So'nggi paytlarda maqsadli komponentni turli usullar bilan olish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan yog 'va yog' tarkibidagi xom ashyoning yangi manbalarini izlashga katta e'tibor berilmoqda

So'nggi paytlarda maqsadli komponentni turli usullar bilan olish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan yog 'va yog' tarkibidagi xom ashyoning yangi manbalarini izlashga katta e'tibor berilmoqda. Ushbu yo'nalishda noan'anaviy manbalar alohida ahamiyatga ega. Ma'lumki, respublika ipak ishlab chiqarishining asosiy chiqindilari ipak qurti g`umbaklaridir. Yig'ish jarayonida ipak-o'rash tegirmonlarida ko'p miqdordagi tolali va tolasiz chiqindilar to'planib qoladi.

Pillachilikning uzoq yillik tajribasi shuni ko'rsatadiki, pilla xom ashyosini qayta ishlash jarayonida undagi yo'qotishning eng keng tarqalgan turi - bu g`umbaklardir. Ipak qurti g`umbaklari yiliga taxminan 8 ming tonnani tashkil etadi. Xitin, lipidlar va oqsilning tabiiy birikmasi bo'lgan quruq pupaning massasi pilla membranasi massasining 51-53% ni tashkil qiladi va bu o'zgaruvchan miqdordir. G`umbaklarda 25-32% miqdorda yog` moddasi saqlanib qoladi. Ushbu yog`dan kosmetika, tibbiyot yoki bo`yoqchilik sohalarida foydalanish mumkin. Shu sababli, xomashyodan ushbu yog`ni ajratib olish masalasi O`zbekiston pillachiligida amaliy jihatdan muhim hisoblanadi.

G`umbak moyini ishlab chiqarish va turli sohalarda ishlatishga oid adabiyotlar tahlil qilindi. Matematik modellashtirish va texnologik jarayonni optimallashtirish orqali ipak qurtidan yog' olish jarayonini takomillashtirishga asoslangan. Elektromagnit ta'sirining, past chastotali tebranishlari va markazdan qochma maydon energiyasining ta'siri ipak qurtidan yog' olish jarayoniga ta'sir ko'rsatadi. Ipak qurti g`umbagi tarkibidagi yog 'miqdori va missellyalar kontsentratsiyasini, ekstraktsiya qilingan zarralar hajmiga, gidromodulga, shuningdek elektromagnit, tebranish va markazdan qochma ta'sir usullariga qarab o'zgarishini aks ettiruvchi qiyosiy eksperimental bog'liqliklar olingan.

Bombyx mor ipak qurtidan olingan moy, turli yog` kislotalariga juda boy. Undagi yog`larning foiz ulushi quyidagicha: C14:0, 0,6; С16:0, 19,3; С18:0, 9; С18:1, 17,7; С18:2, 9,8 и С18:3, 48,7. Triglitseridlarning asosiy komponentlari: LLnLn - 5,2%; PLnO - 6,4 %, OLnLn - 9,6 %; LnLnLn - 10,5 % va PLnLn - 14,0 % (P-palmitik, O-oleik, L-linoleik

va Ln-linolen kislotasi). Shuningdek, uning tarkibida antioksidantlar, kersetindiglukozid va ovqatlanish uchun muhim bo'lgan riboflavin (vitamin B2) mavjud. Ipak qurti g`umbaklari qimmatli ozuqaviy mahsulotdir hamda kosmetika buyumlarining tarkibidagi muhim aminokislotalar, yog` kislotalari, antioksidantlar va vitaminlar manbai hisoblanadi.