Soibjon begmatov bastakorlar


Download 1.8 Mb.
Pdf ko'rish
bet25/43
Sana15.11.2023
Hajmi1.8 Mb.
#1776157
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   43
Bog'liq
bastakorlar ijodi

Qurbonnazar Abdullayev
(1899–1994)
Qurbonnazar Abdullayev 1899-yili Xivaning Gurlanbog‘ 
qishlog‘ida Abdulla Qozi oilasida tavallud topgan. Otasining 
tarbiyasi bilan juda erta qo‘liga soz olib, doston kuylashni boshlaydi. 
«To‘qqiz yoshidan boshlab Maxtumquli so‘zlari bilan qo‘shiqlar va 
doston parchalarini ijro etib yuradi»
1
– deb yozadi musiqashunos 
olim Botir Matyoqubov. Uning bolalarcha o‘ynoqiligidan unga 
yoshligidan «Bola baxshi» nomi berilgan.
Bola baxshi Xorazmda mashhur bo‘lgan Jumanazar baxshi, 
Yodgor bulamonchi, Rahima Xalfa kabi bir qator ustozlaridan 
doston ijrochiligini o‘rgangan. Faoliyati davomida elga dovrug‘ 
1
B. Matyoqubov. Doston navolari. – T., 2009. 31-b.


67
yoygan hamda davriga munosib shogirdlar tarbiyalagan. Uning ijro 
repertuarida yigirmadan ortiq dostonlar o‘rin olgan. «Go‘ro‘g‘li», 
«Oshiq G‘arib va Shohsanam», «Xirmondali», «Avazxon», «Oshiq 
Mahmud», «Bozirgon» dostonlari shular jumlasidandir. Bola baxshi 
94 yoshgacha doston ijrochiligida faoliyat olib borib, bu san’atning 
sirlarini shogirdlariga meros qoldirgan. Hozirda bu an’anani uning 
shogirdlari hamda o‘g‘illari Norbek, Matyoqub, Matnazar va 
Yetmishvoylar davom ettirmoqdalar.
Xorazm zamonaviy bastakorlik ijodiga dostonlarning shakl-
lanishida Bola baxshining o‘rni beqiyosdir. Avvalo, o‘zining yaratgan 
qo‘shiqlari, qolaversa, shogirdi Komiljon Otaniyozov ijodida
doston yo‘llariga xos asarlarning el orasida ommalashganligi bunga 
yorqin dalildir. 
Xorazm bastakorlik ijodiyoti qadimiyligining yana bir isboti 
maqom san’atidir. Azaldan Xorazm musiqa merosidagi maqomlar 
ijodiyoti o‘tmish bastakorlarining amaliyotida qaror topganligi 
sir emas. Xorazm vohasida Xorazm maqomlari, dutor maqomlari 
hamda suvoralar kabi maqom yo‘llari mumtoz musiqa namunalari
sifatida shakllanib, rivojlanib kelgan. Musiqa bilimdonlarining bu 
boradagi ijodiyoti yozma manbalarda o‘z ifodasini topgan. Eng 
muhimi, ijodiyotning ushbu tarmog‘iga katta e’tibor bilan qaralgan. 
«Masalan, Muhammad Rahimxon Soniy (1864–1910) o‘z saroyiga 
adabiyot va san’at arboblarini to‘playdi. O‘zi Feruz taxallusi bilan 
she’rlar yozadi. Xorazm maqomlarining cholg‘u va aytim qismlariga 
ko‘pgina musiqalar bastalaganligi borasida Xorazm tarixchasida 
ma’lumotlar keltirilgan»
1
. Xususan, «Muhammad Rahimxon 
Soniyning «Shashmaqom»ga bog‘lagan nag‘malari ushbulardur: 
1. Rost maqomina: «Muhammasi jadidi Feruz», «Musaddasi jadidi 
Feruz» (cholg‘u qismi). 2. Navo maqomina: «Saqili Feruz shohi», 
«Chor usuli Feruz». 3. Dugoh maqomina: «To‘rtinchi Peshravi Feruz», 
1
Xorazm maqomlari (uch tomlik. To‘plovchi M. Yusupov). 1-tom. – 
T., 1980. 5-b.


68
«Saqili Feruz shohi». 4. Segoh maqomina: «Saqili Feruz shohi», 
«Se usuli Feruz shohi», «Chor usuli Feruz». 6. Iroq maqomina: 
«Birinchi muhammasi Feruz shohi», «Ikkinchi muhammasi Feruz 
shohi». 7. Panjgoh maqomina: «Saqili Feruz shohi» bo‘lib, jami o‘n 
uch nag‘ma bog‘lagandur»
1

XIX asr oxiri va XX asr boshlari Xorazm bastakorlik maktabining 
yirik namoyandalari sifatida Matyoqub Xarratov, Matyusuf Xarratov, 
Matpano Xudoyberganov, Madrahim Yoqubov (Sheroziy), Safo 
Mug‘anniy, Hojixon Boltayev, Komiljon Otaniyozov kabi san’at 
namoyandalarini keltirish joizdir. Avvalo, ularning ijodi asosan 
maqom va maqom yo‘llariga xos hamda suvoralar ijodiyoti bilan 
bog‘liq. 
XX asr ikkinchi yarmi va XXI asrda Xorazm xalq bastakorlik 
san’atida o‘ziga xos rivojlanish sezilmoqda. An’anaviy musiqada 
o‘zlashtirish jarayoni kechayotgan bo‘lsa, xalq bastakorligida 
zamonaviy milliy estradaga e’tibor sezilmoqda. Xonanda bastakorlar 
ijodi o‘ziga xos ravnaq topayotganligini kuzatish mumkin. Jum-
ladan, Otajon Xudoyshukurovning bastakorlik ijodida 300 ga yaqin 
musiqiy namunalar yaratilgan. 

Download 1.8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   43




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling