Soha mutaxassisi Nutqining kommunikativ sifatlari

Soha mutaxassisi nutqining kommunikativ sifatlari.

Soha mutaxassisi nutqining kommunikativ sifatlari

Reja:

• Kasbiy nutq. Mutaxassis nutqing ilmiyligi, toʻgʻrligi, aniqligi, mantiqiligi, sofligi.
• Nutqiy kompotentlik.
• Zamonaviy nutqda uchraydigan tipik xatolar.

Insoniy madaniyatning asosiy tarkibiy qismlaridan biri nutqni tinglovchiga qulay tarzda yetkazish uchun so`zlarni tanlash madaniy nutq talabi yoki madaniy nutq fazilati hisoblanadi. Ma`lumki, nutq so`zlovchi yoki yozuvchi tomonidan shakllantirilgan matnning tashqi ko`rinishi. Aytilmoqchi bo`lgan maqsadning tinglovchi yoki kitobxonga to`liq yetib borishi, ma`lum bir ta`sir ko`rsatishiga yaxshi nutq deb aytishimiz mumkin. Nutq har tomonlama mukammal, to`liq bo`lishi uchun uning oldiga ma`lum talablar qo`yiladi va bu talablar nutqning asosiy xususiyatlari kommunikativ sifatlari yoki madaniy nutq mezonlari deb ataladi. Nutqning asosiy xususiyatlariga quyidagilar kiradi: nutqning to`g’riligi, aniqligi, mantiqiyligi, o`rinliligi, boyligi, sofligi va ta`sirchanligi.

• Insoniy madaniyatning asosiy tarkibiy qismlaridan biri nutqni tinglovchiga qulay tarzda yetkazish uchun so`zlarni tanlash madaniy nutq talabi yoki madaniy nutq fazilati hisoblanadi. Ma`lumki, nutq so`zlovchi yoki yozuvchi tomonidan shakllantirilgan matnning tashqi ko`rinishi. Aytilmoqchi bo`lgan maqsadning tinglovchi yoki kitobxonga to`liq yetib borishi, ma`lum bir ta`sir ko`rsatishiga yaxshi nutq deb aytishimiz mumkin. Nutq har tomonlama mukammal, to`liq bo`lishi uchun uning oldiga ma`lum talablar qo`yiladi va bu talablar nutqning asosiy xususiyatlari kommunikativ sifatlari yoki madaniy nutq mezonlari deb ataladi. Nutqning asosiy xususiyatlariga quyidagilar kiradi: nutqning to`g’riligi, aniqligi, mantiqiyligi, o`rinliligi, boyligi, sofligi va ta`sirchanligi.

O`qituvchi nutqiy madaniyatining muhim belgilaridan biri o`z fikrini to`g’ri, mazmunli bayon qila olishidir. Adabiy tilning fonetik, orfoepik, leksiksemantik va grammatik me`yorlari talablariga to`la mos keladigan nutq to`g’ri nutqdir. Nutqning to`g’riligini belgilovchi omillar quyidagilardan iborat: 1. Nutqda adabiy til me`yorlariga to`la rioya qilish. 2. So`z va iboralarni to`g’ri talaffuz qilish. 3. So`z urg’usi va mantiqiy urg’uga e`tibor berish. 4. Intonatsiya (ohang) va pauza (to`xtam)ga diqqat qilish. 5. So`zlarning aytilishidagi tafovutlar (samimiy, kinoyali, norozi, o`ksinish, masxaralash, quvonch) anglay olish. 6. Sinonim va terminlarni to`g’ri qo`llay olish. 7. Sintaktik me`yor-gapni mantiqiy bog’lash va ega, kesim mosligiga e`tibor qaratish. 8. Frazeologizm (ibora) lardan oqilona foydalanish. 9. Grammatik me`yor gap tuzish qoidalariga rioya qilish, o`zak va qo`shimchalarni qo`shishda xatoga yo`l qo`ymaslik, kelishik qo`shimchalarini o`z o`rnida qo`llash.

• O`qituvchi nutqiy madaniyatining muhim belgilaridan biri o`z fikrini to`g’ri, mazmunli bayon qila olishidir. Adabiy tilning fonetik, orfoepik, leksiksemantik va grammatik me`yorlari talablariga to`la mos keladigan nutq to`g’ri nutqdir. Nutqning to`g’riligini belgilovchi omillar quyidagilardan iborat: 1. Nutqda adabiy til me`yorlariga to`la rioya qilish. 2. So`z va iboralarni to`g’ri talaffuz qilish. 3. So`z urg’usi va mantiqiy urg’uga e`tibor berish. 4. Intonatsiya (ohang) va pauza (to`xtam)ga diqqat qilish. 5. So`zlarning aytilishidagi tafovutlar (samimiy, kinoyali, norozi, o`ksinish, masxaralash, quvonch) anglay olish. 6. Sinonim va terminlarni to`g’ri qo`llay olish. 7. Sintaktik me`yor-gapni mantiqiy bog’lash va ega, kesim mosligiga e`tibor qaratish. 8. Frazeologizm (ibora) lardan oqilona foydalanish. 9. Grammatik me`yor gap tuzish qoidalariga rioya qilish, o`zak va qo`shimchalarni qo`shishda xatoga yo`l qo`ymaslik, kelishik qo`shimchalarini o`z o`rnida qo`llash.