Soha iqtisodiyoti va menejmenti

Tugallanmagan ishlab chiqarish - ishlab chiqarish jarayoniga kirgan turli bosqichlarni o‘tayotgan xali to‘liq maxsulot xoliga kelmagan materiallar.
YArim tayyor maxsulotlar - texnologiya jarayonlarining ayrim bosqichlarini o‘tgan, lekin tayyor maxsulotga aylanishi uchun keyingi bitta yoki bir nechta ishlov berish va yig‘ish bosqichlarini talab kiluvchi mehnat buyumlari.
Kelgusi davr xarajatlari - ayni paytda ishlab chikarilayotgan, lekin kelajakdagi maxsulotlarga mansub bo‘lgan yangi turdagi maxsulotlarni tayyorlash xarajatlari (asbob-uskunalarni qayta rejalashtirish, maxsulotlarning yangi turlarini tayyorlashga sarflanuvchi xarajatlar yangi turdagi maxsulotlarni loyihalash, tayyorlash va o‘zlashtirish, mutaxassislarni o‘kitish va qayta tayyorlash xonalarini ijaraga olish).
Muomala fondlari korxonaning tayyor maxsulot zaxirasini yaratish uchun mo‘ljallangan pul mablag‘lari, chek va veksellar, aksiyadorlarning qarzlari, turli xil debitorlik qarzlari, bank va kassalarning xisob raqamlaridagi
mablag‘lardan iborat bo‘ladi. Muomala fondlari va aylanma fondlari birgalikda korxonaning aylanma mablag‘larini tashkil qiladi.
Aylanma mablag‘lardan kuyidagi xollarda foydalaniladi:
" xomashyo, material, extiyot qismlar xamda ishlab chiqarishni tashkil qilishda, zarur bo‘lgan mehnat predmetlari sotib olishda;
" ishlab chiqarish jarayonida iste’mol qilinuvchi elektr energiyasi, yoqilg‘i kabi resurslar uchun xaq to‘lashda;
" korxonani tashkil etish va faoliyat yuritish davrida oylik ish xaqi to‘lanishi;
" solik va boshqa to‘lovlarni to‘lashda.



4.1-rasm. Aylanma mablag‘lar tarkibi

Aylanma ishlab chiqarish fondlari aylanma mablag‘larning eng faol qismi bo‘lsa, muomala fondlari ishlab chiqarish jarayonida bevosita ishtirok etmaydi xamda yangi iste’mol qiymatini yaratmaydi. Aylanma mablag‘lar doimo aylanishda bo‘lishi zarur, ularning samaradorligi va korxona iktisodiga ta’siri shunda ko‘zga tashlanadi.

Aylanma ishlab chiqarish fondlari tarkibiy qismlari yoki elementlari o‘rtasidagi foizlarda ifodalanuvchi o‘zaro munosabatlar aylanma ishlab chiqarish fondlarining tuzilmasini tashkil qiladi. Aylanma ishlab chiqarish fondlari va muomala fondlari o‘rtasidagi foizlardagi munosabatlar korxona aylanma mablag‘larining tuzilmasi deb ataladi.