Sirtqi bo'lim: Iqtisodiyot yo'nalishi; Fan: Iqtisodiy xavfsizlik Mavzu: Kapital bahosi; Bajardi: 5/ek-84 guruh talabasi Muhitdinova Gulnoz Uktambaevna Tekshirdi: Aliyev Yashnar mustaqil ish

Sirtqi bo'lim: Iqtisodiyot yo'nalishi; Fan: Iqtisodiy xavfsizlik
Mavzu: Kapital bahosi; Bajardi: 5/EK-84 guruh talabasi
Muhitdinova Gulnoz Uktambaevna
Tekshirdi: Aliyev Yashnar
MUSTAQIL ISH

• Ma’lum bir kapital manbasidan foydalanish hisobiga toʻlanishi lozim boʻlgan umumiy summa va kapital hajmi oʻrtasidagi nisbatning foizlarda aks ettiriladigan miqdori kapital bahosi (Cost of Capital – CC) deb ataladi

𝐾𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎𝑙 𝑏𝑎ℎ𝑜𝑠𝑖 = 𝐾𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎𝑙 𝑒𝑔𝑎𝑠𝑖𝑔𝑎
𝑡𝑜ʻ𝑙𝑜𝑣𝑙𝑎𝑟 / 𝐽𝑎𝑙𝑏 𝑞𝑖𝑙𝑖𝑛𝑔𝑎𝑛 𝑘𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎𝑙 × 100%
Mos ravishda korxona kapitalining umumlashgan bahosi uning alohida komponentlari bahosi qoʻshilgan holda aniqlanadi
Korporativ moliyani boshqarishda kapital bahosi asosiy koʻrsatkichlardan biri hisoblanadi va quyidagilarni hal qilishda keng foydalaniladi:

• investorlar tomonidan qoʻyilgan mablagʻ boʻyicha talab qilinadigan qaytimni oʻzida aks ettiradi;
• investitsiyalarning bir necha xil variantlaridan birini toʻgʻri tanlash imkonini beradi;
• moliyalashtirish manbalari tarkibini boshqarishning asosi hisoblanadi;
• korxona faoliyatining va mulkdorlar uchun qoʻshimcha qiymat yaratishning samaradorligini oshirish richaglaridan biri sifatida yuzaga chiqadi va boshqalar

Amaliyotda asosiy murakkablik mos manbalardan olinadigan kapitalning alohida komponentlari bahosini aniqlashda kuzatiladi

• Ba’zi manbalar uchun kapital bahosini aniqlash birmuncha oson. Masalan kreditlar boʻyicha kredit shartnomasida keltirilgan foiz toʻlovlari, yoki obligatsiyalar boʻyicha emissiya prospektida qat’iy belgilangan foiz stavkasi kapital bahosini oʻzida ifodalaydi. Boshqa aksariyat manbalar boʻyicha esa kapital bahosini aniqlash birmuncha murakkab hisoblanadi va aniq hisoblash imkoniyati mavjud emas. Lekin taqdim etilgan kapitaldan foydalanish hisobiga kapital egasi tomonidan talab qilinadigan toʻlovlar, jalb qilish bilan bogʻliq xarajatlar (emissiya xarajatlari, kredit shartnomasini rasmiylashtirish, sugʻurtalash, garov, maslahatchilar jalb qilish va boshqa xarajatlar) korxona tomonidan aniqlanishi mumkin. Kapital bahosi mablagʻlarni jalb qilish uchun sarflanadigan vaqt va risk omillari ta’sirini baholashni ham taqozo etadi

• Asosiy kapital – kapitalning asosiy ishlab chiqarish vositalari (mashina, as-bob-uskuna, ishlab chiqarish binolari va uskunalari)ni o‘z ichiga oluvchi, iqtisodiy jihatdan o‘z qiymatini ishlab chiqarilgan to-varlarga asta-sekin va uzoq muddatda o‘tkazib boruvchi qismi. Asosiy kapital pul shaklida uskuna, mashina-mexanizmlar, bino-in-shootlar va boshqa qiymatidan iborat bo‘lib, ular sotib olingan paytdagi bozor narxi bilan hisoblanadi

Asosiy kapital qiymatining bir qismi har yili mahsulotning ishlab chiqarish va sotish harajatlariga kiradi va amor-tizatsiya ajratmalari tarzida maxsus amortizatsiya fondida jamg‘ariladi

• Asosiy kapital hajmiga karab mehnatning kapital bilan qurollanishi darajasini baholash mumkin (Asosiy kapital qiymati ishlovchilar soniga taqsimlanadi). Asosiy kapital tarkiban ikki qismga bo‘linadi: mehnat qurollarida gavdalangan kapital (mashina-mexa-nizmlar); ishlab chiqarishning moddiy sharoitini yaratishda gavdalangan kapital (bino, inshoot, qurilma va hokazolar)

Baho qanday funksiyalarni bajaradi?

• Baho tushunchasi ostida odatda yagona sintetik kategoriyaga birlashtirilgan turli-tuman iqtisodiy holatlarning yig’indisi nazarda tutiladi
• Mohiyat jihatidan baho qiymatning puldagi ifodasidir. Tarmoq ichidagi raqobat natijasida tovarning individual lqiymati uning ijtimoiy qiymatiga aylanadiki, uning o’lchami (miqdori, darajasi) mehnatning ijtimoiy zaruriy xarajatlar bilan aniqlanadi. Bozorqiymati, ijtimoiy qiymatdan farqli o’laroq, faqatgina tovarni ishlab chiqarish darajasi bilan emas, balki uning realizatsiya qilish shartlari bilan ham belgilanadi

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT