’rinishda yozilishi mumkin:
𝑈_𝑎 = 𝐸₀ − j𝑥_𝑐𝐼_𝑎 − 𝑟_𝑎𝐼_𝑎, (4.64)
Bu yerda salt yurishda E_o-EYUK .
Ayonmas qutbli sinxron mashina-larni (8) quyidagicha tasavvur qilish mumkin:
𝑈_𝑎 = 𝐸₀ − j𝑥_𝑎𝑑𝐼_𝑎 − j𝑥_𝜎𝑑𝐼_𝑎 − 𝑟_𝑎𝐼_𝑎,
Bu yerda x_ad- yakor reaksiyasi induktiv qarshiligi (x_d =x_ad+ x𝜎_d);E₀-ix_adI_a=E𝜎- EYUK tor tirqish ham xuddi shunday U_a+ixσ_aI_a+r_aI_aga teng.
E σ o’lchash mumkin emas, mashinaning tashqi qarshiligida kuchlanishni tushib ketishi plyus mashinani chiqishida kuchlanish sifatida tasavvur qilish qiyin emas z_a=r_a+jx_σa,foydali r_a va sochilma induktiv qarshilik xσ yakor cho’lg’amida. (4.65)da aytilganlarni hisobga olgan holda
𝑈_𝑎 = 𝐸_𝜎 − j𝑥_𝜎𝑎𝐼_𝑎 − 𝑟_𝑎𝐼_𝑎, (4.65𝑎)

Generatorning pasportida salt yurishda E_o kuchlanish o’rin tutadi. yakorning reaksiyasi tufayliYuklamadagi kuchlanish o’zgaradi, bu jI_ax_a vektor bilan xarakterlanadi. Generator chiqarmasidaU_a kuchlanish olinadi, agarki yakor z_a cho’lg’amida qarshilik kuchlanishini tushib ketishini hisobga olsagina,yakor cho’lg’amida kuchlanishni tushib ketishi aktiv qarshilikda kuchlanishni tushishidan iborat I_ar_a sochilma induktiv qarshilikda (jI_ax_a).

Ko’p hollarda mashinalar chiqishida kuchlanish tushuvi Yuklama xarakteriga bog’liq.
Aralash induktiv-aktiv Yuklamanin vektor diagrammasi 9-rasmda keltirilgan.

9-rasm. To’yinishini hisobga olmagan holda noayon qutbli generatorning vektor diagrammasi

To’yinishini hisobga olmagan holda ayonmas qutbli generatorning vektorli diagrammasi Yuklama uchun vektorli diagramma qurilgan. Yuklama tomonidan U_a=r_az_p. Yuklamaning tavsifi
𝜑 burchagi U_{a va} I_atoki oralig’idagi kuchlanishbilan belgilanadi sig’imli yuklamada generatorning ishlashida yakorning reaksiyasi qo’shimcha magnitlanib, vektorli diagrammada I_ax_ad vektor
𝑈𝑎
tomonga qarab vektor →→va U_a yo’naladi va E_o katta bo’ladi.
Noayon qutbli mashinalarning vektorli diagrammasi mos kelishi va to’yinishi hisobga olinmagan holda qurilgan (4.65). MYUK diagrammasini agarki yakor F’_a’ MYUK ma’lum bo’lsa, I_a tokka mos kelsaqurish mumkin. qo’zg’atish cho’lg’amidagi magnitli harakatga keltiruvchi kuch E_o ga perpendikulyar_,natijali MYUK F’σ F_I va F’_a geometrik yig’indisiga teng.
Yakorning magnitni harakatga keltiruvchi kuchi 1-garmonika bo’yicha (1.11.§ga
qarang)𝐹 = 0.45𝑚 𝐼 ^{𝜔𝑎𝑘01} ,
𝑎 1 𝑎 _𝑝
Bu yerda c yakor cho’lg’ami faza cho’lg’ami soni; R₀₁- 1-garmonika bo’yicha cho’lg’amli koeffitsient.
Yakordagi tor tirqishda cho’lg’am MYUK ini taqsimlashning turlicha xususiyati va bu cho’lg’amlarda MYUK geometrik joylashtirish stator yuzasi bo’ylab cho’lg’amda qo’zg’alishga yo’l qo’ymaydi. MYUK F__a va F_fularni keltirgandan keyin bir xil ko’rinishdagi taqsimlab bitta yagona bazaga joylash mumkin. bazaviy sifatida har qanday cho’lg’amni olish mumkin yakor yoki qo’zg’atishni. Elektrli mashinalar nazariyasida bir xil baravar foydalaniladi. Bir xil qarashda yakor cho’lg’ami MYUK ni MYUK qo’zg’atish cho’lg’ami keltiriladi. Ayonqutbli rotor konstruksiyasi koeffitsienti R_ad va R_aq〔(4.36) va(4.37)〕d va q o’q bo’yicha har xil bo’ladi. Ayonqutbli mashinalarda MYUK yakor cho’lg’amini keltirmaslik MYUK rotor cho’lg’amida (4.22) yakor R_ad=1/ R_af reaksiyasi koeffitsientiga bo’lgan teskari munosabati maydonni
qo’zg’atish shakli yordamida amalga oshiriladi. 𝐹^` = ^𝐹ƒ1𝑚1 = 𝐹 𝑘
(keltirilgan MYUKning ahamiyati shtrix bilan ko’rsatilgan bo’lishi mumkin).

10-rasm. Ayonqutbli sinxron mashinani F_f ni aniqlash.

11-rasm. To’yinishi hisobga olingan sinxron generatorning vektorli diagrammasi.

Boshqacha qarashda - MYUK rotor cho’lg’amini yakor cho’lg’amiga teskari keltirish, uning asosiy garmonikasini e’tiborga olib, amalga oshiriladi. Bunday holda rotor cho’lg’amining MYUK egri chiziq uning asosiy garmonikasini ajratib qo’yadi. MYUKning trapetsiadal
formasida (11-rasm) asosiy garmonikaning amplitudli nisbati ehtiyotsizlik bilan egri pog’onasimon bo’ladi.
₄ sin(^𝜌𝜋) ₈ sin(^𝜌𝜋)
𝐹_ƒ1 = ² 𝐼_ƒ𝜔_ƒ = ² 𝐼_ƒ𝜔_ƒ (4.67)

Bu yerda:

𝜋 𝜌𝜋/2
𝜋² 𝜌

^c𝙛^{- bir qutbda qo’zg’atish cho’lg’amida cho’lg’amlar soni.} Yakorning koeffitsient reaksiyasi

𝑘_𝑎 =
𝜋²𝜌
𝜌𝜋

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. 
   X.K. Aripov, A.M. Abdullaev, N.B. Alimova. Elektronika. O’quv qo’llanma– Toshkent: TATU, 2008, 137 b.
   
2. 
   Ugryumov Ye.P. «Tsifrovaya sxemotexnika». Sankt-Peterburg «BXV - Peterburg» 2007g.
   
3. 
   Bezugmov D.А., Kalenko I.V. «Tsifroviye ustroyistva i mikroprotsessoriy». Rostov na Donu 2006 g.
   
4. 
   Babich N.P., Jukov I.А., «Osnoviy tsifrovoy sxemotexniki» Moskva, DMK, Press2007 g.
   
5. 
   Yu.F. Opadchiy, O.P. Gludkin, A.I. Gurov. Analogovaya i sifrovaya elektronika. – M.: Goryachaya liniya – Telekom, 2003.