Soliq tizimi va uning mohiyati

Oborotdan olinadigan soliqlarga qo’shilgan qimat solig’i, aksiz solig’i, bojxona boji va yer qa’ridan foydalanganlik uchun olinadigan soliqlar kiradi. Yalpi tushumdan olinadigan yagona soliq to’lovi ham oborotdan olinadigan soliqlarga kiradi.
Daromaddan olinadigan soliqlarga, yuridik shaxslarning foydasiga solinadigan, jismoniy shaxslarning daromadiga solinadigan, ixtisoslashtirilgan ulgurji savdo korxonalarsining yalpi daromaddan olinadigan hamda obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilgani rivojlantirish soliqlari kiradi.
Mol-mulk qiymatidan olinadigan soliqlarga yuridik va jismoniy shaxslardan olinadigan mol-mulk soliqlari kiradi.

Yer uchastkalari maydonidan olinadigan soliqlarga qishloq xo’jalik tovar ishlab chikaruvchilarining yagona yer solig’i, yuridik shaxslardan va jismoniy shaxslardan olinadigan yer soliqlari kiradi.
Iqtisodiy mohiyatiga ko’ra soliqlar ikki turga bo’linadi:

1. 
   to’g’ri soliqlar;
   
2. 
   egri soliqlar.
   

To’g’ri soliqlar to’g’ridan-to’g’ri ochiq daromadga va mulklarga solinadi.
To’g’ri soliqlarni bevosida soliq to’lovchining o’zi to’laydi, soliq to’lovchi ularni to’g’ridan-to’g’ri to’laydi. To’g’ri soliqlarga barcha daromadlardan to’lanadigan soliqlar va mol-mulkka solinadigan soliqlari kiradi, ya’ni bular quyidagilardi:
To’g’ri soliqlar:
- Yuridik shaxslardan olinadigan daromad solig’i
- Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i
- Yuridik shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliqlar
- Jismoniy shaxslarning mol-mulniga solinadigan soliqlar
Egri soliqlar mahsulot (ish va xazmat)larni narxidan qimmatga, ustiga qo’yib sotish orqali davlat xazinasiga kelib tushadigan mablag’lardir. Egri soliqlarning to’lovchilari mahsulotlarni yuklab yuboruvchilar hisoblanadi. Quyidagilar egri soliqlar bo’lib hisoblanadi. Egri soliqlarning ijoboy tomoni shundaki, ular mamalakatda ishlab chiqarilgan mahsulotlarning respublikadan tashqariga chiqib ketishini chegaralaydi, mamlakat ichida tovarlarning serob bo’lishiga yordam beradi.