Siz informatika va axborot texnologiyalarini fani ta’lim tizimiga kirib kelishi va rivojlanishi tarixi haqida ma’lumot

Matematika darslarida masalalarni yechishda kompyuterdan foydalanish

Irratsional tenglamalar va ularni kompyuter

yordamida yechish
Ta’rif: O’zgaruvchisi ildiz belgisi ostida bo’lgan tenglamalar irratsinal tenglamalar deyiladi. Masalan,
Irratsional tenglamalar bu o’zgaruvchisi ildiz belgisi ostida bo’lgan tenglamalar bo’lib, tenglama yechimlarini topish uchun o’zgaruvchini ildiz ostidan chiqarish kerak bo’ladi.
O’zgaruvchini ildiz ostidan chiqarish uchun tenglamadagi tenglikning ikkala tomoni darajaga ko’tarilib ildiz yo’qotiladi va irratsional tenglama yechimlari topiladi. Topilgan yechimni tenglamaga qo’yamiz. Agar topilgan yechimlarni tenglamadagi o’zgaruvchi o’rniga qo’yganimizda, to’g’ri tenglik hosil bo’lsa, irratsional tenglama yechimlari bo’ladi. Aks holda irratsional tenglamaning yechimi bo’la olmaydi va bu yechim tenglamaning chet ildizi deb ataladi.
Irratsional tenglamalarga misol keltiramiz.
Misol: Ushbu irratsional tenglama yechimi topilsin.
(1)


Yechim:
(1) tenglamaning ikkala qismini kvadratga ko’taramiz.
x=x²-4x+4
soddalashtiramiz.
x²-5x+4=0
kvadrat tenglamani hosil qilamiz. Bu tenglamaning ildizlari x=1 va x=4. Topilgan sonlar (1) tenglamaning yechimlari bo’lish-bo’lmasligini tekshirib ko’ramiz 4 sonini (1) tenglamaga qo’yib, to’g’ri tenglikni hosil qilamiz. 1 sonini qo’yganimizda, tenglikning o’ng tomonida -1 soni, chap tomonida esa 1 soni hosil bo’ladi. Demak, 1 soni (1) tenglamaning yechimi emas, (qabul qilingan yechim usulini qo’llanishdan kelib chiqqan) chet ildiz deyiladi. (1) tenglamaning yechimi faqat 4 sonidan iborat.
Ushbu tenglani kompyuterda bajarib ko’ramiz. Buning uchun Office dasturlaridan Microsoft Office Excel 2003 dasturidan foydalanamiz.
Amaliy mashg’ulot bajarish tartibi:
1. Kompyuter ishga tushiriladi;
2. “Pusk” menyusi ustiga sichqoncha chap tugmasi bir marta bosiladi;
3. Hosil bo’lgan komandalardan “Vse pragrammы” bandi tanlanadi;
4. “Microsoft Office” bandi tanlanadi;

5. Microsoft Office dasturlari ichidan Microsoft Office Excel 2003 dasturi tanlanadi.